Επειδή δε είδε τον Επιγένη, ένα από τους μαθητάς του, ο οποίος και νέος ήτο και ασθενικός κατά το σώμα· ― Πόσον αγύμναστον έχεις το σώμα σου, ω Επιγένη! είπε· και εκείνος· ― Διότι, είπεν, είμαι ιδιώτης και όχι αθλητής, ω Σωκράτη. ― Καθόλου τουλάχιστον περισσότερον ιδιώτης, είπεν, απ' εκείνους οι οποίοι πρόκειται ν' αγωνίζωνται εις την Ολυμπίαν ή σου φαίνεται ότι είναι μικρός ο περί υπάρξεως αγών, τον οποίον θα κάμουν οι Αθηναίοι προς τους πολεμίους, όταν τους τύχη; Και όμως όχι ολίγοι ένεκα της καχεξίας του σώματος και φονεύονται εις τους πολεμικούς κινδύνους και ατίμως διασώζονται, πολλοί δε εξαιτίας αυτού και ζωντανοί συλλαμβάνονται και, αφού συλληφθούν, ή βέβαια εκτελούν εις την επίλοιπον ζωήν των, εάν έτσι το φέρει η τύχη, την βαρυτάτην δουλείαν, ή αφού περιπέσουν εις τας αλγεινοτέρας αναγκαστικάς εργασίας και πληρώσουν ενίοτε περισσότερα από όσα έχουν, την επίλοιπον ζωήν των την περνούν στερούμενοι τα αναγκαία και κακοπαθούντες· πολλοί δε κακήν υπόληψιν αποκτούν διά την σωματικήν των αδυναμίαν, επειδή νομίζονται ότι είναι δειλοί εις τους πολεμικούς κινδύνους. Ή δεν λογαριάζεις αυτάς τας τιμωρίας της σωματικής αδυναμίας και νομίζεις ότι ευκόλως ήθελες τας υποφέρει; Και όμως, νομίζω ότι είναι πολύ ευκολώτερα και ευχαριστότερα απ' αυτά τα όσα πρέπει να υπομένη ο φροντίζων διά την σωματικήν του δύναμιν. Ή νομίζεις, ότι είναι και υγιεινότερον και χρησιμώτερον πράγμα η σωματική αδυναμία από την σωματικήν δύναμιν, ή δεν λογαριάζεις εκείνα τα κατορθώματα που οφείλονται εις την σωματικήν δύναμιν; Και όμως όλα τα αντίθετα συμβαίνουν εις εκείνους, που έχουν τα σώματά των εις καλήν κατάστασιν παρά εις εκείνους, που τα έχουν εις κακήν. Διότι και υγιαίνουν εκείνοι, που έχουν τα σώματά των εις καλήν κατάστασιν και είναι και δυνατοί· και αφ' ενός μεν πολλοί ένεκα τούτου και διασώζονται εντίμως από τους πολεμικούς αγώνας και διαφεύγουν όλους τους κινδύνους, αφ' ετέρου δε πολλοί και τους φίλους βοηθούν και την πατρίδα ευεργετούν και εξ αιτίας αυτών των προσόντων των γίνονται άξιοι ευγνωμοσύνης και μεγάλην δόξαν αποκτούν και ευγενεστάτας τιμάς επιτυγχάνουν και την επίλοιπον ζωήν των ευχαριστότερα και εντιμότερα την περνούν και εις τα παιδιά των χρησιμώτερα μέσα αφήνουν διά τον βίον των.

Ούτε βέβαια πρέπει, επειδή η πόλις δεν επιβάλλει δημοσία την άσκησιν εις τα πολεμικά, δι' αυτό και ιδιωτικώς να τα παραμελούμεν, αλλά πολύ περισσότερον να φροντίζωμεν δι' αυτά. Διότι μάθε καλά, ότι ούτε εις κανένα άλλον αγώνα ούτε εις πράξιν καμμίαν θα μειονεκτήσης διά το ότι έχεις το σώμα σου καλύτερα γυμνασμένον· διότι δι' όλα όσα κάμνουν οι άνθρωποι, χρήσιμον είναι το σώμα· εις όλας δε τας ανάγκας του σώματος είναι μέγα πλεονέκτημα το να είναι το σώμα όσον το δυνατόν περισσότερον ισχυρόν· διότι και εις την διανόησιν, εις την οποίαν φαίνεται ότι ελαχίστη ανάγκη του σώματος υπάρχει, ποίος δεν γνωρίζει, ότι και εις αυτό πολλοί κάμνουν μεγάλα σφάλματα, επειδή δεν υγιαίνει το σώμα των; Και λησμοσύνη δε και αποθάρρυνσις και δυστροπία και τρέλλα πολλές φορές εις πολλούς διά την ασθενικότητα του σώματος εις την διάνοιαν εμπίπτουν, ώστε και τας γνώσεις να εκδιώκουν. Εις εκείνους δε που κατά τα σώματα είναι υγιείς πολλή ασφάλεια υπάρχει και κανένας κίνδυνος ένεκα τουλάχιστον της ασθενικότητος του σώματος να πάθουν τίποτε από τα ανωτέρω, είναι δε φυσικόν να είναι μάλλον χρήσιμος η σωματική υγεία διά τα εναντία εκείνων, που συμβαίνουν εξ αιτίας της καχεξίας και τω όντι τι δεν ήθελεν υπομείνει κανείς ένεκα των αντιθέτων προς εκείνα, που έχομεν ειπεί προηγουμένως: Είναι δε αισχρόν και το να γηράση κανείς, διότι δεν γυμνάζει το σώμα του, πριν γνωρίση τον εαυτόν του ποίος ωραιότατος και ισχυρότατος ήθελε γίνει κατά το σώμα· αυτά δε δεν είναι δυνατόν να τα γνωρίση όταν παραμελή το σώμα· διότι δεν συνηθίζουν αυτά τα πράγματα να γεννώνται μόνα των.

Όταν δε είδε τον Επιγένην, ένα εκ των ομιλητών του, όστις και νέος ήτο και σώμα καχεκτικόν είχε, Πόσον καχεκτικόν, είπε, σώμα έχεις, ω Επίγενες. Και αυτός, Ναι, διότι, είπεν, είμαι ιδιώτης και ουχί αθλητής, ω Σώκρατες. Δεν είσαι όμως βέβαια και περισσότερον ιδιώτης των εις Ολυμπίαν μελλόντων να αγωνίζονται· ή σου φαίνεται ότι είναι μικρός ο περί ζωής αγών προς τους πολεμίους, τον οποίον οι Αθηναίοι θα προκηρύξουν, όταν παρουσιασθή η κατάλληλος περίστασις; Και όμως πολλοί μεν διά την καχεξίαν του σώματός των και αποθνήσκουν κατά τους πολεμικούς αγώνας και επονειδίστως σώζονται· πολλοί δε διά την αυτήν αιτίαν και αιχμαλωτίζονται και αιχμαλωτιζόμενοι ή δουλεύουσι κατά τον υπόλοιπον βίον των, εάν η τύχη ούτω το φέρη, την δυσαρεστοτάτην δουλείαν, ή, επειδή συνήθως εμπίπτουν εις τα πλέον αλγεινά παθήματα και επειδή πληρώνουν δι' αυτά ενίοτε περισσότερα από όσα έχουν, διέρχονται τον υπόλοιπον βίον των μη έχοντες ουδέ τα αναγκαία και κακοπαθούντες· πολλοί δε αποκτώσι κακήν φήμην, φαινόμενοι ότι δειλιώσιν εις τους πολεμικούς κινδύνους ένεκα της καχεξίας του σώματός των. Ή περιφρονείς τας ποινάς αυτάς της καχεξίας και νομίζεις ότι ευκόλως δύνασαι να υποφέρης τα τοιαύτα; Και όμως νομίζω ότι πολύ ευκολώτερα και ευχαριστότερα τούτων είναι όσα πρέπει να υπομένη ο φροντίζων διά την ευεξίαν του σώματός του. Ή νομίζεις ότι η καχεξία και υγιεινότερον και ως προς τα άλλα χρησιμώτερον είναι από την ευεξίαν; ή καταφρονείς τα εκ της ευεξίας του σώματος κατορθούμενα;

Και αληθώς όλως τα εναντία συμβαίνουσιν εις τους ευεκτούντας κατά τα σώματα ή εις τους καχεκτικούς· διότι και υγείαν έχουν οι καλά σώματα έχοντες και ρώμην· και πολλοί μεν διά τούτο εκ των πολεμικών κινδύνων και σώζονται ευσχημόνως και πάντα τα δεινά αποφεύγουσι, πολλοί δε και τους φίλους βοηθούν και την πατρίδα ευεργετούν και ένεκα τούτων και ευγνωμοσύνης αξιούνται και δόξαν μεγάλην αποκτώσι και τιμητικά αξιώματα λαμβάνουν και ένεκα τούτων και τον υπόλοιπον βίον διέρχονται ευχαριστότερον και καλύτερον και εις τα παιδία των αφήνουν χρησιμώτερα μέσα εις τον βίον.

Δεν πρέπει βέβαια, επειδή η πόλις δεν έχει επιβάλει υποχρεωτικήν την άσκησιν εις τα πολεμικά, διά τούτο και ιδιωτικώς να αμελώμεν αυτών, αλλά πολύ περισσότερον να ασχολώμεθα εις αυτά· διότι καλώς πρέπει να γνωρίζης ότι ουδέ εις κανένα άλλον αγώνα, ουδέ εις καμμίαν πράξιν του βίου σου θα είσαι εις μειονεκτικήν θέσιν, εάν έχης το σώμα σου καλύτερον γυμνασμένον· διότι εις πάντα όσα πράττουν οι άνθρωποι είναι χρήσιμον το σώμα· εις πάσας δε τας ανάγκας του σώματος πολύ διαφέρει να έχη τις το σώμα του όσον το δυνατόν εις καλυτέραν κατάστασιν· αφού και εκεί όπου νομίζεις ότι ελαχίστην ανάγκην έχεις του σώματος, εις την διανόησιν, ποίος δεν γνωρίζει ότι και εις αυτό πλείστοι εις μεγάλα σφάλματα περιπίπτουν, διότι δεν έχουν σώμα υγιές; Και λήθη και αθυμία και αδημονία και μανία πολλάκις εμπίπτουσιν ούτως εις πολλούς ένεκα της καχεξίας του σώματος, ώστε και τας γνώσεις των να αποβάλλωσιν. Εις δε τους έχοντας δυνατά σώματα και πολλή ασφάλεια και ουδείς κίνδυνος υπάρχει διά την καχεξίαν τουλάχιστον του σώματος να πάθωσι τίποτε, φυσικόν δε είναι μάλλον η ευεξία του σώματος να είναι χρήσιμος προς τα εναντία, άτινα εκ της καχεξίας αυτού προέρχονται· και πραγματικώς τις έχων νουν τι δεν ήθελεν υπομείνει ένεκα των εναντίων εις τα ειρημένα; Αισχρόν δε είναι και να γηράσκη τις ένεκα της αμελείας του σώματος, προτού γνωρίση τον εαυτόν του ποίος θα εγίνετο, αν είχε σώμα ωραιότατον και ισχυρότατον· ταύτα δε δεν θα τα ίδη τις, εάν αμελή του σώματος· διότι δεν συνηθίζουν αυτομάτως να επέρχωνται.