Περί αυτής της καταγγελίας λοιπόν, και κατά ποίον τρόπον εγένοντο συγγενείς μας, και ότι δεν ήτο αρκετή η περιουσία εκείνου (Αριστοφάνους) διά την παρασκευήν της εις Κύπρον αποστολής, αλλ' ότι εδανείσθη προσέτι από άλλους, έχετε ακούσει, και έχουν επιβεβαιωθή ταύτα υπό των εξετασθέντων μαρτύρων. Εγώ δηλαδή άγων ήδη το τριακοστόν έτος της ηλικίας μου, ούτε εις τον πατέρα μου ποτέ αντείπον, ούτε κατηγγέλθην ποτέ μέχρι τούδε υπό πολίτου τινός, αν και κατοικώ δε πλησίον της αγοράς, ούτε εις δικαστήριον ούτε εις το βουλευτήριον με είδε ποτέ κανείς, προτού να μου συμβή η παρούσα συμφορά. Διά τον εαυτόν μου λοιπόν τόσον ολίγα μόνον λέγω· περί του πατρός μου όμως, επειδή έχει κατηγορηθή ότι δήθεν έχει αδικήσει την πόλιν, συγχωρήσατέ με, εάν αναφέρω, όσα εδαπάνησε χάριν της πόλεως και χάριν των φίλων. Διότι δεν αναφέρω, όσα εξώδευσε, διά καύχημα αλλ' εξ ανάγκης, φέρων εις απόδειξιν τα εξοδευθέντα διά να πεισθήτε ότι δεν ταιριάζει ο ίδιος ανήρ να εξοδεύη πολλά άνευ ανάγκης και να επιθυμή να έχη τι εκ των κοινών διατρέχων μέγιστον κίνδυνον. Υπάρχουν προσέτι μερικοί, οι οποίοι εκ των προτέρων εξοδεύουν όχι προς χάριν σας, αλλ' ίνα κριθέντες υφ' υμών άξιοι να γίνουν άρχοντες κερδίσουν διπλάσια των δαπανηθέντων. Ο πατήρ μου λοιπόν ουδέποτε επεθύμησε να εκλεγή άρχων, έχει χορηγήσει δε όλας τας χορηγίας οσάκις ήρχετο η σειρά του και ωρίζετο να γίνη χορηγός, επτά φοράς δε εγένετο τριήραρχος, προσέφερε δε εις την πόλιν πολλάς και μεγάλας εισφοράς. Διά να μάθετε δε και σεις περί των χορηγιών, τριηραρχιών και εισφορών του πατρός μου θα σας αναγνώση ο γραμματεύς εκάστην χωριστά.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΙ–ΕΙΣΦΟΡΑΙ

Ακούετε, κύριοι δικασταί, το πλήθος των λειτουργιών του πατρός μου. Διότι είναι πεντήκοντα έτη, όπου ο πατήρ μου με το χρήμα του και με το σώμα του υπηρετεί την πόλιν. Εις διάστημα λοιπόν τόσων πολλών ετών, επειδή εθεωρείτο ότι εκληρονόμησε περιουσίαν από τους προγόνους του, φυσικόν ήτο να μη αποφύγη ουδεμίαν δαπάνην χάριν της πόλεως. Όμως και μάρτυρας τούτων σας φέρω.

ΜΑΡΤΥΡΕΣ

Το σύνολον της δαπάνης όλων τούτων των λειτουργιών ανέρχεται εις εννέα τάλαντα και δύο χιλιάδας δραχμάς.

Προσέτι εις τον ιδιωτικόν του βίον ενήργει ως χρηστός πολίτης, διότι εβοήθησε μερικούς πτωχούς να υπανδρεύσουν τας θυγατέρας των και τας αδελφάς των προσθέσας εξ ιδίων εις την προίκα των, άλλους ηλευθέρωσεν εκ της αιχμαλωσίας πληρώσας τα λύτρα, εις άλλους έδωσε χρήματα διά τον ενταφιασμόν συγγενών των. Και ταύτα έπραττε, διότι ενόμιζεν ότι κάθε αγαθός άνθρωπος πρέπει να ωφελή τους φίλους του, και αν δεν έμελλε κανείς να το μάθη. Τώρα δε πρέπει και σεις να ακούσετε και να μάθετε τας προς τους πτωχούς ευεργεσίας του πατρός μου. Κάλεσον, παρακαλώ, τον δείνα και τον δείνα.

ΜΑΡΤΥΡΕΣ

Έχετε ακούσει λοιπόν τους μάρτυρας. Έχετε υπ' όψιν σας δε ότι δι' ολίγον χρόνον είναι δυνατόν να προσποιηθή κανείς και να κρύψη τον χαρακτήρα του, εις διάστημα όμως εβδομήκοντα ετών ουδείς πονηρός δύναται να ξεφύγη και να μη αποκαλυφθή. Τον πατέρα μου λοιπόν ίσως δύναται τις να τον ψέξη δι' άλλα, ουδέ εχθρός του όμως ουδείς ετόλμησε ποτέ να τον κατηγορήση δι' αισχροκέρδειαν. Δεν πρέπει λοιπόν να πιστεύσετε περισσότερον εις τους λόγους των κατηγόρων παρά εις τα έργα, τα οποία καθ' όλον του τον βίον έπραξεν ο πατήρ μου, και εις τον χρόνον, τον οποίον σεις πρέπει να θεωρήσετε τρανοτάτην απόδειξιν της αληθείας των λεγομένων μου. Διότι, αν δεν ήτο τοιούτος, δεν θα μας άφινε ολίγα εκ πολλών που εκληρονόμησε, διότι, αν τώρα εξαπατηθήτε υπό τούτων, και μας δημεύσετε την περιουσίαν, ουδέ δύο τάλαντα δύνασθε εξ αυτής να λάβετε. Ώστε σας ωφελεί περισσότερον να μας αθωώσετε από του να μας καταδικάσετε όχι μόνον εις την υπόληψίν σας, αλλά και εις το συμφέρον σας. Διότι πολύ περισσότερον θα ωφεληθήτε, αν ημείς έχωμεν την περιουσίαν μας. Έχετε υπ' όψιν σας δε, όσα είπον περί των κατά τον παρελθόντα χρόνον δαπανηθέντων υπό του πατρός μου χάριν της πόλεως (και τώρα από τα υπολειφθέντα της περιουσίας μας τριηραρχώ μεν εγώ, τριηραρχών δε απέθανεν ο πατήρ μου, θα προσπαθήσω δε, καθώς έβλεπον ότι έπραττεν εκείνος να παρασκευάσω ολίγα σιγά σιγά διά να εξυπηρετώ τας ανάγκας της πόλεως)· ώστε πραγματικώς η περιουσία μας προς καλόν χάριν της πόλεως έχει εξοδευθή, και ούτε εγώ, εάν με αθωώσετε, θα νομίσω ότι αδικούμαι στερούμενος της περιουσίας μου, και εις σας αθωούντας με αι ωφέλειαι θα είναι περισσότεραι, παρά αν δημεύσετε την περιουσίαν μας.

Εκτός τούτων δε πρέπει να έχετε υπ' όψιν σας τον χαρακτήρα του πατρός μου. Διότι, όσα εκτός των αναγκαίων επεθύμησε να εξοδεύη θα φανούν πάντα τοιαύτα, από τα οποία και εις την πόλιν τιμή έμελλε να προσγίνη. Παραδείγματος χάριν, ότε υπηρέτει ως ιππεύς όχι μόνον είχε περιφήμους ίππους διά τον πόλεμον, αλλά είχε και ίππους λαμβάνοντας μέρος εις τους αγώνας, και ενίκησεν εις τα Ίσθμια και Νέμεα, ώστε και η πόλις να ανακηρυχθή υπό του κήρυκος του ανακηρύσσοντος τους νικητάς και αυτός να στεφανωθή. Σας παρακαλώ λοιπόν, κύριοι δικασταί, έχοντες υπ' όψιν σας και ταύτα και όλα τα άλλα λεχθέντα να μας βοηθήτε, και να μη μας αφήσετε να καταστραφώμεν από τους εχθρούς μας. Και ταύτα αν πράξετε, και το δίκαιον θα ψηφίσετε και το συμφέρον σας θα εξυπηρετήσετε.

Σχετικά, λοιπόν, μ' αυτή την καταγγελία και με ποιον τρόπο έγιναν συγγενείς μας και ότι δεν ήταν αρκετή η περιουσία του (Αριστοφάνη) για την ναυτική αποστολή αλλά και ότι δανείστηκε επιπλέον χρήματα από αλλού, τα έχετε ακούσει και τα έχουν επιβεβαιώσει και μάρτυρες. Θέλω να πω σε σας και λίγα για τον εαυτό μου. Εγώ, λοιπόν, στα τριάντα μου χρόνια ούτε ποτέ αντιμίλησα προς τον πατέρα μου σε κάτι ούτε με κατήγγειλε κανείς από τους συμπολίτες μου και, αν και κατοικώ κοντά στην αγορά, κανένας δε με είδε ποτέ ούτε στο δικαστήριο ούτε στο βουλευτήριο πριν με βρει αυτή η συμφορά.

Λοιπόν, για τον εαυτό μου τόσα μόνο λέω αλλά για τον πατέρα, επειδή οι κατηγορίες έχουν γίνει εναντίον του λες και έχει αδικήσει (την πόλη), να με συγχωρήσετε αν αναφέρω όσα ξόδεψε για την πόλη και για τους φίλους· και όχι, βέβαια, για καύχημα αλλά για να τα χρησιμοποιήσω ως απόδειξη, γιατί δεν ταιριάζει στον ίδιο άντρα από τη μια να ξοδεύει πολλά χωρίς να τον υποχρεώνει κανείς κι απ' την άλλη να επιθυμεί να κατακρατεί κάτι από το δημόσιο διακινδυνεύοντας τα πάντα. Υπάρχουν μερικοί, πάλι, που ξοδεύουν όχι μόνο γι' αυτό αλλά για να αποκτήσουν διπλάσια αφού επιλεγούν από σας να ασκήσουν εξουσία. Ο πατέρας μου, λοιπόν, ποτέ δε σκέφτηκε να ασκήσει εξουσία και έχει ανταποκριθεί όλες τις φορές που ορίστηκε χορηγός τραγωδίας, εφτά φορές είχε γίνει τριήραρχος και είχε συνεισφέρει σε πάμπολλες και μεγάλες εισφορές. Για να τα γνωρίσετε και εσείς, θα τα αναγνώσει (ο γραμματέας) ένα ένα χωριστά.

Λειτουργίες

Ακούσατε, άνδρες Αθηναίοι, το σύνολο των «λειτουργιών». Γιατί, είναι πενήντα τα χρόνια που ο πατέρας μου και με τα χρήματα και με το σώμα του υπηρετούσε την πόλη. Σε τόσο, λοιπόν, μεγάλο χρονικό διάστημα αυτός που πιστευόταν ότι είχε κληρονομήσει σπουδαία περιουσία ήταν φυσικό να μην έχει αποφύγει καμιά δαπάνη (για χάρη της πόλης). Όμως, θα σας παρουσιάσω και μάρτυρες.

Μάρτυρες

Όλες αυτές (οι λειτουργίες) είναι συνολικά εννέα τάλαντα και δυο χιλιάδες δραχμές. Ακόμη, στην ιδιωτική του ζωή βοήθησε οικονομικά έναν αριθμό άπορων συμπολιτών να παντρέψουν τις θυγατέρες τους και τις αδελφές τους κι άλλους (αιχμαλώτους) τους απελευθέρωσε από τους εχθρούς καταβάλλοντας τα λύτρα και σ' άλλους (φτωχούς) πλήρωσε τα έξοδα για την κηδεία (των δικών τους). Και αυτά τα έκανε, γιατί πίστευε ότι είναι γνώρισμα αγαθού πολίτη να ωφελεί τους φίλους, ακόμη κι αν κανείς δεν πρόκειται να το μάθει. Τώρα, λοιπόν, είναι πρέπον και εσείς να με ακούσετε. Κάλεσέ μου αυτόν και αυτόν.

Μάρτυρες

Έχετε ακούσει, λοιπόν, τους μάρτυρες· έχετε, ασφαλώς, υπόψη ότι για λίγο χρονικό διάστημα θα μπορούσε κάποιος να προσποιηθεί αλλά για εβδομήντα χρόνια κανένας δε θα ξέφευγε ότι είναι πονηρός. Στον πατέρα μου ίσως άλλα θα μπορούσε κανείς να (του) προσάψει, αλλά για χρήματα κανείς ούτε από τους εχθρούς δεν το αποτόλμησε ποτέ ως τώρα. Δεν πρέπει, λοιπόν, να πιστέψετε περισσότερο στα λόγια των κατηγόρων αλλά στα έργα που επιτελέστηκαν από τον πατέρα μου σ' όλη του τη ζωή και στο χρόνο, τον οποίο εσείς να θεωρήσετε αδιαφιλονίκητη απόδειξη της αλήθειας. Γιατί, αν δεν ήταν τέτοιος, δε θα μας άφηνε από πολλά χρήματα (που είχε) ελάχιστα, γιατί, αν τυχόν τώρα εξαπατηθείτε από αυτούς εδώ και δημεύσετε την (εναπομείνασα) περιουσία μας, ούτε δυο τάλαντα δε θα εισπράττατε. Ώστε, σας συμφέρει περισσότερο να (μας αθωώσετε) όχι μόνο για την υστεροφημία σας αλλά και για καθαρά οικονομικούς λόγους. Γιατί, θα ωφεληθείτε πολύ περισσότερο, αν εμείς την έχουμε την περιουσία μας (και δε δημευθεί). Αναλογιστείτε πόσα χρήματα φαίνεται ότι δαπανήθηκαν (από μας) κατά το παρελθόν για χάρη της πατρίδας μας. Τώρα, από τα υπόλοιπα εγώ είμαι τριήραρχος, ο πατέρας μου πέθανε όντας τριήραρχος, και θα προσπαθήσω, όπως έβλεπα και εκείνον, να εξοικονομήσω σιγά σιγά μερικά για το κοινό καλό. Συμπερασματικά, όλα αυτά στην ουσία είναι δικά σας από παλαιά και ούτε εγώ θα θεωρήσω ότι αδικούμαι, αν μου δημεύσετε την περιουσία, ενώ για σας πάλι οι ωφέλειες θα είναι περισσότερες απ' ό,τι αν τη δημεύσετε.

Επιπλέον, αξίζει να αναλογιστούμε τι χαρακτήρα είχε ο πατέρας μου. Γιατί, όσα πέρα από τα αναγκαία επιθύμησε να ξοδεύει, όλα θα αποδειχτούν τέτοια, απ' όπου επρόκειτο να προκύψει κάποια τιμή για την πόλη. Για παράδειγμα, όταν υπηρετούσε στο ιππικό, δεν είχε μόνο περήφανα άλογα (για τις ιππομαχίες) αλλά νίκησε και στους αθλητικούς (ιππικούς) αγώνες στον Ισθμό και τη Νεμέα, ώστε και η πόλη να διακριθεί και ο ίδιος να στεφανωθεί. Σας παρακαλώ λοιπόν, άνδρες δικαστές, αφού θυμηθείτε αυτά και τα άλλα, να μας βοηθήσετε για όλα όσα είπαμε και να μην αδιαφορήσετε που καταστρεφόμαστε από τους εχθρούς μας. Και, κάνοντας αυτά, και θα πάρετε δίκαια απόφαση και θα προστατεύσετε τα συμφέροντά σας.