Μτφρ. Σ. Τζουμελέας. [1939] χ.χ. Λυσίας. Λόγοι. Μετάφραση, σχόλια. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Εις εμέ λοιπόν, κύριοι δικασταί, ουδεμία ποτέ κατ' εκείνον τον χρόνον συμφορά συνέβη ούτε εις τον ιδιωτικόν ούτε εις τον δημόσιον βίον μου, ένεκα της οποίας επιθυμών να απαλλαγώ των παρόντων ατυχημάτων θα επεδίωκον την μεταβολήν του πολιτεύματος. Διότι πεντάκις εδαπάνησα διά την επί έν έτος συντήρησιν ενός πολεμικού πλοίου, και τέσσαρας φοράς μετέσχον εις ναυμαχίας, και χρηματικάς εισφοράς εν καιρώ πολέμου συνεισέφερον, και τας άλλας προς το κράτος υποχρεώσεις μου εξετέλεσα καλύτερα από κάθε άλλον πολίτην. Και βέβαια διά τούτο εξώδευον περισσότερα από όσα με διέτασσεν η πόλις να εξοδεύω, ίνα και καλύτερος πολίτης υφ' υμών θεωρούμαι και ίνα διεξάγω ευκολώτερον τους δικαστικούς αγώνας, εάν ποτέ μου συνέβαινε καμμία τοιαύτη συμφορά. Όλων τούτων εστερούμην εν καιρώ της ολιγαρχίας· διότι (οι ολιγαρχικοί) δεν έκρινον άξιον να αμείβωνται παρ' αυτών οι ευεργετούντες τον λαόν, αλλά διώριζον εις τιμητικάς θέσεις τους μεγάλας βλάβας προξενήσαντας εις σας, επειδή τούτο ως εχέγγυον πίστεως είχον λάβει παρ' ημών. Όλα ταύτα έχοντες πάντες υπ' όψιν σας πρέπει να μη πιστεύετε τους λόγους τούτων, αλλά και εκ των τότε έργων να εξετάζετε όσα έκαστος έπραξε. Διότι εγώ, κύριοι δικασταί, ούτε εις την διοίκησιν των τετρακοσίων μετέσχον, άλλως όποιος από τους κατηγόρους θέλει, ας προσέλθη να με διαψεύση, ουδέ, όταν οι Τριάκοντα εγκατεστάθησαν, θα δυνηθή να αποδείξη κανείς ότι εγενόμην βουλευτής, ή ότι ανέλαβον οιανδήποτε άλλην εξουσίαν. Και βέβαια, αφού δεν ηθέλησα να αναλάβω εξουσίαν, ενώ ηδυνάμην να αναλάβω, δίκαιον είναι να τιμώμαι υφ' υμών· εάν δε οι τότε έχοντες την δύναμιν δεν έκριναν άξιον να με καταστήσουν μέτοχον της διοικήσεως, πώς δύναμαι φανερώτερον να αποδείξω ψευδομένους τους κατηγόρους παρά με τον τρόπον αυτόν;

Προσέτι, κύριοι δικασταί, και από τας άλλας πράξεις μου αξίζει να σκεφθήτε (οποίος είμαι). Εγώ δηλαδή τοιαύτην συμπεριφοράν έδειξα εις τας συμφοράς της πόλεως, ώστε, εάν όλοι εσκέπτοντο, όπως εγώ, ουδείς εξ υμών ουδεμίαν συμφοράν θα είχε πάθει. Υπ' εμού δηλαδή εν τω καιρώ της ολιγαρχίας ουδείς θα φανή ότι απήχθη εις τας φυλακάς, ούτε εχθρός μου ότι ετιμωρήθη, ούτε φίλος μου ότι ευηργετήθη. Και διά τούτο βέβαια δεν πρέπει να απορή κανείς. Διότι εις την περίστασιν εκείνην ήτο δύσκολον να ευεργετή κανείς, εύκολον δε εις τον επιθυμούντα να βλάπτη. Δεν θα φανώ λοιπόν ότι περιέλαβον τινά εις τον κατάλογον των μη Αθηναίων, ουδέ θα φανώ ότι εξήσκησα βίαν εναντίον δικαστού διά να εκδώση υπέρ εμού ευνοϊκήν απόφασιν, ουδέ ότι έγινα πλουσιώτερος επωφελούμενος των συμφορών του λαού. Και βέβαια, εάν αγανακτήτε εναντίον των αιτίων των εγκλημάτων, που έχουν γίνει, πρέπει να θεωρήτε χρηστούς πολίτας εκείνους, που ουδένα ηδίκησαν. Και ασφαλώς, κύριοι δικασταί, νομίζω ότι έχω δώσει μεγίστην απόδειξιν διά τον εαυτόν μου εις την δημοκρατίαν (νομίζω ότι έχω αποδείξει τα υπέρ της δημοκρατίας αισθήματά μου). Διότι, αφού τότε ουδεμίαν αδικίαν διέπραξα, αν και μου είχε δοθή τόσον μεγάλη ευκαιρία, βεβαίως τώρα θα προθυμοποιηθώ πολύ να είμαι χρηστός πολίτης, διότι καλώς γνωρίζω ότι, αν αδικώ, αμέσως θα τιμωρηθώ. Αλλά (δεν θα τιμωρηθώ) διότι τοιαύτην γνώμην εξ αρχής μέχρι τέλους έχω, ώστε εν καιρώ μεν της ολιγαρχίας να μη επιθυμώ τα ξένα αγαθά, εν καιρώ δε της δημοκρατίας προθύμως να εξοδεύω χάριν υμών την περιουσίαν μου.

Νομίζω δε, κύριοι δικασταί, ότι ουχί δικαίως μισείτε τους ουδεμίαν βλάβην υποστάντας κατά την εποχήν της ολιγαρχίας, ενώ δίκαιον είναι να οργίζεσθε εναντίον εκείνων, που έχουν βλάψει τον λαόν, ουδέ δίκαιον είναι να θεωρήτε εχθρούς τους μη φυγόντας εκ της πόλεως, αλλά τους διώξαντας υμάς, ουδέ δίκαιον είναι να θεωρήτε εχθρούς τους φροντίσαντας να σώσουν την περιουσίαν των, αλλ' εκείνους, που έχουν αφαιρέσει τας περιουσίας των άλλων, ουδέ εκείνους οι οποίοι έμειναν εις την πόλιν χάριν της σωτηρίας των, αλλ' εκείνους οίτινες έλαβον ενεργόν μέρος εις την διοίκησιν (των Τριάκοντα), διότι ήθελον να καταστρέψουν άλλους. Εάν δε θεωρήτε καθήκον να καταστρέψετε όσους εκείνοι (οι Τριάκοντα) παρέλειψαν να αδικήσουν, ουδείς πολίτης θα απομείνη.

Μτφρ. Γ.Α. Ράπτης. 2004. Λυσίας. ΙΙΙ, Οι πανηγυρικοί του λόγοι. Μετάφραση, περίληψη, σχόλια, ερμηνεία. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.

Σε μένα, άνδρες δικαστές, ούτε στην ιδιωτική ούτε στη δημόσια ζωή συνέβη κάποια συμφορά εκείνη την εποχή, εξαιτίας της οποίας, αποβλέποντας να απαλλαγώ από τα τότε δεινά, θα επιθυμούσα αλλαγή του πολιτεύματος. Γιατί, πέντε φορές ανέλαβα τριήραρχος, τέσσερις φορές πήρα μέρος σε ναυμαχίες, πρόσφερα πολλά χρήματα σε περίοδο πολέμου και ανταποκρίθηκα στις άλλες «λειτουργίες» καλύτερα από όλους τους συμπολίτες μου. Γι' αυτό ακριβώς δαπανούσα περισσότερα από όσα μου καθόριζε η πόλη, για να θεωρούμαι δηλαδή από σας και καλύτερος και, αν κάποτε μου συνέβαινε κάποια ατυχία, να την αντιπαλεύω (ενώπιόν σας) καλύτερα. Όλα αυτά τα στερήθηκα στην ολιγαρχία. Γιατί, δεν έκριναν άξιο να αναγνωρίζεται ευγνωμοσύνη σ' αυτούς που είχαν γίνει πρόξενοι κάποιου καλού για τη δημοκρατία, αλλά τιμούσαν όσους είχαν διαπράξει πολλά κακά σε βάρος σας, γιατί αυτό το κριτήριο λάμβαναν υπόψη τους από μας (που είχαμε μείνει στην Αθήνα). Αφού αναλογιστείτε όλα αυτά, δεν πρέπει να θεωρείτε τους λόγους αυτών πιστευτούς αλλά να κρίνετε από τα έργα που έχει κάνει ο καθένας. Γιατί εγώ, άνδρες δικαστές, ούτε με τους τετρακόσιους μπλέχτηκα· Αλλιώς, όποιος θέλει από τους κατηγόρους, ας πάρει το λόγο και ας το αποδείξει· ούτε πάλι, όταν ανέλαβαν οι τριάντα τύραννοι, κανείς θα αποδείξει ότι έγινα βουλευτής ή ανέλαβα κάποια δημόσια θέση. Επομένως, αν, παρόλο που μου ήταν δυνατό να αναλάβω εξουσία, το αρνήθηκα, δικαιούμαι τώρα από σας να τιμηθώ· αν όμως οι τότε ισχυροί με θεώρησαν ανάξιο να με καταστήσουν μέλος της εξουσίας, πώς λοιπόν φανερότερα παρά έτσι θα μπορούσα να αποδείξω ότι οι κατήγοροι ψεύδονται;

Ακόμη, άνδρες δικαστές, αξίζει να προβληματιστείτε και για τις άλλες μου πράξεις· έδειξα δηλαδή τέτοια διαγωγή στις συμφορές της πόλης, ώστε, αν όλοι είχαν τις ίδιες απόψεις με εμένα, κανένας από σας δε θα είχε πάθει τίποτε. Γιατί στην περίοδο της ολιγαρχίας κανείς δε θα φανεί ότι οδηγήθηκε εξαιτίας μου στη φυλακή, ούτε ότι τιμωρήθηκε κανείς από τους εχθρούς, ούτε ότι ευεργετήθηκε κανείς από τους φίλους. Και αυτό δεν είναι άξιο θαυμασμού· γιατί, εκείνη την εποχή ήταν δύσκολο να κάνει κανείς καλό, αλλά ήταν εύκολο, σ' όποιον ήθελε, να κάνει κακό. Ούτε, πάλι, θα φανώ ότι συμπεριέλαβα κανέναν στον κατάλογο των μη Αθηναίων, ούτε ότι ζήτησα την εύνοια κάποιου δικαστή, ούτε ότι έγινα πλουσιότερος εκμεταλλευόμενος τις δικές σας συμφορές. Κι όμως, αν οργίζεσθε εναντίον των υπευθύνων γι' αυτές τις συμφορές, είναι λογικό να θεωρούνται από σας ανώτεροι αυτοί που δεν έχουν διαπράξει κανένα κακό. Νομίζω ασφαλώς, άνδρες δικαστές, ότι έχω δείξει με τη μεγαλύτερη αξιοπιστία τα δημοκρατικά μου φρονήματα. Εγώ που τότε δεν παρασύρθηκα ποτέ, ενώ είχα τόσες πολλές προκλήσεις, ασφαλώς τώρα θα προθυμοποιηθώ να είμαι πολύ πιο ενάρετος πολίτης, γιατί γνωρίζω καλά ότι, αν αδικήσω, αμέσως θα τιμωρηθώ. Συμπερασματικά είμαι αυτής της άποψης, στην ολιγαρχία δηλαδή να μην επιβουλεύομαι τα ξένα και στη δημοκρατία να διαθέτω πρόθυμα την περιουσία μου για το καλό της πόλης.

Νομίζω, άνδρες δικαστές, ότι δε θα μισούσατε δίκαια αυτούς που στην περίοδο της ολιγαρχίας δεν είχαν πάθει κανένα κακό, ενώ πρέπει να οργίζεσθε εναντίον εκείνων που βασάνισαν το λαό, ούτε να νομίζετε εχθρούς όσους δεν έφυγαν (από την Αθήνα) αλλά αυτούς που σας εξόρισαν, ούτε αυτούς που επιδίωξαν να σώσουν την περιουσία τους αλλά αυτούς που αφαίρεσαν την περιουσία από άλλους, ούτε αυτούς που έμειναν στην πόλη για να σώσουν τη ζωή τους αλλά αυτούς που συνεργάστηκαν με τους τριάντα τυράννους γιατί ήθελαν να καταστρέψουν άλλους. Αν, πάλι, νομίζετε ότι πρέπει να εξοντώσετε εσείς όσους εκείνοι ξέχασαν να αδικήσουν, δε θα εξαιρεθεί κανένας πολίτης.