Μτφρ. Π. Βλαχάκος & Γ.Α. Ράπτης. 2003. Ξενοφώντος Αγησίλαος. Εισαγωγή, μετάφραση, περίληψη, σχόλια Π. Βλαχάκος. Πρόλογος Δ. Λυπουρλής. Λακεδαιμονίων Πολιτεία. Εισαγωγή, μετάφραση, περίληψη, σχόλια Γ.Α. Ράπτης. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.

Αυτά λοιπόν έχουν διηγηθεί για τα έργα του, όσα έκανε μπροστά σε πάρα πολλούς μάρτυρες. Τέτοια έργα λοιπόν δεν χρειάζονται απόδειξη, φτάνει μόνο να τα θυμίσει κάποιος και αμέσως τα θεωρούν πραγματικά. Τώρα όμως θα προσπαθήσω να περιγράψω την ψυχική αρετή του, χάρη στην οποία έκανε αυτές τις πράξεις και λαχταρούσε κάθε τι σωστό και απόδιωχνε κάθε τι άσχημο. Ο Αγησίλαος σε τέτοιο βαθμό σεβόταν τα ιερά, με αποτέλεσμα ακόμη και οι εχθροί του να θεωρούν τουςόρκους και τις συνθήκες του πιο αξιόπιστες απ' ό,τι τη φιλία τους. Και αν δεν αποφάσιζαν από φόβο να συνατηθούν ο ένας με τον άλλον, εν τούτοις εμπιστεύονταν τον εαυτό τους στον Αγησίλαο. Θέλω όμως να ονοματίσω τους πιο σημαντικούς από αυτούς, μήπως και δεν το πιστεύει κάποιος. Ο Πέρσης σατράπης Σπιθριδάτης επειδή είχε καταλάβει ότι ο Φαρνάβαζος προσπαθούσε να παντρευτεί την κόρη του βασιλιά, ήθελε όμως να έχει τη δική του κόρη (ενν. του Σπιθριδάτη) χωρίς γάμο, αυτό το πράγμα το θεώρησε προσβολή και εμπιστεύτηκε στον Αγησίλαο τον εαυτό του, τη γυναίκα του, τα παιδιά του και τη στρατιωτική του δύναμη. Και ο Κότυς όμως, ο άρχοντας των Παφλαγόνων, δεν υποτάχτηκε στο βασιλιά (των Περσών), αν και του είχε στείλει μηνύματα με υποσχέσεις, γιατί φοβόταν μήπως τον συλλάβουν και τον αναγκάσουν να πληρώσει αρκετά χρήματα ή τον σκοτώσουν, και έδωσε και αυτός εμπιστοσύνη στη συνθήκη του Αγησιλάου, ήρθε στο στρατόπεδό του, συμμάχησε μαζί του και προτιμούσε να συμμετέχει στις εκστρατείες με τον Αγησίλαο, διαθέτοντας χίλιους ιππείς και δύο χιλιάδες πελταστές. Ακόμη και ο Φαρνάβαζος όμως διαπραγματεύτηκε με τον Αγησίλαο και έδωσε το λόγο του ότι, αν δεν γίνει αρχηγός ολόκληρου του στρατεύματος, θα αποστατήσει από το βασιλιά. Είπε: «Αγησίλαε, εάν γίνω στρατηγός, θα σε πολεμήσω βέβαια με όλες μου τις δυνάμεις». Τα έλεγε αυτά και ήταν σίγουρος ότι τίποτε δεν θα πάθει έξω από τη συμφωνία τους. Γιατί είναι τόσο μεγάλο και αξιόλογο πράγμα και για όλους τους άλλους και προπαντός για το στρατηγό να σέβεται τους θείους νόμους και να είναι φερέγγυος και να είναι γνωστό ότι έτσι είναι. Αυτά λοιπόν για την ευσέβειά του.

Μτφρ. Κ. Καιροφύλας. [1939] χ.χ. Ξενοφώντος Απολογία Σωκράτους, Συμπόσιον, Αγησίλαος. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Έως τώρα λοιπόν ελέχθησαν εκείνα τα έργα του, τα οποία έλαβον χώραν ενώπιον πολλών μαρτύρων. Διότι αυτά δεν έχουν ανάγκην αποδείξεων, αλλά φθάνει να τα διηγηθή κανείς διά να πιστευθούν αμέσως. Τώρα δε θα προσπαθήσω να φανερώσω την ψυχικήν αυτού αρετήν, χάριν της οποίας όλα αυτά έκαμε και όλα τα καλά ηγάπα και όλα τα άσεμνα απεστρέφετο. Διότι ο Αγησίλαος είχε τόσον σεβασμόν προς τα θεία, ώστε και οι εχθροί του εθεώρουν τους όρκους του και τας συνθήκας του ασφαλεστέρας από την αμοιβαίαν φιλίαν των και ενώ εδίσταζον να συνεννοηθούν μεταξύ των, παρεδίδοντο ανεπιφυλάκτως εις τον Αγησίλαον. Διά να μη αμφιβάλλη δε κανείς θα αναφέρω τους διασημοτέρους εξ αυτών.

Ο Σπιθριδάτης λοιπόν ο Πέρσης, γνωρίζων ότι ο Φαρνάβαζος εζήτει να νυμφευθή την θυγατέρα του βασιλέως, την δε ιδικήν του ήθελε να την έχη χωρίς γάμον, θεωρήσας τούτο ως ύβριν, παρέδωσε εις τον Αγησίλαον τον εαυτό του και την γυναίκα του και τα τέκνα του και όλην την εξουσίαν του. Ο δε Ότυς ο ηγεμών των Παφλαγονίων δεν εδέχθη να διαπραγματευθή με τον βασιλέα (της Περσίας), ο οποίος του υπέσχετο συμμαχίαν, φοβηθείς μήπως συλληφθείς ή καταβάλλη πολλά χρήματα ως λύτρα ή θανατωθή. Βασισθείς δε εις την μετά του Αγησιλάου συνθήκην, και εις το στρατόπεδόν του επήγε και συμμαχήσας με αυτόν εδέχθη να εκστρατεύση μαζί με τον Αγησίλαον, φέρων χιλίους ιππείς και δισχιλίους πελταστάς. Και ο Φαρνάβαζος ήλθε εις συνεννοήσεις με τον Αγησίλαον και του εδήλωσε ότι θα εγκατέλειπε τον βασιλέα (της Περσίας) εάν δεν εγίνετο στρατηγός ολοκλήρου του στρατεύματός του. «Αν όμως γίνω στρατηγός, είπε, ω Αγησίλαε, θα πολεμήσω εναντίον σου όσον δυνατώτερα ημπορέσω». Και ταύτα λέγων επίστευε ότι δεν θα προεκάλει την διάρρηξιν των συνθηκών. Τόσον μέγα και καλόν πράγμα είναι και εις τους άλλους όλους, αλλ' ιδίως εις ένα στρατηγόν να είναι θρήσκος και ευθύς, και να αναγνωρίζεται ταυτοχρόνως ως τοιούτος. Και αυτά μεν περί της ευσεβείας του.