^[1] Όσοι μεν έχουν συνηθίσει, Νικοκλή, να προσφέρουν εις σας τους βασιλείς πολύτιμα ενδύματα ή χαλκόν ή χρυσόν με τέχνην κατειργασμένον ή κάτι εκ των άλλων αντικειμένων παρομοίας φύσεως, τα οποία αυτοί μεν στερούνται, σεις δε έχετε εν αφθονία, μου φαίνονται προφανώς ότι δεν σας προσφέρουν δώρα, αλλά κάμνουν εμπόριον, και ότι πωλούν αυτά με μεγαλυτέραν δεξιότητα από εκείνους που ομολογούν καθαρά ότι ασχολούνται με το έργον του καπήλου.

^[2] Όσον αφορά εμέ, εσκέφθην ότι τούτο θα ήτο το ωραιότατον δώρον και χρησιμώτερον και κατ' εξοχήν αρμόζον και εις εμέ να το δώσω και εις σε να το λάβης, δηλ. αν ήθελον δυνηθή να καθορίσω ποία έργα αν επιθυμής και ποία αν αποφεύγης θέλεις άριστα διοικήσει την πόλιν σου και ασκήσει την βασιλικήν εξουσίαν. Διότι πολλά είναι εκείνα που συντελούν εις την μόρφωσιν των εκτός της αρχής, προ πάντων μεν το ότι δεν ζουν βίον τρυφηλόν, αλλ' αναγκάζονται καθ' εκάστην ημέραν να σκέπτωνται διά τα μέσα της συντηρήσεώς των, ^[3] έπειτα οι νόμοι σύμφωνα προς τους οποίους καθ' ένας κυβερνάται, ακόμη δε η ελευθερία του λόγου και το ότι επιτρέπεται εις τους φίλους να επικρίνουν κατά πρόσωπον ο ένας τον άλλον και εις τους εχθρούς να επιτίθενται εναντίον αλλήλων διά τα αμοιβαία σφάλματά των· προς τούτοις και μερικοί εκ των αρχαίων ποιητών έχουν αφίσει εις τους ιδιώτας παραινέσεις πώς πρέπει να ζουν· ώστε εξ όλων αυτών φυσικόν είναι ούτοι να γίνωνται καλύτεροι. ^[4] Εις τους βασιλείς όμως ουδέν τοιούτον μέσον μορφώσεως υπάρχει, αλλ' εκείνοι που πρέπει να μορφώνωνται περισσότερον από τους άλλους, όταν ανέλθουν εις την εξουσίαν, μένουν διαρκώς άνευ νουθετήσεως (συμβουλών)· διότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους δεν τους πλησιάζουν καθόλου, όσοι δε τους συναναστρέφονται, τους πλησιάζουν μόνον και μόνον, διά να τους κολακεύσουν. Και πράγματι, όταν γίνουν κύριοι πάρα πολλών χρημάτων και πάρα πολύ μεγάλης δυνάμεως, διά να μη μεταχειρίζωνται καλώς τα κεφάλαια αυτά, έχουν συντελέσει ώστε πολλοί να διερωτώνται εάν αξίζη να προτιμήσουν τον βίον εκείνων που ζουν μεν ως ιδιώται, ευρίσκονται δε εις μέσην οικονομικήν κατάστασιν, παρά τον βίον των βασιλέων. ^[5] Διότι, όταν μεν αποβλέψουν εις τας τιμάς, τα πλούτη και την δύναμιν, όλοι νομίζουν ως ίσους προς τους θεούς εκείνους που έχουν περιβληθή την μοναρχικήν εξουσίαν· όταν όμως αναλογισθούν τους φόβους και τους κινδύνους και εξετάζοντες λεπτομερώς βλέπουν ότι οι άλλοι μεν έχουν φονευθή υπό εκείνων, υπό των οποίων καθόλου δεν έπρεπε να φονευθούν, άλλοι ότι ηναγκάσθησαν να βλάψουν και τους οικειοτάτους εις αυτούς, εις άλλους δε ότι συνέβησαν και τα δύο, τότε νομίζουν ότι ωφελεί μάλλον να ζουν κατά ένα οιονδήποτε τρόπον, παρά μετά τοιούτων συμφορών να είναι βασιλείς όλης της Ασίας. ^[6] Ταύτης δε της ακαταστασίας και της συγχύσεως αιτία είναι ότι νομίζουν ότι η βασιλεία αρμόζει εις πάντα άνθρωπον, όπως η ιερωσύνη, ενώ η βασιλεία είναι το μέγιστον εκ των ανθρωπίνων πραγμάτων που έχει ανάγκην μεγίστης φροντίδος.

Εκείνοι λοιπόν οι οποίοι αποτελούν τα άμεσον περιβάλλον σου έχουν καθήκον να σε συμβουλεύουν δι' εκάστην επί μέρους πράξιν, πώς ήθελες δυνηθή να την διευθετήσης κατά τον πρέποντα τρόπον· εγώ θα προσπαθήσω να σου ομιλήσω κατά τρόπον διεξοδικόν περί όλων των έργων, τα οποία πρέπει να επιδιώκης και περί των φροντίδων, αι οποίαι πρέπει να σε απασχολούν. ^[7] Εάν μεν λοιπόν η εργασία που θέλω να σου προσφέρω θα αχθή εις πέρας κατά τρόπον άξιον του τεθέντος σκοπού, τούτο είναι δύσκολον να διακρίνη κανείς εξ αρχής· διότι και πολλά εκ των έργων, τα οποία έχουν γραφή είτε εις στίχους είτε εις πεζόν λόγον, όταν μεν είναι ακόμη εις τον νουν εκείνων που τα συνθέτουν, συνήθως παρέχουν μεγάλας προσδοκίας, όταν δε αχθούν εις πέρας και επιδειχθούν εις άλλους, συνήθως αποκτούν φήμην κατωτέραν της ελπίδος· ^[8] παρά ταύτα η απόπειρα αύτη είναι τιμητική, δηλαδή το να ζητή κανείς να φέρη εις φως παραμεληθείσας αληθείας και να καθορίση αρχάς ωφελίμους διά την διοίκησιν των μοναρχικών πολιτευμάτων. Διότι όσοι μεν προσπαθούν να μορφώνουν τους ιδιώτας, εκείνους μόνον ωφελούν· εάν δε κανείς ήθελε προτρέψει τους κυβερνώντας τον λαόν να γίνουν ενάρετοι, και τους δύο ήθελεν ωφελήσει, και εκείνους που έχουν την εξουσίαν και εκείνους που είναι υπό τας διαταγάς των· διότι εις μεν τους έχοντας την εξουσίαν παρέχουν αυτήν ασφαλεστέραν, διά δε τον λαόν ήθελον κάμει τον βίον του εν τη πολιτεία ηπιώτερον.

^[1] Εσχημάτισα την γνώμην, Νικοκλή, ότι εκείνοι μεν, οι οποίοι έχουν συνηθίσει να προσφέρουν εις σας τους βασιλείς ενδύματα ή χάλκινα σκεύη ή χρυσά κοσμήματα ή κάτι τι από τα άλλα πράγματα αυτού του είδους, τα οποία αυτοί μεν στερούνται, σεις όμως τα έχετε εν αφθονία, ότι δεν δωρίζουν, αλλ' εμπορεύονται και ότι σας πωλούν αυτά κατά τρόπον πολύ τεχνικώτερον από κείνους, οι οποίοι λέγουν καθαρά, ότι είναι έμποροι. ^[2] Εγώ όμως ενόμισα, ότι η πιο ωραία και πάρα πολύ χρήσιμη δωρεά, που ταιριάζει κατ' εξοχήν και εις εμένα, να την προσφέρω και εις σε να την δεχθής, θα ήτο αν ημπορούσα να ορίσω, ποίας ασχολίας εάν επιθυμής και από ποίας πράξεις εάν απέχης θα ημπορούσες άριστα να διοικής και την πόλιν και να διαχειρίζεσαι την βασιλικήν εξουσίαν. Διότι εκείνα μεν, που μορφώνουν τους ιδιώτας είναι πολλά· πρώτον μεν το να μη ζουν πολυτελώς, αλλά να αναγκάζωνται να σκέπτωνται καθ' όλην την ημέραν διά την συντήρησιν της ζωής των· ^[3] έπειτα οι νόμοι, συμφώνως με τους οποίους ζη ο καθένας ως πολίτης, ακόμη δε η ελευθεροστομία και η άδεια και τους φίλους φανερά να κατηγορούν και τους εχθρούς να κατακρίνουν αναμεταξύ των διά τα σφάλματά των· προς τούτοις δε και μερικοί από τους ποιητάς, που έζησαν πριν από ημάς, έχουν αφήσει συμβουλάς πώς πρέπει να ζη κανείς· ώστε επόμενον είναι με αυτά να γίνωνται οι ιδιώται ούτοι καλύτεροι. ^[4] Δια τους μονάρχας όμως δεν υπάρχει τίποτε τέτοιο, αλλά αυτοί παραμένουν ασυμβούλευτοι, αφ' ότου αναλάβουν την εξουσίαν, αυτοί, οι οποίοι έπρεπε να μορφώνωνται περισσότερον από τους άλλους· καθ' όσον οι περισσότεροι μεν από τους ανθρώπους δεν τους πλησιάζουν, όσοι δε εξ άλλου τους συναναστρέφονται, τους ομιλούν διά να τους ευχαριστούν. Διότι βεβαίως αν και γίνονται κύριοι και πάρα πολλών χρησίμων πραγμάτων και πολύ μεγάλης περιουσίας, επειδή δεν μεταχειρίζονται καλά αυτά τα μέσα, έχουν κάμει πολλούς να αμφιβάλλουν περί του ποίον από τα δύο αξίζει να προτιμήση κανείς, την ζωήν εκείνων που ζουν μεν ως ιδιώται, ευρίσκονται όμως εις κάποιαν μέσην κατάστασιν, ή την ζωήν εκείνων, οι οποίοι ασκούν ηγεμονικήν εξουσίαν. ^[5] Διότι, όταν μεν λάβουν υπ' όψιν των τας τιμάς και τα πλούτη και τας εξουσίας, νομίζουν όλοι ότι είναι ισόθεοι εκείνοι, που είναι μονάρχαι· όταν όμως σκεφθώσι τους φόβους και τους κινδύνους των, και όταν λεπτομερώς παρακολουθούντες την ιστορίαν των βλέπουν άλλους μεν απ' αυτούς να έχουν χαθή από ανθρώπους, από τους οποίους ελάχιστα έπρεπεν, άλλους δε να έχουν έλθει εις την ανάγκην να φερθώσιν απρεπώς εις τους προσφιλεστάτους των, εις άλλους δε να έχουν συμβή και τα δύο ταύτα, αντιθέτως νομίζουν, ότι το να ζουν όπως–όπως, αξίζει περισσότερον,από το να είναι βασιλείς όλης της Ασίας εν μέσω τέτοιων δυστυχημάτων. ^[6] Αφορμή δε της ανωμαλίας αυτής και της ταραχής είναι το ότι νομίζουν ότι η βασιλεία αρμόζει εις κάθε άνθρωπον, καθώς ακριβώς η ιερωσύνη, πράγμα το οποίον όμως είναι το μεγαλύτερον από τα ανθρώπινα πράγματα και έχει ανάγκην πάρα πολλής περισκέψεως.

Λοιπόν, εκείνων μεν οι οποίοι κάθε φοράν είναι παρόντες εις εκάστην πράξιν έργον είναι να συμβουλεύουν πώς θα ημπορούσε κανείς κυρίως να διοική, καθώς πρέπει, και πώς να διατηρή μεν τα καλά, να αποφεύγη δε τα δυστυχήματα. Εγώ όμως θα προσπαθήσω να εκθέσω τας γνώμας μου περί όλων των ασχολιών, των οποίων την επιτυχίαν πρέπει να επιδιώκη κανείς, και με τας οποίας πρέπει να απασχολήται. ^[7] Αληθώς είναι δύσκολον πράγμα να προβλέψω, εάν το δώρον μου, αφού περατωθή, θα είναι άξιον του προορισμού του· διότι πολλά και από τα έμμετρα ποιήματα και από τα πεζογραφήματα, εφ' όσον μεν είναι ακόμη εις τον νουν εκείνων οι οποίοι τα συνθέτουν, παρέχουν μεγάλας ελπίδας, όταν όμως έλθουν εις πέρας και παρουσιασθούν εις τους άλλους, αποκτούν φήμην πολύ κατωτέραν από την ελπίδα, που υπάρχει περί αυτής. ^[8] Εν τούτοις η προσπάθειά μου τουλάχιστον είναι καλή, δηλαδή το να επιζητώ εκείνα, τα οποία έχουν παραλειφθή και να θεσπίζω νόμους διά τα μοναρχικά πολιτεύματα. Διότι όσοι μεν μορφώνουν τους ιδιώτας, ωφελούν μόνον εκείνους· εάν όμως ήθελε κανείς συμβουλεύσει προς ενάρετον βίον εκείνους οι οποίοι κυβερνούν το πλήθος, θα ωφελούσε και τους δύο, δηλαδή και εκείνους που έχουν την εξουσίαν και εκείνους που είναι εις την δικαιοδοσίαν των· διότι εις αυτούς μεν θα έκαμνε την εξουσίαν πλέον ασφαλή, εις εκείνους δε πλέον ήσυχον την πολιτικήν των ζωήν.