Μτφρ. Σ. Τζουμελέας. [1939] χ.χ. Λυσίας. Λόγοι. Μετάφραση, σχόλια. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Αξίζει δε να έχετε υπ' όψιν και την μετά τους τετρακοσίους κατάστασιν της πόλεως. Διότι καλώς θα εννοήσετε ότι, όσα μεν ούτοι (οι κατήγοροί μου) σας συμβουλεύουν, ουδέποτε σας ωφέλησαν, όσα δε εγώ σας συμβουλεύω, είναι συμφέροντα και εις την δημοκρατίαν και εις την ολιγαρχίαν. Διότι γνωρίζετε ότι ο Επιγένης και ο Δημοφάνης και ο Κλεισθένης εκαρπούντο τας συμφοράς της πόλεως διά το ατομικόν των συμφέρον, και ότι εγένοντο αίτιοι μεγίστων συμφορών εις το κράτος. Διότι σας έπεισαν μερικούς μεν να θανατώσετε άνευ δίκης, πολλών δε να δημεύσετε τας περιουσίας, άλλους δε εκ των πολιτών να εξορίσετε, και από άλλους να αφαιρέσετε τα πολιτικά τους δικαιώματα· διότι ήσαν τοιούτοι, ώστε τους μεν εγκληματούντας λαμβάνοντες παρ' αυτών χρήματα να μη τους ενοχλούν, τους δε αθώους καταγγέλλοντες να καταστρέφουν. Και δεν έπαυσαν, έως ότου εις μεν την πόλιν επέφερον εμφυλίους πολέμους και μεγίστας συμφοράς, αυτοί δε, ενώ ήσαν πτωχοί, εγένοντο πλούσιοι. Σεις δε τοιουτοτρόπως ετακτοποιήσατε (την δημιουργηθείσαν εξ αιτίας των συκοφαντών κατάστασιν)· εδέχθητε τους εξορίστους, εδώσατε πολιτικά δικαιώματα εις τους στερηθέντας αυτών, και εδώσατε όρκους μεταξύ σας περί ομονοίας· εν τέλει δε με μεγαλυτέραν ευχαρίστησιν θα ετιμωρείτε τους εν καιρώ της δημοκρατίας συκοφαντούντας, παρά τους άρξαντας κατά την εποχήν της ολιγαρχίας. Και ευλόγως, κύριοι δικασταί, επράξατε ταύτα· διότι εις όλους πλέον είναι φανερόν ότι εξ αιτίας μεν των διαπραξάντων αδικίας εν καιρώ της ολιγαρχίας επανιδρύθη η δημοκρατία, εξ αιτίας δε των εν καιρώ της δημοκρατίας συκοφαντούντων δύο φορές ιδρύθη ολιγαρχία· ώστε δεν αξίζει να έχετε τούτους διαρκώς συμβούλους σας των οποίων η συμβουλή ουδέ μίαν φοράν δεν σας ωφέλησε. Πρέπει δε να σκεφθήτε, ότι και οι μεγίστην δύναμιν έχοντες από τους δημοκρατικούς, και διατρέξαντες μεγάλους κινδύνους, και πλείστας ευεργεσίας παράσχοντες εις σας πολλάκις μέχρι τούδε συνεβούλευσαν τον λαόν να τηρή πιστώς τους όρκους και τας συνθήκας, διότι ενόμιζον ότι η πιστή τήρησις των συνθηκών εξασφαλίζει την δημοκρατίαν· διότι (έλεγον) ότι η τήρησις των συνθηκών θα παράσχη ασφάλειαν εις τους ολιγαρχικούς διά τας κατά το παρελθόν πράξεις των, και ότι (διά της τηρήσεως των συνθηκών) θα παραμείνη χάριν των δημοκρατικών το πολίτευμα όσον το δυνατόν περισσότερον χρόνον. Εις τους οποίους (Θρασύβουλον, Αρχίνον κλπ.) πολύ δικαιότερον θα πιστεύετε παρά εις τούτους, οίτινες, όταν μεν ήσαν εξόριστοι υπό άλλων εσώθησαν, επανελθόντες δε εις την πατρίδα των επιχειρούν να συκοφαντούν. Νομίζω δε, κύριοι δικασταί, ότι οι έχοντες την ιδίαν γνώμην με εμέ εκ των μεινάντων εις την πόλιν έχουν γίνει φανεροί οποίοι πολίται ήσαν και εις την ολιγαρχίαν και εις την δημοκρατίαν. Με τούτους δε (τους συκοφάντας) πρέπει να απορή κανείς, τι θα έπραττον, εάν κανείς τους άφηνε να γίνουν εκ των Τριάκοντα, οι οποίοι τώρα, αν και υπάρχει δημοκρατία πράττουν τα ίδια με εκείνους (τους Τριάκοντα), και ταχέως μεν, ενώ ήσαν πτωχοί, έγιναν πλούσιοι, ενώ δε έχουν διαχειρισθή πολλας εξουσίας, δι' ουδεμίαν δίδουν λογαριασμόν των πράξεών των, αλλ' αντί μεν ομονοίας έκαμαν να υποψιάζεται ο ένας πολίτης τον άλλον, αντί δε ειρήνης έχουν κηρύξει πόλεμον εναντίον των πολιτών, και εξ αιτίας αυτών έχομεν γίνει άπιστοι προς τους Έλληνας (ως μη τηρούντες τα περί αμνηστίας συμφωνηθέντα). Και ενώ είναι αίτιοι τόσον μεγάλων κακών, και ενώ ουδόλως διαφέρουν από τους Τριάκοντα, εκτός του ότι εκείνοι επεθύμουν εν καιρώ της ολιγαρχίας, όσα ούτοι επιθυμούν, ούτοι δε αν και υπάρχει δημοκρατία, επιθυμούν τα ίδια με εκείνους (τους Τριάκοντα), μόλα ταύτα φρονούν πως πρέπει έτσι ευκόλως να βλάπτουν, όποιον θέλουν, ωσάν να ηδίκουν μεν οι άλλοι, αυτοί δε να είχον γίνει άριστοι άνδρες. Και με αυτούς μεν (τους συκοφάντας) δεν αξίζει να απορή κανείς, με σας όμως (αξίζει να απορή), διότι νομίζετε μεν ότι υπάρχει δημοκρατία, γίνεται όμως ό,τι θέλουν αυτοί, και τιμωρούνται όχι όσοι αδικούν την δημοκρατίαν, αλλ' όσοι δεν δίδουν (εις τους συκοφάντας) την περιουσίαν των, και οι οποίοι θα εδέχοντο να είναι μικρά η πόλις μάλλον, παρά εξ αιτίας άλλων να είναι μεγάλη και ελευθέρα. Διότι νομίζουν ότι τώρα μεν επιτρέπεται εις αυτούς να κάμνουν ό,τι θέλουν εξ αιτίας των αγώνων των δημοκρατικών, εάν δε ύστερον εις σας εξ αιτίας άλλων γίνη σωτηρία, (νομίζουν οι συκοφάνται) ότι θα λησμονηθούν, και ότι εκείνοι θα λάβουν μεγάλην δύναμιν. Ώστε φροντίζοντες μόνον διά το ατομικόν των συμφέρον είναι εμπόδιον, οσάκις δι' άλλων φαίνεται εις σας ωφέλιμον τι. Τούτο βέβαια δεν είναι δύσκολον να το καταλάβη όποιος θέλει. Διότι και αυτοί δεν θέλουν να κρύπτωνται, αλλά εντρέπονται, εάν δεν θεωρούνται φαύλοι, και σεις άλλα μεν οι ίδιοι βλέπετε, άλλα δε από πολλούς άλλους ακούετε. Ημείς, κύριοι δικασταί, φρονούμεν μεν ότι είναι δίκαιον σεις να εμμένετε εις τους όρκους και τας συνθήκας δι' όλους τους πολίτας, αλλ' όμως όταν μεν ίδωμεν τιμωρουμένους τους ενόχους εγκλημάτων, ενθυμούμενοι τα επί της εποχής των Τριάκοντα εναντίον σας πραχθέντα σας συγχωρούμεν, όταν όμως γίνεσθε φανεροί ότι τιμωρείτε τους ουδόλως αδικήσαντας εξ ίσου με τους αδικούντας, διά της ιδίας αποφάσεώς σας θα μας εμβάλετε εις υποψίαν…

Μτφρ. Γ.Α. Ράπτης. 2004. Λυσίας. ΙΙΙ, Οι πανηγυρικοί του λόγοι. Μετάφραση, περίληψη, σχόλια, ερμηνεία. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.

Αξίζει να αναφερθούμε και στην κατάσταση μετά τους τετρακόσιους· γιατί θα κατανοήσετε καθαρά ότι, όσα αυτοί σας συμβουλεύουν, ποτέ δε σας ωφέλησαν, όσα όμως εγώ σας συμβουλεύω συμφέρουν πάντα και στα δυο πολιτεύματα. Γνωρίζετε, ασφαλώς, ότι ο Επιγένης κι ο Δημοφάνης και ο Κλεισθένης εκμεταλλεύτηκαν για προσωπικό τους όφελος τις συμφορές της πόλης, ενώ για το δημόσιο συμφέρον έγιναν πρόξενοι των μεγαλύτερων συμφορών. Γιατί, έπεισαν εσάς να καταδικάσετε σε θάνατο μερικούς χωρίς δίκη και να στερήσετε από πολλούς τις περιουσίες άδικα, κι άλλους από τους συμπολίτες μας να εξορίσετε και από άλλους να στερήσετε τα πολιτικά τους δικαιώματα· γιατί, έτσι ενήργησαν, ώστε να μην ενοχλούν τους ενόχους εισπράττοντας από αυτούς χρήματα, αλλά να εξοντώνουν τους αθώους οδηγώντας τους ενώπιόν σας· και δε σταμάτησαν νωρίτερα, παρά μόνον αφού οδήγησαν την πόλη σε εμφύλιο σπαραγμό και στις μεγαλύτερες συμφορές, ενώ οι ίδιοι από φτωχοί έγιναν πλούσιοι. Εσείς όμως έτσι αντιμετωπίσατε το πρόβλημα, ώστε δεχτήκατε πίσω τους εξόριστους, δώσατε ξανά τα πολιτικά δικαιώματα σε όσους τα είχαν στερηθεί και ορκιστήκατε μεταξύ σας για ομόνοια· και στο τέλος τέλος με μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα τιμωρούσατε τους συκοφάντες σε περίοδο δημοκρατίας παρά αυτούς που άσκησαν εξουσία στην περίοδο της ολιγαρχίας· και με το δίκιο σας, άνδρες δικαστές. Γιατί, είναι ολοφάνερο σε όλους ότι εξαιτίας αυτών που πολιτεύονται άδικα στην ολιγαρχία έρχεται η δημοκρατία, ενώ, αντίθετα, από αυτούς που συκοφαντούν στη δημοκρατία δυο φορές εγκαθιδρύθηκε ολιγαρχία. Ώστε, δεν αξίζει πολλές φορές να έχετε αυτούς ως συμβούλους, που ούτε μια φορά δε σας ωφέλησε να υπακούσετε σ' αυτούς. Πρέπει, ακόμη, να σκεφτείτε ότι οι πιο δοξασμένοι από τους δημοκρατικούς που διέτρεξαν τους μεγαλύτερους κινδύνους και που έχουν κάνει τα μεγαλύτερα καλά σ' εσάς πολλές φορές συμβούλεψαν το δημοκρατικό λαό να μείνει σταθερός στους όρκους και τις συνθήκες, γιατί πίστευαν ότι αυτό είναι η εγγύηση της δημοκρατίας· γιατί, στους ολιγαρχικούς θα πρόσφερε ασφάλεια για τα σφάλματα του παρελθόντος, ενώ για τους δημοκρατικούς έτσι θα παγιωνόταν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα το (δημοκρατικό) πολίτευμα. Αυτούς εσείς θα εμπιστευόσασταν περισσότερο παρά εκείνους που, όταν ήταν εξόριστοι, σώθηκαν από πολλούς, κι αφού επέστρεψαν από την εξορία, επιχειρούν να συκοφαντούν. Φρονώ ακόμη, άνδρες δικαστές, ότι οι ομοϊδεάτες μου, από όσους μείναμε στην πόλη, έδειξαν το ποιόν τους και στην ολιγαρχία και στη δημοκρατία. Και είναι να αναλογίζεται κανείς τι θα έκαναν αυτοί (οι συκοφάντες), αν κάποιος τούς επέτρεπε να είναι μεταξύ των τριάντα τυράννων, αφού και τώρα, σε πλήρη δημοκρατία, κάνουν τα ίδια με εκείνους και έχουν γίνει πάραυτα πλούσιοι από φτωχοί και, ενώ έχουν διαχειριστεί δημόσιο χρήμα, ποτέ δε λογοδότησαν, αλλά, αντί για ομόνοια, σκόρπισαν μεταξύ τους καχυποψία και, αντί για ειρήνη, έχουν κηρύξει τον πόλεμο και εξαιτίας τους έχουμε γίνει αναξιόπιστοι στους Έλληνες. Και παρόλο που ήταν αίτιοι τόσων μεγάλων κακών και δε διέφεραν σε τίποτε από τους τριάντα τυράννους εκτός από το ότι εκείνοι απ' τη μια σε περίοδο ολιγαρχίας επιθυμούσαν όσα αυτοί εδώ, ενώ αυτοί απ' την άλλη σε περίοδο δημοκρατίας (επιθυμούν) τα ίδια με εκείνους, κι όμως πιστεύουν ότι πρέπει τόσο εύκολα να βλάπτουν όποιον τυχόν θέλουν, λες και οι άλλοι αδικούν ενώ αυτοί είναι άριστοι πολίτες. Και μ' αυτούς δεν πρέπει να απορεί κανείς, αλλά με σας, γιατί πιστεύετε ότι έχουμε δημοκρατία αλλά γίνεται ό,τι αυτοί θελήσουν, και αδικούνται όχι αυτοί που αδικούν τη δημοκρατία αλλά αυτοί που δεν (τους) δίνουν τις περιουσίες τους. Θα δέχονταν ακόμη να είναι η πόλη μας μικρή παρά μεγάλη και ελεύθερη με τη συμβολή άλλων, γιατί τώρα νομίζουν ότι επιτρέπεται σ' αυτούς, χάρη στους αγώνες των δημοκρατικών, να κάνουν ό,τι τυχόν θελήσουν, αν όμως σε άλλη φάση έλθει η σωτηρία σ' εσάς με τη βοήθεια άλλων, (ότι) αυτοί θα ξεχαστούν κι ότι εκείνοι θα αποκτήσουν μεγάλη δύναμη· ώστε για το δικό τους (συμφέρον) όλοι φέρνουν προσκόμματα, αν βλέπουν κάποια ωφέλεια να γίνεται σε σας μέσω άλλων. Αυτό δεν είναι δύσκολο σ' όποιον θέλει να το κατανοήσει· αυτοί δηλαδή δεν επιθυμούν να κρύβονται αλλά ντρέπονται, αν δε φαίνονται ότι είναι φαύλοι, και σεις άλλα τα βλέπετε οι ίδιοι κι άλλα τα ακούτε από τρίτους.

Εμείς όμως, κύριοι δικαστές, έχουμε την αίσθηση ότι είναι σωστό να εφαρμόζετε πιστά τους όρκους και τις συνθήκες προς όλους τους πολίτες, αλλά όμως, όταν δούμε τους υπαιτίους για τις συμφορές να τιμωρούνται, έχοντας υπόψη τα όσα τραβήξατε τότε (στην) εξορία, σας συγχωρούμε, όταν όμως ολοφάνερα τιμωρείτε αυτούς που δεν ευθύνονται για τίποτε όμοια με τους άδικους, με την ίδια ψήφο (απόφασή σας) όλους εμάς θα μας βάλετε σε υποψία.