Μτφρ. Β. Καλαμπαλίκης. 1975. Ξενοφώντος Κύρου Παιδεία. Αρχαίο κείμενο, μετάφραση, σημειώσεις. Εισαγωγή Ν. Μπουγάς. Αθήνα: Πάπυρος.

Όταν οι θυσίες του Κύρου φάνηκαν ευνοϊκές και ο στρατός του είχε παραταχθεί σύμφωνα με τις διαταγές του, τοποθέτησε συνεχόμενους σκοπούς και μετά κάλεσε σε συγκέντρωση τους αρχηγούς και τους είπε: Φίλοι και σύμμαχοι, τα σημάδια των θεών είναι το ίδιο ευνοϊκά όπως και τότε που μας έδωσαν την πρώτη νίκη· ωστόσο θέλω κι εγώ να σας θυμίσω εκείνα που, αν τα λάβετε υπόψη σας, θα βαδίζετε στη μάχη, κατά τη γνώμη μου, με μεγαλύτερη προθυμία. Έχετε εξασκηθεί βέβαια στον πόλεμο πολύ περισσότερο από τους εχθρούς· έχετε ζήσει μαζί και έχετε κατασκηνώσει στο ίδιο μέρος πολύ μεγαλύτερο διάστημα απ' όσο οι εχθροί καί έχετε κερδίσει πολλές νίκες όλοι μαζί· απεναντίας οι περισσότεροι από τους εχθρούς έχουν νικηθεί μαζί· επίσης στους δυο στρατούς υπάρχουν και κείνοι που δεν πήραν ακόμη μέρος σε μάχη. Όσοι ανήκουν στους εχθρούς γνωρίζουν πως οι συμπολεμιστές τους είναι προδότες, ενώ εσείς, που βρίσκεστε μαζί μας, ξέρετε ότι πολεμάτε με ανθρώπους που είναι αποφασισμένοι να βοηθούν τους συμμάχους τους. Είναι γι' αυτό φυσικό, όσοι έχουν εμπιστοσύνη μεταξύ τους, να μένουν στις θέσεις τους και να μάχονται όλοι με το ίδιο σθένος, ενώ αυτοί που ανάμεσά τους δεν υπάρχει αξιοπιστία, δε μπορούν παρά να σκέπτονται πώς ο καθένας τους θα φύγει όσο γίνεται πιο γρήγορα. Ας επιτεθούμε λοιπόν, φίλοι μου, εναντίον των εχθρών, με εξοπλισμένα τ' άρματά μας, τη στιγμή που τα δικά τους είναι άοπλα, καθώς και με οπλισμένους τους ιππείς και τ' άλογά μας, εναντίον άοπλων, για να πολεμήσουμε σώμα με σώμα. Θα έχετε να κάνετε με πεζούς όμοιους με κείνους που και τελευταία αντιμετωπίσατε· οι Αιγύπτιοι πάλι, που δεν τους ξέρετε, έχουν οπλισθεί και παραταχθεί όπως και οι άλλοι· έχουν δηλαδή τις ασπίδες μεγάλες, με αποτέλεσμα να μην τους επιτρέπουν να κάνουν ή να δουν κάτι, και έχουν παραταχθεί σε βάθος εκατό αντρών, πράγμα που, όπως είναι φανερό, θα τους εμποδίσει να παίρνουν μέρος στη μάχη, εκτός από ελάχιστους. Αν εξάλλου πιστεύουν ότι θα μας εκδιώξουν με πιέσεις, θα χρειαστεί πρώτα να αντέξουν στην ορμή του δικού μας ιππικού και των αρμάτων, τα οποία γίνονται ισχυρότερα με την παρουσία των αλόγων· και στην περίπτωση όμως που θα κατορθώσουν μερικοί απ' αυτούς να κρατήσουν τις θέσεις τους, πώς θα μπορέσουν να πολεμούν ταυτόχρονα εναντίον του ιππικού, της φάλαγγας και των πύργων; Γιατί και όσοι θα βρίσκονται πάνω στους πύργους, θα βοηθούν εμάς, ενώ με τα χτυπήματά τους θα παραλύσουν τους εχθρούς και θα τους καταστήσουν ανίκανους να πολεμούν. Αν νομίζετε ότι έχετε ακόμη ανάγκη από κάτι, να μου το πείτε, γιατί, με τη βοήθεια των θεών, δε θα μας λείψει τίποτε. Αν λοιπόν κανείς έχει να προτείνει κάτι, ας το πει· διαφορετικά πηγαίνετε στα ιερά και αφού προσευχηθείτε στους θεούς που προσφέραμε θυσίες, μετά γυρίστε στις θέσεις σας. Ο καθένας σας να θυμίζει στους άντρες του όσα εγώ σας είπα και να αποδείξει στους υφισταμένους του ότι είναι άξιος για τη θέση που κατέχει, παρουσιάζοντας τον εαυτό του άφοβο στη συμπεριφορά, στο παρουσιαστικό και στα λόγια.

Μτφρ. Σ. Τζουμελέας. χ.χ. Ξενοφών. Κύρου Παιδεία. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Ι–IV. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Όταν ο Κύρος παρατήρησε ότι τα σημεία που φάνηκαν στις θυσίες ήσαν καλά, ότι το στράτευμα είχε παραταχθή σύμφωνα με τις διαταγές του και ότι είχε ανιχνευτές σε διάφορα σημεία, εκάλεσε τους αρχηγούς του στρατού και τους είπε τα εξής: Τα σημεία, φίλοι και σύμμαχοι, μας δείχνουν τέτοια οι θεοί, όπως ήσαν, όταν πρωτύτερα μας έδωσαν τη νίκη. Εγώ επιθυμώ να σας θυμίσω εκείνο που, αν το έχετε υπ' όψη σας, μου φαίνεται πως θα αρχίσετε τη μάχη με μεγαλύτερη προθυμία. Είστε ασφαλώς γυμνασμένοι στα πολεμικά πολύ περισσότερο από τους εχθρούς μας, έχετε ζήσει και έχετε ασκηθή στο ίδιο στρατόπεδο πολύ περισσότερο χρόνο από τους εχθρούς μας, και ενικήσατε μαζί. Οι περισσότεροι εχθροί μας έχουν νικηθή μαζί. Απ' όσους δεν έχουν πολεμήσει και στο ένα στρατόπεδο και στο άλλο, αυτοί που είναι στο στρατόπεδο των εχθρών, ξέρουν ότι οι σύμμαχοί τους είναι προδότες, σεις όμως που δεν επολεμήσατε και βρίσκεστε στο στρατόπεδό μας, ξέρετε ότι βρίσκεστε μαζί με κείνους που θέλουν να βοηθούν τους συμμάχους τους. Φυσικό είναι και κείνοι που έχουν εμπιστοσύνη μεταξύ τους να μένουν και να μάχωνται με την ίδια ψυχή και καρδιά, και όσοι δεν έχουν εμπιστοσύνη μεταξύ τους, είναι ανάγκη να σκέπτωνται πώς καθένας θα μπορέση να φύγη το ταχύτερο. Ας ορμήσωμε λοιπόν, φίλοι, εναντίον των εχθρών μας, με ωπλισμένα άρματα εναντίον των αόπλων αρμάτων των εχθρών, με ωπλισμένους ιππείς και ίππους εναντίον αόπλων ιππέων και ίππων των εχθρών μας, για να πολεμούμε από κοντά. Οι πεζοί με τους οποίους θα επολεμήσετε είναι οι ίδιοι με όσους και πρωτύτερα επολεμήσατε, και οι Αιγύπτιοι είναι όμοια μ' αυτούς ωπλισμένοι, και όμοια παραταγμένοι∙ και ασπίδες έχουν πολύ μεγάλες και δε μπορούν να κάμουν τίποτα, ούτε μπορούν να βλέπουν, και επειδή έχουν παραταχθή σε βάθος εκατό ανδρών, φανερό είναι ότι θα εμποδίζη ο ένας τον άλλο να πολεμούν, εκτός από πολύ λίγους. Αν όμως πιστεύουν πως με τον ωθισμό θα μας σπρώξουν προς τα πίσω, πρέπει πρώτα πρώτα να αντέχουν στον ωθισμό των ίππων και των όπλων που θα είναι δυναμωμένα με τη δύναμη των ίππων. Αν κανείς ανθέξη στον ώθισμό των ίππων, πώς θα μπορέση έπειτα να πολεμήση συγχρόνως εναντίον ιππέων, οπλιτών και πύργων; Γιατί όσοι είναι απάνω στους πύργους μας θα μας βοηθήσουν, και χτυπώντας τους εχθρούς θα τους κάμουν να τα χάσουν αντί να μάχωνται. Αν τυχόν μερικοί νομίζετε ότι χρειάζεστε κάτι, λέγετέ το σε μένα∙ γιατί με τη βοήθεια των θεών τίποτα δεν θα μας λείψη. Και αν κανείς θέλη να πη τίποτα, ας το πη. Άλλως αφού έλθετε στις θυσίες που έγιναν, και αφού προσευχηθήτε στους θεούς χάριν των οποίων έγιναν θυσίες, πηγαίνετε στις θέσεις σας. Και καθένας από σας ας υπενθυμίζη στους συντρόφους του όσα σας είπα, και καθένας ας φανή στους κατωτέρους του άξιος του αξιώματός του, δείχνοντας τον εαυτό του ατρόμητο και στην έκφραση του προσώπου και στα λόγια.