Μτφρ. Ρ. Ρούφος. [1966] 2000. Ξενοφώντος Ελληνικά. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Ωκεανίδα. [1η έκδ. Αθήνα: Γαλαξίας].

Τον επόμενο χρόνο ήρθαν στην Αθήνα πρέσβεις των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους, με γενική πληρεξουσιότητα να συζητήσουν τους όρους της συμμαχίας ανάμεσα στους Λακεδαιμονίους και τους Αθηναίους. Πολλοί από τους ξένους πρέσβεις, αλλά κι από τους Αθηναίους, έλεγαν ότι η συμμαχία έπρεπε να γίνει με βάση την απόλυτη ισοτιμία. Ο Προκλής ο Φλιάσιος έβγαλε τον ακόλουθο λόγο:

«Μια και κρίνατε σκόπιμο, Αθηναίοι, να γίνετε φίλοι με τους Λακεδαιμονίους, νομίζω πως πρέπει να εξεταστεί τούτο: με ποιον τρόπο θα διατηρηθεί η φιλία σας πιο πολύν καιρό. Όσο περισσότερο λοιπόν θα συμφέρει και στα δύο μέρη η συνθήκη που θα κάνουμε, τόσο περισσότερο διάστημα θα είναι πιθανό να τη διατηρήσουμε. Τώρα οι υπόλοιποι όροι έχουν ουσιαστικά συμφωνηθεί, και μένει το ζήτημα της αρχηγίας. Η Βουλή σας πρότεινε να την έχετε σεις στη θάλασσα κι οι Λακεδαιμόνιοι στη στεριά· πιστεύω κι εγώ ότι τούτος ο διαχωρισμός δεν ανταποκρίνεται μόνον στην ανθρώπινη κρίση, αλλά και σε θεία διάταξη και μοίρα.

»Πραγματικά, πρώτ' απ' όλα η γεωγραφική σας θέση είναι απ' αυτή την άποψη η καλύτερη δυνατή: γιατί πάρα πολλές πόλεις που εξαρτώνται από τη θάλασσα βρίσκονται τριγύρω σας, κι είν' όλες πιο αδύναμες από τη δική σας. Εκτός από τούτο έχετε λιμάνια, που χωρίς αυτά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ναυτική δύναμη. Έπειτα έχετε πολλά πολεμικά, κι αποτελεί παλιά σας παράδοση να ενισχύετε το ναυτικό σας· είστε εξοικειωμένοι και μ' όλες τις σχετικές τέχνες. Εξάλλου είστε πολύ πιο έμπειροι από τους άλλους στα ναυτικά πράγματα, γιατί οι περισσότεροι από σας ζουν από τη θάλασσα ― κι έτσι φροντίζοντας τις ιδιωτικές σας υποθέσεις αποκτάτε συνάμα πείρα για θαλασσινούς πολέμους. Αλλά πρέπει να προστεθεί και τούτο: από κανένα άλλο μέρος δεν θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ταυτόχρονα τόσα πολλά πολεμικά, όσα από τα δικά σας λιμάνια. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία όταν πρόκειται για την αρχηγία, επειδή όλοι προτιμούν να συγκεντρώνονται γύρω στον πρώτο ισχυρό πυρήνα που δημιουργείται.

»Σε τούτο τον τομέα άλλωστε σας έχει ευνοήσει η θεία μοίρα, γιατί στους πάμπολλους και σπουδαίους αγώνες σας στη θάλασσα πολύ λίγες στάθηκαν οι ήττες σας και πάρα πολλές οι επιτυχίες σας. Εκεί, λοιπόν, είναι φυσικό να δέχονται με χαρά οι σύμμαχοι να ριψοκινδυνεύουν στο πλευρό σας. Και το πόσο σας είναι απαραίτητη και σας ταιριάζει η φροντίδα στο ναυτικό, μπορείτε να το συμπεράνετε από το γεγονός ότι όλα εκείνα τα χρόνια που σας πολεμούσαν οι Λακεδαιμόνιοι, ακόμα κι όταν κυριαρχούσαν στα εδάφη σας, δεν κατόρθωναν να σας καταστρέψουν. Όταν όμως τους έδωσε κάποτε ο θεός την υπεροχή στη θάλασσα, αμέσως βρεθήκατε ολότελα στο έλεός τους. Από τούτο φαίνεται καθαρά ότι η σωτηρία σας εξαρτάται απόλυτα από τη θάλασσα. Τέτοια λοιπόν που είναι από τη φύση τους τα πράγματα, πώς να 'ναι παραδεκτό για σας να παραχωρήσετε την αρχηγία του ναυτικού στους Λακεδαιμονίους; Πρώτ' απ' όλα ομολογούν κι οι ίδιοι ότι είναι λιγότερο έμπειροι από σας σ' αυτόν τον τομέα· έπειτα δεν ριψοκινδυνεύετε τα ίδια στους θαλασσινούς αγώνες ― για κείνους παίζεται μόνο η τύχη των πληρωμάτων των πολεμικών τους, ενώ για σας παίζεται η τύχη των παιδιών, των γυναικών κι ολόκληρης της πόλης σας.

»Τέτοια είν' η δική σας θέση· τώρα σκεφτείτε και τη θέση των Λακεδαιμονίων. Πρώτ' απ' όλα κατοικούν ηπειρωτική χώρα: έτσι, όσο κυριαρχούν στη στεριά, μπορούν να ζήσουν καλά κι αν ακόμα αποκοπούν από τη θάλασσα. Έχοντας λοιπόν κι εκείνοι συνείδηση της θέσης τους, γυμνάζονται από παιδιά στον στεριανό πόλεμο. Και στο σπουδαιότατο θέμα της πειθαρχίας έρχονται εκείνοι πρώτοι στη στεριά, όπως εσείς στη θάλασσα. Έπειτα, καθώς εσείς με το ναυτικό, έτσι κι εκείνοι με τον στρατό ξηράς ― μπορούν να παρατάξουν μεγαλύτερη δύναμη, και γρηγορότερα, από κάθε άλλον. Η συνέπεια είναι ότι, αντίστοιχα, όταν πρόκειται για στεριανές δυνάμεις, εκείνοι είναι που εμπνέουν το περισσότερο θάρρος στους συμμάχους να συνταχθούν μαζί τους. Έπειτα, όπως η θεία μοίρα σάς έχει ευνοήσει στη θάλασσα, έτσι τους έχει ευνοήσει εκείνους στη στεριά, γιατί στους πάμπολλους και σπουδαίους στεριανούς αγώνες τους έχουν σταθεί πολύ λίγες οι αποτυχίες και πάρα πολλές οι επιτυχίες τους.

»Τέλος, η φροντίδα για τον στρατό ξηράς δεν τους είναι λιγότερο απαραίτητη απ' ό,τι σε σας η φροντίδα για το ναυτικό, όπως δείχνουν τα γεγονότα: σεις, που τους πολεμήσατε πολλά χρόνια και τους νικήσατε σε πολλές ναυμαχίες, δεν κατορθώσατε ποτέ να τους υποτάξετε. Άρκεσε όμως να νικηθούν μια φορά στη στεριά, κι αμέσως βρέθηκαν σε κίνδυνο και τα παιδιά και οι γυναίκες κι ολόκληρη η πόλη τους. Πώς, επομένως, να μην είναι απαράδεκτο για κείνους, αντίστοιχα, να παραχωρήσουν σ' άλλους την αρχηγία στη στεριά, ενώ εκεί είναι που οι ίδιοι έχουν τόση υπεροχή;

»Εγώ λοιπόν συμφωνώ με την πρόταση της Βουλής και πιστεύω πως αυτή είναι που συμφέρει περισσότερο και στις δύο πλευρές. Όσο για σας, εύχομαι να 'χετε την τύχη ν' αποφασίσετε ό,τι είναι το καλύτερο για όλους μας».

Μτφρ. Γ.Α. Ράπτης. 2005. Ξενοφώντος Ελληνικά Δ'–Ζ'. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.

Το επόμενο έτος ήρθαν στην Αθήνα πρέσβεις των Λακεδαιμονίων και των συμμάχων τους, εξουσιοδοτημένοι απόλυτα να συζητήσουν τους όρους με τους οποίους θα συναπτόταν συμμαχία ανάμεσα στους Λακεδαιμονίους και τους Αθηναίους. Καθώς πολλοί και ξένοι και Αθηναίοι υποστήριζαν ότι η συμμαχία έπρεπε να γίνει με ίσους και όμοιους όρους, ο Προκλής ο Φλειάσιος εκφώνησε τον εξής λόγο:

«Επειδή, άνδρες Αθηναίοι, εκτιμήσατε ότι είναι σωστό να γίνετε φίλοι με τους Λακεδαιμονίους, μου φαίνεται ότι πρέπει να εξετάσετε αυτό, πώς δηλαδή η φιλία θα διατηρηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο. Εάν λοιπόν, όπως συμφέρει κατεξοχήν και στους δυο, έτσι συνάψουμε τις συνθήκες, μ' αυτόν τον τρόπο θα μείνουμε φίλοι σύμφωνα με την κοινή λογική για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ήδη για τα περισσότερα θέματα έχει επιτευχθεί συμφωνία και τώρα το θέμα που εκκρεμεί είναι η αρχηγία. Η βουλή σας λοιπόν έχει προτείνει να ανήκει η ηγεσία στη θάλασσα σε εσάς και στην ξηρά στους Λακεδαιμονίους· κι εγώ προσωπικά πιστεύω ότι αυτά έχουν καθοριστεί έτσι όχι από την ανθρώπινη φύση και τύχη αλλά από θεϊκή. Αρχικά έχετε από τη φύση τόπο προνομιακότατο γι' αυτό· γιατί υπάρχουν πάρα πολλές πόλεις γύρω από τη δική σας που στηρίζουν την ύπαρξή τους στη θάλασσα και όλες αυτές είναι ασθενέστερες από τη δική σας πόλη. Επιπλέον διαθέτετε και λιμάνια, που χωρίς αυτά δεν μπορεί κανείς να συντηρεί ναυτική δύναμη. Έχετε επίσης πολλές τριήρεις και είναι πατροπαράδοτο σε εσάς να αυξάνετε το ναυτικό. Ακόμη, είσασθε πολύ εξοικειωμένοι με όλες τις τέχνες τις σχετικές με αυτά. Πράγματι, ως προς την εμπειρία στα θέματα του ναυτικού υπερτερείτε πολύ απέναντι όλων των άλλων· γιατί η ζωή για τους περισσότερους από σας εξαρτάται από τη θάλασσα· έτσι, φροντίζοντας για την ιδιωτική σας ζωή γίνεσθε συνάμα έμπειροι για τους αγώνες στη θάλασσα. Έχετε ακόμα το εξής πλεονέκτημα. Από πουθενά δε θα μπορούσαν αθροιστικά να εκπλεύσουν περισσότερες τριήρεις απ' ό,τι από σας. Κι αυτό δεν είναι ασήμαντο για να αναλάβετε την ηγεμονία· γιατί όλοι ευχαρίστως συμπαρατάσσονται αρχικά με τον πιο ισχυρό. Ακόμη, έχετε ευνοηθεί και από τους θεούς να διακρίνεσθε σ' αυτό· γιατί, ενώ έχετε συνάψει πάρα πολλές και πολύ μεγάλες ναυμαχίες, σε ελάχιστες έχετε χάσει και τις περισσότερες τις έχετε κερδίσει. Έτσι, είναι φυσικό οι σύμμαχοι ευχαρίστως να συμμετέχουν μαζί σας σ' αυτούς τους αγώνες. Για το ότι είναι αναγκαία και ταιριαστή σε εσάς η φροντίδα να το συνάγετε από το εξής: Οι Λακεδαιμόνιοι ήταν σε πόλεμο εναντίον σας κάποτε για πολλά χρόνια και, αν και είχαν επικρατήσει στην ύπαιθρό σας, δεν μπορούσαν τελικά να σας καταστρέψουν. Κι όταν κάποτε ο θεός τους αξίωσε να αποκτήσουν δύναμη στη θάλασσα, αμέσως υποταχθήκατε ολοκληρωτικά σ' αυτούς. Είναι λοιπόν ολοφάνερο από αυτά ότι η σωτηρία σας ολοκληρωτικά εξαρτάται από τη θάλασσα. Καθώς λοιπόν έτσι έχουν από τη φύση τους τα πράγματα, πώς θα ήταν σωστό για σας να εκχωρήσετε στους Λακεδαιμόνιους την αρχηγία στη θάλασσα, που αρχικά και οι ίδιοι τους παραδέχονται ότι είναι πολύ πιο άπειροι από σας σ' αυτόν τον τομέα και δευτερευόντως δε διακινδυνεύετε τα ίσα στους κατά θάλασσα αγώνες, αλλά εκείνοι θέτουν σε κίνδυνο μόνο τους άνδρες πάνω στις τριήρεις τους, ενώ εσείς θέτετε σε κίνδυνο και τα παιδιά σας και τις γυναίκες σας και όλη την πόλη;

Τα δικά σας πράγματα λοιπόν έτσι έχουν· εκτιμήστε τώρα και την κατάσταση των Λακεδαιμονίων. Πρώτα–πρώτα βέβαια αυτοί είναι στεριανοί· έτσι, καθώς εξουσιάζουν στην ξηρά, ακόμη κι αν αποκλείονταν από τη θάλασσα, θα μπορούσαν να ζήσουν καλά. Επειδή λοιπόν τα γνωρίζουν καλά και οι ίδιοι τους αυτά, αμέσως από την παιδική ηλικία εξασκούνται για τον πόλεμο στην ξηρά. Και στο πιο αξιόλογο απ' όλα, στο να υπακούουν δηλαδή στους άρχοντες, αυτοί είναι οι πιο αξιόλογοι στην ξηρά και εσείς στη θάλασσα. Έπειτα, όπως εσείς με το ναυτικό, έτσι και εκείνοι στην ξηρά θα μπορούσαν να εκστρατεύσουν πάρα πολλοί και με μεγάλη ταχύτητα· έτσι, είναι αντίστοιχα φυσικό να συμπαρατάσσονται οι σύμμαχοι μαζί τους με περισσότερη εμπιστοσύνη. Ακόμη, και ο θεός τους αξίωσε, όπως και εσάς να διακρίνεσθε στη θάλασσα, έτσι και εκείνοι στη στεριά· γιατί, ενώ έχουν δώσει και αυτοί πάρα πολλές μάχες στη στεριά, σε ελάχιστες έχασαν και τις περισσότερες τις κέρδισαν. Και ότι και γι' αυτούς είναι υποχρεωτική εξίσου η φροντίδα τους στη στεριά, όπως για σας στη θάλασσα, είναι δυνατόν να το διαπιστώσει κανείς στην πράξη. Γιατί εσείς, ενώ για πολλά χρόνια βρισκόσασταν σε πόλεμο μαζί τους και πολλές φορές τους συντρίψατε στη θάλασσα, δεν κατορθώσατε να τους υποτάξετε. Κι όταν μάλιστα μια φορά νικήθηκαν στη στεριά, αμέσως προέκυψε γι' αυτούς κίνδυνος και για τα παιδιά τους και για τις γυναίκες τους και για όλη την πόλη. Πώς λοιπόν δεν είναι αφύσικο γι' αυτούς να εκχωρήσουν σε άλλους την αρχηγία στην ξηρά, ενώ οι ίδιοι φροντίζουν άριστα τα σχετικά με την ξηρά; Εγώ λοιπόν, ανάλογα και με την πρόταση στη βουλή σας, αυτά είχα να πω και θεωρώ ότι είναι τα πλέον συμφέροντα και για τις δυο πόλεις· κι εσείς μακάρι να ευτυχήσετε να πάρετε τις καλύτερες αποφάσεις για όλους εμάς».