Ποίον δε από τα δύο φρονείς, ότι γνωρίζει τον εαυτόν του εκείνος που μόνον το όνομά του γνωρίζει, ή εκείνος, ο οποίος, καθώς αυτοί που αγοράζουν άλογα δεν νομίζουν, ότι ηξεύρουν το άλογον, το οποίον θέλουν να ηξεύρουν, πριν το εξετάσουν, ποίον από τα δύο, πείθεται εύκολα ή δεν πείθεται, και ποίον από τα δύο, είναι δυνατόν ή άρρωστον, και ποίον από τα δύο, είναι γρήγορον ή αργόν, και πώς είναι κατά τας άλλας ιδιότητας τας καταλλήλους ή ακαταλλήλους διά την χρησιμοποίησιν του αλόγου, τοιουτοτρόπως εξετάσας τον εαυτόν του, δηλ. τι είδους είναι ως προς την χρήσιν του υπό των ανθρώπων, τότε γνωρίζει την αξίαν του; ― Έτσι, είπεν, εγώ τω όντι φρονώ, ότι δηλαδή εκείνος που δεν ηξεύρει την αξίαν του, δεν ηξεύρει τον εαυτόν του. ― Το εξής δε δεν είναι αναμφισβήτητον, είπεν, ότι οι άνθρωποι, αφ' ενός μεν επειδή ηξεύρουν τον εαυτόν τους πάρα πολλά καλά επιτυγχάνουν, επειδή δε αφ' ετέρου δεν έχουν γνώσιν του εαυτού των, παθαίνουν πάρα πολλά κακά; Διότι εκείνοι μεν που ηξεύρουν τον εαυτόν των, και τα συμφέροντα εις τον εαυτόν των ηξεύρουν και διακρίνουν και όσα ημπορούν και όσα δεν ημπορούν να εκτελέσουν· και επειδή μεν κάμνουν όσα ηξεύρουν, και εξοικονομούν όσα τους χρειάζονται και ευτυχούν, επειδή δε απέχουν από όσα δεν τα ηξεύρουν, και σφάλματα δεν κάμνουν και αποφεύγουν την δυστυχίαν· δι' αυτό δε επειδή ημπορούν να δοκιμάζουν και τους άλλους ανθρώπους διά της χρησιμοποιήσεως των άλλων και τα ωφέλιμα πορίζονται και από τα βλαβερά προφυλάσσονται. Εκείνοι, δε που δεν ηξεύρουν τον εαυτόν τους, αλλ' είναι απατημένοι ως προς την ατομικήν των αξίαν, και διά τους άλλους ανθρώπους και διά τα άλλα ανθρώπινα πράγματα ομοίως απατώνται, και ούτε όσα τους χρειάζονται τα ηξεύρουν, ούτε τι κάμνουν, ούτε ποία πράγματα χρησιμοποιούν, αλλ' επειδή κάμνουν σφάλματα εις όλα αυτά και εις τα ωφέλιμα αποτυγχάνουν και εις τα κακά περιπίπτουν. Και εκείνοι μεν, που ηξεύρουν τι κάμνουν, επειδή επιτυγχάνουν εις αυτά που κάμνουν, και καλήν υπόληψιν και τιμήν αποκτούν· και οι όμοιοί των ευχαρίστως τους χρησιμοποιούν και εκείνοι που αποτυγχάνουν εις τας υποθέσεις των, επιθυμούν να σκέπτωνται ούτοι διά το ιδικόν των συμφέρον, και μάλιστα ούτοι να τους διευθύνουν, και απ' αυτούς κρεμούν τας ελπίδας της ευτυχίας των και δι' αυτό τους αγαπούν περισσότερον από όλους. Εκείνοι δε, που δεν ηξεύρουν τι πράττουν και κάμνουν κακήν εκλογήν έργων και αποτυγχάνουν εις ό,τι και αν επιχειρήσουν, όχι μόνον ζημιώνονται και τιμωρούνται εις τα έργα των αλλ' αποκτούν και κακήν υπόληψιν και γίνονται καταγέλαστοι και ζουν περιφρονούμενοι και χωρίς τιμήν. Βλέπεις δε, ότι και από τας πόλεις, όσαι, αγνοούσαι την δύναμίν των, πολεμήσουν με ισχυροτέρους απ' αυτάς, άλλαι μεν καταστρέφονται εκ θεμελίων, άλλαι δε γίνονται από ελεύθεραι δούλαι.

Ποίος δε εκ των δύο σου φαίνεται ότι γνωρίζει τον εαυτόν του, εκείνος όστις το όνομά του μόνον γνωρίζει, ή εκείνος όστις, καθώς οι αγοράζοντες τους ίππους δεν νομίζουν ότι δύνανται να γνωρίζωσι προηγουμένως αυτόν τον οποίον θέλουσι να γνωρίσωσι, προτού εξετάσωσιν αν είναι ευπειθής ή απειθής, ισχυρός ή αδύνατος, ταχύς ή βραδύς και γενικώς εις ποίαν κατάστασιν ευρίσκεται κατά τα άλλα, τα οποία είναι κατάλληλα και ακατάλληλα διά την χρησιμοποίησιν του ίππου, ούτως εξετάσας τον εαυτόν του, οποίος είναι προς την χρήσιν των ανθρώπων, εγνώριζε την δύναμίν του;

Κατά τα ανωτέρω εγώ τουλάχιστον φρονώ ότι ο αγνοών την δύναμίν του αγνοεί τον εαυτόν του. Δεν είναι δε φανερόν εκείνο, είπεν, ότι δηλαδή διά μεν την γνώσιν των εαυτών των πλείστα αγαθά πορίζονται οι άνθρωποι, διά δε την άγνοιαν των εαυτών των πλείστα κακά; Διότι οι μεν γνωρίζοντες τους εαυτούς των και τα συμφέροντα εις αυτούς γνωρίζουν και ακριβώς διακρίνουν όσα δύνανται να πράττωσι και όσα όχι· και επειδή όσα μεν γνωρίζουν πράττουσι, και πορίζονται όσα έχουν ανάγκην και ευτυχούσιν, επειδή δε απέχουν από όσα δεν γνωρίζουν, και εις σφάλματα δεν περιπίπτουν και την δυστυχίαν διαφεύγουσι· διά τούτο δε, επειδή δύνανται να δοκιμάζωσι και τους άλλους ανθρώπους, διά της χρησιμοποιήσεως των άλλων και τα αγαθά πορίζονται και από τα δεινά προφυλάττονται.

Οι δε μη γνωρίζοντες τον εαυτόν των, αλλ' ηπατημένοι ως προς την δύναμίν των, ευρίσκονται εν τη αυτή καταστάσει και ως προς τους άλλους ανθρώπους και τα άλλα ανθρώπινα πράγματα, και ούτε όσα χρειάζονται γνωρίζουσιν ούτε τι πράττουσιν ούτε ποίους χρησιμοποιούν, αλλά εις όλα ταύτα αποτυγχάνοντες και τα καλά δεν επιτυγχάνουν και εις τα κακά περιπίπτουν. Και οι μεν γνωρίζοντες τι πράττουσιν, επειδή επιτυγχάνουν εις όσα πράττουν, και καλήν φήμην και τιμάς αποσπώσι· και οι όμοιοί των ευχαρίστως χρησιμοποιούν αυτούς, και οι αποτυγχάνοντες εις τας υποθέσεις των επιθυμούσιν ούτοι να σκέπτωνται δι' αυτούς και να προΐστανται ούτοι αυτών και τας ελπίδας των διά την ευτυχίαν των εις τούτους στηρίζουσι και ένεκα πάντων τούτων αγαπώσι τούτους μάλιστα.

Οι δε μη γνωρίζοντες τι πράττουσι, και κακήν εκλογήν του έργου ποιούμενοι και διά τούτο αποτυγχάνοντες εις τας επιχειρήσεις των, όχι μόνον εις αυτά ταύτα τα έργα των ευρίσκουν και την ποινήν και την τιμωρίαν, αλλά και κακήν φήμην ένεκα τούτων αποκτώσι και καταγέλαστοι γίνονται και ζώσι καταφρονούμενοι και ατιμαζόμενοι. Βλέπεις δε και εκ των πόλεων ότι όσαι αγνοήσασαι την δύναμίν των πολεμούν προς ισχυροτέρας, άλλαι μεν καταστρέφονται τελείως, άλλαι δε ούσαι ελεύθεροι υποδουλώνονται.