Μτφρ. Κ. Βάρναλης. [1939] χ.χ. Ξενοφών. Απομνημονεύματα. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Διότι κοινώς ομολογείται, ότι κανείς έως τώρα άνθρωπος από όσους ενθυμούμεθα, δεν υπέμεινε καλύτερα τον θάνατον. Διότι ηναγκάσθη να ζήση τριάκοντα ημέρας μετά την καταδίκην του, επειδή κατ' εκείνον μεν τον μήνα ήτο η εορτή των Δηλίων, ο δε νόμος δεν επέτρεπε κανείς να φονεύεται υπό της πολιτείας πριν επανέλθη εκ της Δήλου η πρεσβεία των θεωρών, και κατά το χρονικόν αυτό διάστημα ο Σωκράτης απεδείχθη εις πάντας τους φίλους του, ότι καθόλου διαφορετικώτερα δεν έζησεν από πρωτύτερα· και βέβαια πρωτύτερα εθαυμάζετο περισσότερον από όλους τους ανθρώπους διά το ότι έζη με ευθυμίαν και χωρίς γκρίνιες. Και πώς θα ημπορούσε κανείς να αποθάνη καλύτερα παρά όπως απέθανεν ο Σωκράτης; Ή ποίος θάνατος θα ήτο ωραιότερος από εκείνον που θα υφίστατο κανείς ωραιότατα; Ποίος δε θάνατος θα ημπορούσε να γίνη ευτυχέστερος από τον ωραιότατον; Ή ποίος περισσότερον αρεστός εις τους θεούς από τον ευτυχέστατον θάνατον; [Θα είπω δε και όσα ήκουσα περί αυτού από τον Ερμογένην τον υιόν του Ιππονίκου. Έλεγε δηλαδή ο Ερμογένης, ότι ενώ πλέον ο Μέλητος είχε κάμει την γραπτήν περί του Σωκράτους κατηγορίαν, αυτός ακούων τον Σωκράτην να διαλέγεται περισσότερον διά κάθε άλλο πράγμα παρά διά την δίκην του, του είπεν, ότι έπρεπε να σκεφθή τι θα απολογηθή. Εκείνος δε κατά πρώτον μεν απήντησε. ― Δεν σου φαίνομαι λοιπόν, ότι έχω περάσει όλην μου την ζωήν μελετών την απολογίαν μου; Επειδή δε ο Ερμογένης τον ηρώτησε, πώς; είπεν ο Σωκράτης ότι έως τώρα τίποτε άλλο δεν έκαμνε παρά αφ' ενός μεν να εξετάζη τα δίκαια και τα άδικα, αφ' ετέρου δε να κάμνη τα δίκαια και ν' αποφεύγη τα άδικα, και αυτό πράγματι ενόμιζεν, ότι είναι η καλυτέρα από όλας φροντίς απολογίας.

Μτφρ. Ε.Γ. Παντελάκης. 1937. Ξενοφώντος Απομνημονεύματα (Ο βίος και η φιλοσοφία του Σωκράτους). Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

Είναι δηλαδή κοινώς παραδεδεγμένον ότι ουδείς ποτέ των αναφερομένων ανθρώπων υπέφερε τον θάνατον γενναιότερον του Σωκράτους. Διότι ηναγκάσθη μεν να ζήση τριάκοντα ημέρας μετά την απόφασιν, επειδή ετελούντο μεν τα Δήλια κατ' εκείνον τον μήνα, ο νόμος δε δεν επέτρεπε να αποθάνη τις δημοσία, μέχρις ότου επανέλθη η πρεσβεία εκ Δήλου, και κατά το διάστημα τούτο εφάνη εις πάντας τους ομιλητάς ότι κατ' ουδέν έζησεν αλλοιότερον ή κατά τον προ της καταδίκης χρόνον· και είναι γνωστόν ότι κατά τον προ της καταδίκης χρόνον υπέρ πάντα άλλον άνθρωπον εθαυμάζετο διά την εύθυμον και εύκολον ζωήν του. Και πώς ηδύνατό τις να αποθάνη ωραιότερον παρά ούτως; ή ποίος θάνατος ήθελεν είναι ωραιότερος ή εκείνος τον οποίον ήθελέ τις αποθάνει ωραιότατα; ποίος δε θάνατος δύναται να είναι ευδαιμονέστερος του ωραιοτάτου; ή ποίος θεοφιλέστερος του ευδαιμονεστάτου;

Θα είπω δε και όσα από τον Ερμογένη τον υιόν του Ιππονίκου ήκουσα περί αυτού. Έλεγε δηλαδή ότι, όταν ήδη ο Μέλητος είχεν επιδώσει την κατά του Σωκράτους μήνυσιν, αυτός ακούων τον Σωκράτη συζητούντα περί παντός άλλου πράγματος μάλλον ή περί της δίκης είπεν εις αυτόν ότι έπρεπε να σκέπτηται τι θα απολογηθή κατά την δίκην. Ο δε Σωκράτης, έλεγεν ο Ερμογένης, ότι κατά πρώτον μεν είπε· Και μήπως φρονείς ότι δεν διήλθον όλον μου τον βίον μελετών τούτο; Επειδή δε ηρώτησεν αυτόν, πώς συμβαίνει τούτο, απήντησεν αυτός ότι ουδέν άλλο διατελεί πράττων κατά τον βίον του ή εξετάζων μεν τα δίκαια και τα άδικα, πράττων δε τα δίκαια και απέχων των αδίκων, το οποίον ενόμιζεν ότι είναι η καλλίστη μελέτη της απολογίας.