Αλλά τούτο να μου διηγηθείς οπωσδήποτε, Κροίσε, του είπε, πώς δηλαδή πραγματοποιήθηκε ο χρησμός που σου έδωσε το μαντείο των Δελφών· γιατί ακούω ότι λατρεύεις πολύ τον Απόλλωνα και από αφοσίωση εκτελείς πάντα ό,τι σου υποδείξει. Θα το 'θελα, Κύρε, έτσι να ήταν· όμως εγώ από την αρχή ενεργούσα πάντα αντίθετα από τις υποδείξεις του Απόλλωνα. Πες μου λοιπόν πώς έγινε αυτό; απόρησε ο Κύρος· γιατί μου λες πράγματα παράξενα. Στην αρχή δε φρόντιζα να ρωτάω το θεό για ό,τι είχα ανάγκη, αλλά προσπαθούσα να αποδείξω, αν μπορούσε να λέει την αλήθεια. Γι' αυτό όμως, συνέχισε, όχι μονάχα ο θεός, αλλά και άνθρωποι, καλοί και τίμιοι, όταν καταλάβουν πως δε γίνονται πιστευτοί, δεν αγαπούν όσους δεν τους πιστεύουν. Όταν όμως κατάλαβε την απαράδεκτη συμπεριφορά μου, μολονότι βρισκόμουν μακριά από τους Δελφούς, έστειλα να ρωτήσω αν θ' αποκτήσω παιδιά. Στην αρχή ο θεός δε μου έδωσε απάντηση· όταν τέλος πάντων κάποτε τον εξιλέωσα, καθώς πιστεύω, στέλνοντας χρυσά αφιερώματα και πολλά αργυρά σκεύη και προσφέροντας μεγάλες θυσίες, τότε απάντησε στην ερώτησή μου, με τι τρόπο θα μπορούσα ν' αποκτήσω παιδιά· και είπε ότι θ' αποκτούσα. Και πράγματι απόκτησα, γιατί και σ' αυτό δε διαψεύστηκε ο θεός· όμως σε τίποτε δε μ' ωφέλησαν. Γιατί ο ένας γιος μου ήταν κουφός, ενώ ο άλλος, που ήταν άριστος, πέθανε πάνω στην ακμή της ζωής του. Καταστενοχωρημένος λοιπόν για τις συμφορές των παιδιών μου, έστειλα πάλι και ρώτησα το θεό τι θα έπρεπε να κάνω για να περάσω πολύ ευτυχισμένα την υπόλοιπη ζωή μου· κι εκείνος μου αποκρίθηκε:

Αν γνωρίσεις τον εαυτό σου, θα περάσεις ευτυχισμένα, Κροίσε. Εγώ ευχαριστήθηκα, όταν άκουσα το χρησμό, γιατί πίστευα πως μου χάριζε την ευτυχία, διατάζοντας με να κάνω το πιο εύκολο πράγμα. Γιατί είναι δυνατό κάποιος, άλλους ανθρώπους να τους γνωρίζει και άλλους όχι· νόμιζα ωστόσο πως ο καθένας είναι σε θέση να γνωρίζει τον εαυτό του. Στα χρόνια που ακολούθησαν, όσο ζούσα ήσυχος, ποτέ δεν παραπονέθηκα για την τύχη μου, μετά το θάνατο του παιδιού μου· αλλ' όταν ο Ασσύριος μ' έπεισε ν' αναλάβω πόλεμο εναντίον σας, αντιμετώπισα μεγάλους κινδύνους και σώθηκα χωρίς να πάθω κανένα κακό. Ούτε γι' αυτό όμως κατηγορώ το θεό. Γιατί, όταν κατάλαβα πως δεν ήμουν ικανός να πολεμώ μαζί σας, με τη βοήθεια τών θεών, αποσύρθηκα ασφαλής, κι έγώ και οι στρατιώτες μου. Τώρα όμως παρασύρθηκα πάλι από τα πλούτη μου και απ' αυτούς που με παρακαλούσαν να γίνω προστάτης τους, από τα δώρα που μου πρόσφεραν, καθώς και από κείνους που με κολάκευαν λέγοντάς μου πως, στην περίπτωση που θα ήθελα να γίνω αρχηγός τους, όλοι θα πειθαρχούσαν σε μένα και θα αναδειχνόμουν ο σπουδαιότερος από τους ανθρώπους· με τέτοια λοιπόν λόγια παραφουσκωμένος, όταν όλοι οι γύρω βασιλιάδες με εξέλεξαν αρχηγό στον πόλεμο, δέχτηκα τη στρατηγία, με την εντύπωση πως ήμουν ικανός να γίνω μεγάλος. Στην ουσία όμως αγνοούσα τις δυνατότητές μου, γιατί πίστευα πως μπορούσα να πολεμώ εναντίον σου, που πρώτα πρώτα κατάγεσαι από θεούς και που εξάλλου γεννήθηκες από βασιλιάδες και που από παίδι εξασκείσαι για να γίνεις γενναίος· όσο για τους δικούς μου προγόνους πληροφορούμαι πως αυτός που πρώτος εβασίλευσε, έγινε ταυτόχρονα και βασιλιάς και ελεύθερος. Αυτά λοιπόν αγνόησα, συμπλήρωσε, γι' αυτό και δίκαια τιμωρούμαι. Όμως τώρα, Κύρε, γνωρίζω τον εαυτό μου· εσύ, ρώτησε, πιστεύεις ακόμη πως θα επιβεβαιωθεί ο χρησμός του Απόλλωνος ότι θα είμαι δηλαδή ευτυχισμένος, στην περίπτωση που γνωρίσω τον εαυτό μου; Σου κάνω αυτή την ερώτηση γιατί ξέρω πως είσαι ο καταλληλότερος να το κρίνεις απ' αυτήν εδώ την περίσταση· και πράγματι, είσαι σε θέση να το κάνεις.

Πες μου, ρώτησε, Κροίσε, λεπτομερώς τα εξής. Πώς δηλαδή έχει αποβή ο χρησμός που έλαβες από το μαντείο των Δελφών; Γιατί λένε ότι πολύ σέβεσαι τον Απόλλωνα και τίποτα δεν κάνεις χωρίς τη συμβουλή του. Θα επιθυμούσα, Κυρε, απάντησε ο Κροίσος, να είχε έτσι το πράγμα. Αλλά τώρα έκαμα όλως διόλου τ' αντίθετα απ' όσα μου έλεγε ο Απόλλων. Πώς συνέβη αυτό; ερώτησε ο Κύρος, πες μου το. Γιατί πρώτα πρώτα, είπε ο Κροίσος, παραμέλησα να ερωτήσω το θεό για όσα χρειαζόμουν, και τον δοκίμαζα, αν μπορή να λέη την αλήθεια. Τούτο, είπε, όχι μόνον ο θεός, μα και οι καλοί και αγαθοί άνθρωποι, όταν το καταλάβουν, ότι δηλαδή δεν τους πιστεύουν, μισούν εκείνους που δεν τους πιστεύουν. Και επειδή ο Απόλλων κατάλαβε ότι κάνω πολύ άτοπη πράξη, ενώ ήμουν μακράν των Δελφών, έστειλα να ερωτήσω, αν μέλλω να αποχτήσω παιδιά. Ο Απόλλων στην αρχή δεν μου απάντησε τίποτα στην ερώτησή μου. Όταν έστειλα πολλά χρυσά και αργυρά αφιερώματα και πρόσφερα πολλές θυσίες, τον εξευμένισα τέλος πάντων, όπως φανταζόμουν, και τότε απάντησε στην ερώτηση που του έκαμα «τι να κάνω για να αποκτήσω παιδιά», και μου είπε ότι θα αποκτήσω. Και πραγματικώς απέκτησα παιδιά, γιατί ούτε σε τούτο δεν είπε ψέματα ο θεός. Τα παιδιά όμως που γεννήθηκαν διόλου δεν με ωφέλησαν, γιατί ο ένας μου γιος ήταν κωφάλαλος, και ο άλλος που διακρίθηκε, πέθανε στην ακμή της ηλικίας του. Καταλυπημένος για τις συμφορές των παιδιών μου, πάλι στέλνω και ερωτώ δεύτερη φορά το θεό «τι να κάμω για να ζήσω ευτυχισμένος σ' όλη την υπόλοιπη ζωή μου», και κείνος μου αποκρίθηκε: αν γνωρίσης τον εαυτό σου, Κροίσε, θα περάσης τη ζωή σου σε πλήρη ευτυχία.

Εγώ ευχαριστήθηκα, όταν άκουσα το χρησμό, επειδή νόμιζα ότι μου έδινε την ευτυχία διατάζοντάς με πολύ εύκολο πράγμα. Γιατί νόμιζα ότι μερικοί μπορούν να γνωρίζουν τους άλλους ανθρώπους και μερικοί δεν μπορούν∙ είχα όμως την ιδέα πως τον εαυτό του κάθε άνθρωπος μπορεί να γνωρίζη τι είναι. Κατά τον μετά ταύτα λοιπόν χρόνο, έως ότου ήμουν ήσυχος, δεν παραπονιόμουν διόλου κατά της τύχης για το θάνατο των γυιων μου∙ όμως με έπεισε ο βασιλιάς της Ασσυρίας να εκστρατεύσω εναντίον σου και εκινδύνευσα πολύ, εσώθηκα όμως χωρίς να πάθω κανένα κακό. Δεν κατηγορώ ούτε για τούτο το θεό. Γιατί, όταν κατάλαβα πως δεν είμαι ικανός να πολεμώ εναντίον σου, ανεχώρησα με τους δικούς μου χωρίς να πάθωμε τίποτα, με τη βοήθεια των θεών. Τώρα πάλι, επειδή ήμουν περήφανος για το μεγάλο πλούτο μου, και επειδή με παρακαλούσαν οι άλλοι βασιλείς να γίνω προστάτης τους, και μου πρόσφερναν δώρα, και επειδή κολακεύοντάς με έλεγαν ότι όλοι θα υπακούουν σε μένα, αν θέλω να είμαι αρχηγός τους, και ότι είμαι σπουδαίος άνθρωπος, περήφανος από τα λόγια αυτά, επειδή είδα ότι οι γύρω βασιλείς με διαλέξανε αρχηγό του πολέμου, δέχτηκα τη στρατηγία, με την ιδέα ότι είχα την ικανότητα να γίνω πολύ μεγάλος, επειδή αγνοούσα τον εαυτό μου, γιατί φαντάσθηκα πως μπορούσα να πολεμήσω εναντίον σου, που πρώτα πρώτα κατάγεσαι από θεούς, έπειτα γεννήθηκες από βασιλείς και από μικρό παιδί γυμνάζεσαι για να γίνης ανδρείος∙ πληροφορούμαι ότι ο πρώτος από τους προγόνους μου που βασίλεψε, έγινε συγχρόνως βασιλιάς και ελεύθερος (ο πρώτος από τους προγόνους μου βασιλεύσας ήταν προηγουμένως δούλος). Επειδή αγνόησα αυτά, δικαίως τιμωρούμαι. Αλλά τώρα πλέον, Κύρε, είπε, γνωρίζω τον εαυτό μου. Συ δε, είπε, πιστεύεις ακόμη ότι είπε αλήθεια ο Απόλλων, ότι δηλαδή θα είμαι ευτυχής αν γνωρίζω τον εαυτό μου; Εσένα ερωτώ γι' αυτό, γιατί μου φαίνεται πως πολύ καλά μπορείς να συμπεράνης από την παρούσα κατάστασή μου και μπορείς να με κάμης ευτυχισμένο.