Μτφρ. Α. Τυφλόπουλος – Επιμ. Δ. Ιακώβ. 2006. Στο Ανθολόγιο Αρχαίων Ελληνικών Κειμένων. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.

Aλλά, βέβαια, χαρακτηριστικό του συνετού αρχηγού είναι να μην εκτίθεται ποτέ σε κίνδυνο με τη θέλησή του, εκτός από την περίπτωση όπου φαίνεται καθαρά ότι θα βρεθεί σε πλεονεκτικότερη θέση από τους εχθρούς· η προσφορά υπηρεσιών στους εχθρούς όσον αφορά αυτό που θέλουν περισσότερο θα χαρακτηριζόταν δικαίως προδοσία των συμμάχων μάλλον παρά ανδρεία. Συνετό είναι και να επιτίθεται κανείς στο αδύναμο σημείο των εχθρών, ακόμη και αν βρίσκεται σε προκεχωρημένη θέση. Γιατί η πολύ μεγάλη κούραση είναι λιγότερο επικίνδυνη από τον αγώνα εναντίον ισχυρότερων. Aν όμως ο εχθρός εισχωρήσει κάπου μεταξύ φιλικών οχυρώσεων, ακόμη και αν είναι πολύ ισχυρότερος, καλό είναι είτε να του επιτεθείς εκεί που δεν το περιμένει είτε και από τις δύο πλευρές ταυτόχρονα. Γιατί όταν οι άλλοι αποχωρούν, όσοι προελαύνουν και από τις δύο πλευρές θα διασκορπίσουν τους εχθρούς και θα σώσουν τους φίλους. Aποτελεί παλαιό ρητό ότι είναι καλό να επιχειρήσει κανείς να μάθει τα σχέδια των εχθρών στέλνοντας κατασκόπους· και εγώ θεωρώ ότι το καλύτερο είναι ο ίδιος να επιχειρήσει, αν υπάρχει κανένα ασφαλές παρατηρητήριο, αφού παρατηρήσει τους εχθρούς να διαπιστώσει τι κάνουν λάθος. Kαι όταν κάτι μπορεί να καταληφθεί κρυφά πρέπει να στέλνει όσους είναι ικανοί να το πράξουν, και όπου υπάρχει η δυνατότητα αιφνιδιαστικής κατάληψης πρέπει να αποστέλλονται αυτοί που θα την πραγματοποιήσουν. Στην περίπτωση πάλι που κατά την πορεία των εχθρών ένα ασθενέστερο από τη δική του δύναμη τμήμα τους ξεκόψει ή παίρνοντας θάρρος σκορπίσει, ούτε το γεγονός αυτό δεν πρέπει να ξεφύγει από την προσοχή του· πάντοτε, βέβαια, ο ισχυρότερος κυνηγά τον ασθενέστερο. Mπορεί κανείς, αν δώσει προσοχή, να τα καταλάβει αυτά, καθώς και τα άγρια ζώα που καταλαβαίνουν πολύ λιγότερα από τον άνθρωπο, για παράδειγμα, τα γεράκια μπορούν, αφού αρπάξουν ό,τι είναι απροστάτευτο, να αποσυρθούν σε ασφαλές σημείο προτού συλληφθούν, και οι λύκοι κυνηγούν όσα δεν φρουρούνται και αρπάζουν όσα δεν βρίσκονται υπό επιτήρηση, ενώ αν τους ορμήσει κανένας σκύλος και τους κυνηγήσει, εφόσον είναι πιο αδύναμος από αυτούς, του επιτίθενται, εφόσον, όμως, είναι πιο δυνατός, φεύγει παίρνοντας μαζί του ό,τι μπόρεσε να αποκτήσει φεύγει. Όταν, πάλι, οι λύκοι αψηφήσουν τους φύλακες, αφού παραταχθούν με τρόπο ώστε μερικοί να απομακρύνουν τους φύλακες και οι υπόλοιποι να επιδοθούν στην αρπαγή, έτσι αποκτούν την τροφή τους. Eφόσον τα άγρια ζώα μπορούν να αποσπάσουν τη λεία τους τόσο έξυπνα, δεν είναι εύλογο ο άνθρωπος να φαίνεται πως είναι σοφότερος από αυτά που και τα ίδια τα συλλαμβάνει χρησιμοποιώντας διάφορα τεχνάσματα;

Μτφρ. Σ.Κ. Γκίκας. [1939] 1975. Ξενοφώντος Ιππαρχικός. Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

Ίδιον φρονίμου αρχηγού είναι να μη διακινδυνεύη ποτέ εκουσίως, ειμή όπου είναι φανερόν ότι πλεονεκτεί του εχθρού· μία ασύνετος ενέργεια, εξυπηρετούσα τας απόψεις του εχθρού, δικαίως ήθελε κριθή ως προδοσία μάλλον των φίλων παρά ως ανδρεία. Συνετόν επίσης είναι να προσβάλη τα ασθενή σημεία του εχθρού, έστω και αν πρόκειται να τα συναντήση αρκετά μακράν· διότι και η μεγαλύτερα κόπωσις είναι ακινδυνοτέρα από του να μάχεται τις εναντίον ισχυρότερου εχθρού. Αν ποτέ ο εχθρός εισδύση μεταξύ φιλίων στρατευμάτων και εις περίπτωσιν καθ΄ ην είναι πολύ ισχυρότερος, καλόν είναι να τον προσβάλης εκ της κατευθύνσεως εξ ης δεν εγένεσο αντιληπτός, όπως επίσης είναι καλόν να τον προσβάλης και εκ των δύο πλευρών. Διότι ούτω, όταν οι μεν θα συνεπτύσσοντο, οι εκ της ετέρας πλευράς επερχόμενοι θα ενέβαλλον εις αταξίαν μεν τον εχθρόν, θα έσωζον δε τους (συμπτυσσομένους) φίλους.

Ανέκαθεν ελέχθη πόσον επωφελής είναι η προσπάθεια να γνωρίζη τις διά κατασκόπων την κατάστασιν του εχθρού. Εγώ νομίζω ότι καλύτερον όλων είναι να επιδιώξετε εκ τινός ασφαλούς παρατηρητηρίου να παρακολουθήτε αυτοπροσώπως τον εχθρόν, ίνα επωφεληθήτε ενδεχομένων σφαλμάτων του, και δι' ό,τι είναι δυνατόν να κλαπή αποστείλατε τους ικανούς δια κλοπήν, ό,τι δε είναι δυνατόν ν' αρπαγή εξαπολύσατε τους καταλλήλους δι' αρπαγήν. Αν κατά τινα πορείαν του εχθρού ασθενές τμήμα αυτού αποχωρισθή του κυρίου σώματος ή μη ανησυχούν έχη διασκορπισθή, δεν πρέπει να σας διαφύγη τοιαύτη ευκαιρία· αλλά πάντοτε δια του ισχυρότερου πρέπει ν' αγρευθή το ασθενέστερον. Ταύτα είναι δυνατόν να κατανοήση τις και δια συλλογισμών, αφού τα ολιγώτερον του ανθρώπου νοήμονα ζώα, και αυτοί ακόμη οι ίκτινοι, εκείνο το οποίον είναι αφύλακτον αφού το αρπάσουν, αποχωρούν εις μέρος ασφαλές πριν κυνηγηθούν. Και οι λύκοι αρπάζουν τα μη φυλασσόμενα και κλέπτουν εκείνα άτινα είναι εις μέρη μη καλώς ορατά, ευθύς δε ως εμφανισθή διώκτης κύων, αν μεν ο τελευταίος ούτος είναι ασθενέστερος αυτού, (ο λύκος) επιτίθεται εναντίον του, αν όμως είναι ισχυρότερος, πνίγει την λείαν του και αποχωρεί. Όταν δε οι λύκοι δεν φοβούνται τους φύλακας, κατανέμουν την ομάδα των ούτως, ώστε οι μεν ν' απομακρύνουν τους φύλακας, οι δε ν' αρπάσουν, ποριζόμενοι ούτω την τροφήν των. Αφού λοιπόν τα θηρία δύνανται να λαφυραγωγούν μετά συνέσεως, πώς είναι δυνατόν ο άνθρωπος, σοφώτερος φυσικά αυτών, να υστερήση, αφού και αυτά κατορθώνει δια της τέχνης του να τα συλλαμβάνη;