Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι η ακόλουθη: όχι μόνο εμάς αλλά και την πόλη των Λακεδαιμονίων κατέστρεψε. Συνεπώς, όσοι συνηθίζουν να επαινούν τις αρετές εκείνων, δεν μπορούν πια να διατυπώσουν τον εξής ισχυρισμό, ότι τάχα εμείς, επειδή κυβερνούσε ο λαός, διαχειριστήκαμε άσχημα την κατάσταση και ότι, αν οι Σπαρτιάτες κέρδιζαν την κυριαρχία στη θάλασσα, θα έκαναν ευτυχισμένους και τους άλλους και τους εαυτούς τους. Σε αυτούς μάλιστα πολύ πιο γρήγορα έδειξε η ηγεμονία τη φύση της γιατί το κράτος τους, που κατά τη διάρκεια επτακοσίων χρόνων όλοι γνωρίζουμε πως δεν διαταράχτηκε ούτε από κινδύνους ούτε από συμφορές, λίγο έλειψε σε σύντομο χρόνο να κλονιστεί και να διαλυθεί.

Αντί ν' εφαρμόζουν τις καθιερωμένες σ' αυτούς ηθικές αρχές, οι πολίτες ως άτομα υιοθέτησαν την αδικία, την τεμπελιά, την ανομία και τη φιλαργυρία, ενώ ως σύνολο γέμισαν από περιφρόνηση προς τους συμμάχους, επιθυμία για την ξένη περιουσία και αδιαφορία προς τις διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες. Πραγματικά τόσο πολύ οι Λακεδαιμόνιοι ξεπέρασαν τους δικούς μας στις αδικίες σε βάρος των Ελλήνων, που, κοντά στα προηγούμενα κακά, διέπραξαν σφαγές και έγιναν αίτιοι εμφύλιας διαμάχης στις πόλεις· γι' αυτές τις πράξεις τους θα έχουν αιώνια έχθρα με τις πόλεις αυτές.

Είχαν τέτοια επιθυμία για τον πόλεμο και τους κινδύνους, που, ενώ προηγουμένως ήταν επιφυλακτικοί περισσότερο από κάθε άλλον, τώρα ούτε τους δικούς τους συμμάχους και ευεργέτες υπολόγισαν· αντίθετα, ενώ δέχτηκαν περισσότερα από πέντε χιλιάδες τάλαντα από τον Πέρση βασιλιά για τον πόλεμο εναντίον μας, ενώ οι Χιώτες δείχνοντας προθυμία που ξεπερνούσε όλους τους συμμάχους τους πολέμησαν στο πλευρό τους με το στόλο που διέθεταν, και ενώ οι Θηβαίοι τους πρόσφεραν μεγάλη δύναμη πεζικού, δεν πρόφθασαν καλά–καλά να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία και αμέσως στράφηκαν επίβουλα εναντίον των Θηβαίων, έστειλαν εναντίον του βασιλιά τον Κλέαρχο με ολόκληρο στράτευμα και εξόρισαν από τους Χιώτες τους καλύτερους πολίτες, έβγαλαν τα πολεμικά τους πλοία από το ναύσταθμο, τα πήραν κι έφυγαν.

Παρ' όλα αυτά δεν τους έφτασαν τα εγκλήματά τους αυτά, αλλά, τον ίδιο καιρό, λεηλατούσαν την Ασιατική ενδοχώρα, μεταχειρίζονταν με αλαζονεία τα νησιά, ανέτρεπαν τα πολιτικά καθεστώτα στην Ιταλία και στη Σικελία, και εγκαθιστούσαν τυράννους, ερήμωναν την Πελοπόννησο και το αποτέλεσμα ήταν να γεμίσουν με εμφύλιες διαμάχες και πολέμους. Αλήθεια, εναντίον ποιας πόλης δεν εκστράτευσαν; Και σε βάρος ποιας πόλης δε διέπραξαν σφάλματα;

Από τους Ηλείους δεν αφαίρεσαν μέρος από τη χώρα τους; Δεν κατέστρεψαν τα χωράφια των Κορινθίων; Τους Μαντινείς δεν τους διασκόρπισαν; Τους Φλειάσιους δεν τους ανάγκασαν να παραδοθούν μετά από πολιορκία; Δεν εισέβαλαν στη χώρα των Αργείων, και χωρίς να σταματήσουν να βλάπτουν τους άλλους δεν ήταν σαν να προετοίμαζαν την ήττα τους στα Λεύκτρα; Αυτή, λένε μερικοί, στάθηκε η αιτία των συμφορών για τη Σπάρτη, μα δεν έχουν δίκιο· δε μισήθηκαν από τους συμμάχους για το λόγο αυτό, αλλά εξαιτίας της υπεροψίας που έδειξαν τον προηγούμενο καιρό νικήθηκαν στα Λεύκτρα και κινδύνευσαν να χάσουν ακόμη και τη δική τους χώρα.

Πρέπει λοιπόν να αποδίδουμε τις αιτίες όχι στις συμφορές που επακολούθησαν, αλλά στα αρχικά σφάλματα, από τα οποία έφτασαν σ' αυτήν την κατάληξη. Έτσι, κάποιος θα ήταν ασφαλώς πιο κοντά στην αλήθεια, αν έλεγε πως οι συμφορές τους άρχισαν τότε που ανέλαβαν την εξουσία στη θάλασσα. Γιατί απέκτησαν δύναμη που όμοια με εκείνη δεν είχαν πρωτύτερα.

Χάρη στην ηγεμονία τους στην ξηρά, στην πειθαρχία τους και στην αντοχή που την ασκούσαν μέσω αυτής της πειθαρχίας, κατάφεραν να πάρουν εύκολα και τον έλεγχο της θάλασσας· όμως από την αλαζονεία που επέδειξαν εξαιτίας της εξουσίας αυτής γρήγορα έχασαν κι εκείνη την ηγεμονία. Γιατί πλέον δεν τηρούσαν τους νόμους που είχαν κληρονομήσει από τους προγόνους τους ούτε παρέμεναν πιστοί στα ήθη που είχαν πριν· αντίθετα, είχαν την εντύπωση πως μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν και βρέθηκαν μπλεγμένοι σε πολλές αναταραχές. Γιατί δεν ήξεραν ότι η εξουσία που όλοι εύχονται ν' αποκτήσουν, είναι δυσκολομεταχείριστη και κάνει αυτούς που την αγαπούν να τρελαίνονται· δεν ήξεραν επίσης ότι έχει φύση όμοια με τις πόρνες, που κάνουν τους άνδρες να τις ποθούν και τους καταστρέφουν, όταν υποκύπτουν στο πάθος τους γι αυτές.

Πραγματικά έχει αποδειχτεί ολοφάνερα πως η εξουσία διαθέτει αυτήν την καταστροφική δύναμη. Γιατί ο καθένας θα μπορούσε να διαπιστώσει ότι όσοι έχουν αποκτήσει πολλές εξουσίες έχουν πέσει στις μεγαλύτερες συμφορές, αρχίζοντας από μας και τους Λακεδαιμονίους. Αυτές δηλαδή οι δύο πόλεις που πρωτύτερα πολιτεύονταν με σωφροσύνη και είχαν την καλύτερη υπόληψη, όταν συνέβη να κερδίσουν την εξουσία και να πάρουν στα χέρια τους την κυριαρχία δε διαφοροποιήθηκαν καθόλου η μία από την άλλη· αντίθετα, όπως γίνεται με αυτούς που καταστρέφονται από τις ίδιες επιθυμίες και την ίδια αρρώστια, έτσι κι αυτές επιχείρησαν τις ίδιες πράξεις, έκαναν παρόμοια σφάλματα και στο τέλος υπέστησαν παρόμοιες συμφορές.

Εμείς, από τη μια, μισηθήκαμε από τους συμμάχους και κινδυνεύσαμε να πουληθούμε στα σκλαβοπάζαρα, αλλά τελικά σωθήκαμε από τους Λακεδαιμονίους· εκείνοι, από την άλλη, αν και όλοι θέλησαν να τους καταστρέψουν, κατέφυγαν σε μας, και σώθηκαν με τη μεσολάβησή μας. Έτσι λοιπόν πώς να επαινέσει κανείς την εξουσία αυτή, που οδηγεί σε τέτοια ολέθρια αποτελέσματα; Και πώς να μην τη μισεί και να μην την αποφεύγει, αφού παρέσυρε τις δύο πόλεις να διαπράξουν πολλά και φοβερά και τις ανάγκασε να τα υποστούν;

Δεν πρέπει ν' απορούμε που κατά τα προηγούμενα χρόνια δεν έβλεπαν όλοι πως αυτή η εξουσία ήταν αιτία τόσων κακών σ' αυτούς που την ασκούσαν ούτε που ήταν περιζήτητη τόσο από μας όσο και από τους Λακεδαιμονίους. Γιατί θα διαπιστώσετε πως οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν λάθη στις επιλογές τους και επιθυμούν περισσότερο τα κακά από τα καλά, ενώ παράλληλα παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις για τους εχθρούς τους παρά για τον ίδιο τον εαυτό τους.

Αυτά μπορεί κανείς να τα παρατηρήσει στα σπουδαιότερα ζητήματα· ποιο ζήτημα δεν είχε τέτοια εξέλιξη; Εμείς δεν επιλέγαμε να ενεργούμε κατά τέτοιον τρόπο, χάρη στον οποίο οι Λακεδαιμόνιοι κατέληξαν να γίνουν δεσπότες των Ελλήνων; Εκείνοι με τη σειρά τους δε χειρίστηκαν τόσο αδέξια την εξουσία, ώστε εμείς λίγα χρόνια αργότερα επικρατήσαμε ξανά και ήταν στο χέρι μας να τους σώσουμε;

Δεν ήταν η πολυπραγμοσύνη των οπαδών της αθηναϊκής παράταξης που έκανε τις άλλες πόλεις να πάνε με τους Σπαρτιάτες, και η αλαζονεία της σπαρτιατικής παράταξης που ανάγκασε τις ίδιες πόλεις να έρθουν με το μέρος μας; Δεν ήταν οι φαύλοι δημαγωγοί που έκαναν τους πολίτες να επιθυμήσουν τη δικτατορία των τετρακοσίων, και η τρέλα των τριάκοντα που έκανε όλους μας να γίνουμε πιο δημοκρατικοί απ' αυτούς που κατέλαβαν τη Φυλή;

Εξάλλου, στα μικρότερα θέματα και στην καθημερινή ζωή μπορεί να αποδείξει κάποιος πως οι περισσότεροι είναι ευχαριστημένοι με τα φαγητά και τις ασχολίες που βλάπτουν τόσο το σώμα όσο και την ψυχή, αλλά θεωρούν κοπιαστικές και δύσκολες εκείνες από τις οποίες θα μπορούσε να ωφεληθεί και το σώμα και η ψυχή, ενώ παράλληλα θαυμάζουν την υπομονή αυτών που εξακολουθούν να συμπεριφέρονται με τον τρόπο αυτό.

Αυτοί λοιπόν πάντοτε στη ζωή τους και στα άμεσα ενδιαφέροντα τους φαίνονται να διαλέγουν τα χειρότερα· συνεπώς τι το παράξενο είναι που αγνοούν το θέμα σχετικά με την εξουσία στη θάλασσα και διαπληκτίζονται μεταξύ τους για κάτι που ποτέ ως τώρα δεν τους ήρθε στο μυαλό;

Βλέπετε και τα τυραννικά καθεστώτα που εγκαθιδρύονται στις πόλεις, πόσους θιασώτες έχουν και πόσους πρόθυμους να υποστούν ο,τιδήποτε, για να τα καταλάβουν. Αυτά τα καθεστώτα όμως πόσα δεινά και πόσες δυσκολίες δεν τ' ακολουθούν; Μήπως οι τύραννοι αυτοί, μόλις πάρουν την εξουσία, δεν μπλέκονται αμέσως σε τόσες δυσκολίες, ώστε αναγκάζονται να πολεμούν όλους τους πολίτες, να μισούν αυτούς που ποτέ δεν τους έβλαψαν, να μην έχουν εμπιστοσύνη στους φίλους και συντρόφους τους, να εμπιστεύονται την ασφάλειά τους σε μισθοφόρους που ποτέ μέχρι τώρα δεν τους γνώρισαν, να φοβούνται τόσο τους σωματοφύλακές τους όσο και τους εχθρούς τους, και να έχουν τέτοια καχυποψία προς όλους, ώστε να μην αισθάνονται ασφαλείς ακόμα και όταν πλησιάζουν τους πιο στενούς τους συγγενείς;

Πολύ φυσικό. Γιατί γνωρίζουν πολύ καλά πως όσοι είχαν γίνει τύραννοι πριν απ' αυτούς φονεύτηκαν, άλλοι από τους γονείς τους, άλλοι από τα παιδιά τους, άλλοι από τα αδέλφια τους , άλλοι από τις γυναίκες τους και πως γενικά όλοι οι τύρρανοι εξοντώθηκαν από τους συνανθρώπους τους. Παρόλ' αυτά με τη θέλησή τους εκθέτουν τον εαυτό τους στο πλήθος αυτών των συμφορών. Όταν λοιπόν οι πρώτοι σε κοινωνική θέση και υπόληψη επιθυμούν τέτοιες δυσάρεστες καταστάσεις, γιατί πρέπει ν' απορούμε που οι άλλοι άνθρωποι επιθυμούν ανάλογα πράγματα;

Καταλαβαίνω βέβαια πως συμφωνείτε με όσα λέω για τους τυράννους, αλλά δύσκολα δέχεστε όσα προτείνω για την ηγεμονία· γιατί έχετε πάθει ό,τι χειρότερο και πιο ανόητο μπορούσε να σας συμβεί· αγνοείτε, δηλαδή, ότι τα σφάλματα που βλέπετε στους άλλους, τα έχετε και σεις οι ίδιοι. Όμως το σπουδαιότερο χαρακτηριστικό των συνετών ανθρώπων είναι το εξής, ν' αναγνωρίζουν τον ίδιο τρόπο δράσης σε όμοιες περιστάσεις .

Γι' αυτά εσείς ποτέ μέχρι τώρα δεν ενδιαφερθήκατε· αντίθετα, τα τυραννικά καθεστώτα τα θεωρείτε σκληρά και βλαβερά όχι μόνο για τους άλλους αλλά και για όσους τα επιβάλλουν· ωστόσο, θεωρείτε την ηγεμονία στη θάλασσα το μεγαλύτερο αγαθό, ενώ δε διαφέρει καθόλου από την τυραννία ούτε σε παθήματα ούτε σε ενέργειες. Και την κατάσταση στη Θήβα τη θεωρείτε άσχημη, γιατί οι Θηβαίοι συμπεριφέρονται άδικα προς τους γείτονές τους, ενώ εσείς, χωρίς να συμπεριφέρεστε καλύτερα προς τους συμμάχους σας απ' ό,τι εκείνοι προς τη Βοιωτία, νομίζετε ότι κάνετε όλα όσα πρέπει.

Πολύ μεγάλη απόδειξη (αυτού που λέω) είναι το εξής: η ηγεμονία δηλ. κατέστρεψε όχι μόνο εμάς αλλά και την πόλη των Λακεδαιμονίων, ώστε όσοι συνηθίζουν να επαινούν τις αρετές εκείνων δεν μπορούν να προβάλουν αυτό το επιχείρημα, ότι τάχα εμείς επειδή είχαμε δημοκρατικό πολίτευμα διαχειριστήκαμε άσχημα τις υποθέσεις, κι ότι αν οι Λακεδαιμόνιοι έπαιρναν αυτοί την εξουσία θα έκαναν ευτυχισμένους και τους εαυτούς τους και τους άλλους. Γιατί αυτή η εξουσία έδειξε πολύ πιο γρήγορα με εκείνους τη φυσική της ιδιότητα· γιατί το πολίτευμα των Λακεδαιμονίων που σε διάστημα εφτακοσίων χρόνων δεν το είδε κανείς να ταράσσεται ούτε από κινδύνους ούτε από συμφορές, αυτό μέσα σε λίγο χρόνο (αυτή η εξουσία) λίγο έλειψε να το κάνει να κλονιστεί και να καταλυθεί. Γιατί αντί των καθιερωμένων βασικών αρχών και ασχολιών, τους πολίτες σαν άτομα τους γέμισε με αδικία, τεμπελιά, ανομία και φιλαργυρία, ενώ την πολιτική εξουσία με υπεροψία για τους συμμάχους, με επιθυμία για τις ξένες κτήσεις και με αδιαφορία για τους όρκους και τις συνθήκες. Πραγματικά, τόσο πολύ ξεπέρασαν τους δικούς μας στις αδικίες σε βάρος των Ελλήνων, όσο, πέρα από τα κακά που υπήρχαν προηγουμένως, έγιναν αίτιοι σφαγών και επαναστάσεων στις πόλεις, εξαιτίας των οποίων θα έχουν αιώνιες τις εχθρότητες μεταξύ τους. Και έγιναν τόσο φιλοπόλεμοι και φιλοκίνδυνοι, ενώ προηγουμένως προφυλάσσονταν από αυτά περισσότερο από τους άλλους, ώστε δεν λυπήθηκαν ούτε τους συμμάχους τους ούτε τους ευεργέτες τους, αλλά, ενώ ο Πέρσης βασιλιάς τούς έδωσε στον πόλεμο εναντίον μας περισσότερο από πέντε χιλιάδες τάλαντα, ενώ οι Χίοι πιο πρόθυμα από όλους τους συμμάχους κινδύνευσαν μαζί τους με το στόλο τους κι ενώ οι Θηβαίοι πρόσθεταν πολύ μεγάλη δύναμη στις πεζικές δυνάμεις, οι Λακεδαιμόνιοι δεν πρόφτασαν καλά ― καλά να πάρουν την ηγεμονία κι αμέσως στράφηκαν εναντίον των Θηβαίων, έστειλαν εναντίον του Πέρση βασιλιά τον Κλέαρχο με στρατό κι από τους Χίους τους μεν πρώτους πολίτες εξόρισαν και τα πολεμικά τους πλοία, αφού τα έσυραν από τους ναύσταθμους στη θάλασσα, τα πήραν όλα και έφυγαν.

Εντούτοις, δεν αρκέστηκαν σ' αυτά τα εγκλήματα, αλλά την ίδια εκείνη εποχή λεηλατούσαν την Ασιατική γη, ταπείνωναν τα νησιά, ανέτρεπαν τα πολιτεύματα στην Ιταλία και Σικελία κι εγκαθιστούσαν τυράννους, λυμαίνονταν την Πελοπόννησο και την γέμισαν με επαναστάσεις και πολέμους. Εναντίον ποιας, αλήθεια, πόλης δεν εξεστράτευσαν ή ποιαν απ' αυτές δεν έβλαψαν; Δεν αφαίρεσαν από τους Ηλείους μεγάλο μέρος της χώρας τους, δεν λεηλάτησαν τη χώρα των Κορινθίων, δεν διασκόρπισαν τους Μαντινείς, δεν κυρίευσαν ύστερα από πολιορκία τους Φλειασίους, δεν εισέβαλαν στη χώρα των Αργείων και δεν σταμάτησαν καθόλου να βλάπτουν τους άλλους και να παρασκευάζουν την ήττα τους στα Λεύκτρα ;

Αυτή η ήττα ισχυρίζονται μερικοί πως υπήρξε γιά τη Σπάρτη η αιτία των συμφορών της, αλλά δεν λένε την αλήθεια· γιατί οι Λακεδαιμόνιοι δεν μισήθηκαν από τους συμμάχους τους γι' αυτή τους την ήττα, αλλά εξαιτίας της προηγουμένης τους προσβλητικής συμπεριφοράς και την ήττα εκείνη υπέστησαν και την ίδια τους τη χώρα εξέθεσαν σε κίνδυνο. Πρέπει τις αιτίες να αποδίδουμε όχι στις συμφορές που επακολούθησαν αλλά στα αρχικά σφάλματα, από τα οποία έφτασαν σ' αυτή την κατάληξη. Συνεπώς θα έλεγε κανείς πολύ μεγαλύτερη αλήθεια, αν έλεγε πως οι συμφορές γι' αυτούς άρχισαν τότε, όταν έπαιρναν στα χέρια την ηγεμονία στη θάλασσα· γιατί τότε αποχτούσαν δύναμη που δεν έμοιαζε καθόλου μ' αυτήν που είχαν πριν. Γιατί χάρη στην ηγεμονία που είχαν στην ξηρά και στην πειθαρχία και την εγκράτεια που ασκείτο μ' αυτήν εύκολα απόχτησαν την ηγεμονία στη θάλασσα· εξαιτίας όμως της υπερηφάνειας που τους δημιουργήθηκε από αυτή την εξουσία γρήγορα στερήθηκαν και κείνη την ηγεμονία. Γιατί δεν τηρούσαν πια τους νόμους που παρέλαβαν από τους προγόνους τους, ούτε τηρούσαν τα ήθη που είχαν πριν, αλλά νομίζοντας πως μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν περιήλθαν σε μεγάλη σύγχυση.

Γιατί δεν ήξεραν πως η εξουσία που όλοι εύχονται να αποχτήσουν είναι δυσκολομεταχείριστη και κάνει αυτούς που την αγαπούν να μην σκέφτονται σωστά και πως αυτή η εξουσία μοιάζει στη φύση της με τις εταίρες, που κάνουν τους ανθρώπους εραστές τους αλλά και καταστρέφουν όσους υποχωρούν στα πάθη τους. Και πραγματικά έχει σαφώς αποδειχθεί ότι αυτή (η ηγεμονία της θάλασσας) έχει αυτή τη δύναμη· γιατί μπορεί να δει κανείς πως όσοι απόχτησαν πολύ μεγάλη εξουσία έπεσαν σε πολύ μεγάλες συμφορές, αρχίζοντας από μας και τους Λακεδαιμονίους. Γιατί ενώ αυτές οι δυο πόλεις προηγουμένως κυβερνιόντουσαν με πολλή σύνεση και είχαν πολύ καλή φήμη (υπόληψη), αφότου απόχτησαν αυτή την ηγεμονία και πήραν στα χέρια τους την εξουσία, δεν διέφεραν καθόλου η μία από την άλλη, αλλά καθώς αρμόζει να κάνουν όσοι έχουν διαφθαρεί από τις ίδιες επιθυμίες και την ίδια αρρώστια και τις ίδιες πράξεις επιχείρησαν και στα ίδια σφάλματα υπέπεσαν και τελικά υπέστησαν τις ίδιες συμφορές. Από τη μια εμείς, όπως είναι γνωστό, αφού μισηθήκαμε από τους συμμάχους μας και κινδυνέψαμε να εξανδραποδιστούμε σωθήκαμε από τους Λακεδαιμονίους· εκείνοι πάλι ενώ όλοι θέλησαν να τους καταστρέψουν, αφού κατέφυγαν σε μας σώθηκαν με τη μεσολάβησή μας. Και λοιπόν γιατί πρέπει κανείς να επαινεί αυτή την εξουσία που καταλήγει σε τόσο κακό τέλος; Ή γιατί δεν πρέπει να την μισεί και να την αποφεύγει αυτήν που παρέσυρε και τις δύο πόλεις να διαπράξουν πολλά και φοβερά και τις ανάγκασε να τα υποστούν;

Αλλά δεν πρέπει να απορούμε που τον προηγούμενο χρόνο όλοι είχαν την εσφαλμένη γνώμη πως αυτή ήταν η αιτία των κακών για όσους την ασκούσαν ούτε που ήταν περιζήτητη από μας και τους Λακεδαιμονίους· γιατί θα βρείτε πως οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουν σφάλματα στην εκλογή των πραγμάτων και πως επιθυμούν πιο πολύ τα κακά παρά τα καλά και σκέφτονται καλύτερα για τους εχθρούς τους παρά για τον εαυτό τους. Κι αυτά μπορεί κανείς να τα παρατηρήσει για τα σπουδαία ζητήματα· γιατί ποιο σπουδαίο θέμα δεν έγινε έτσι; Εμείς δεν προτιμούσαμε να κάνουμε τέτοια πράγματα, απ' τα οποία οι Λακεδαιμόνιοι έγιναν δεσπότες των Ελλήνων και εκείνοι πάλι δεν έγιναν τόσο κακοί ηγεμόνες, ώστε ύστερα από λίγα χρόνια να επικρατήσουμε πάλι εμείς και να τους σώσουμε; Η πολυπραγμοσύνη των οπαδών των Αθηναίων δεν έκανε διάφορες πόλεις να στραφούν προς τη Σπάρτη και η έπαρση των οπαδών της Σπάρτης δεν ανάγκασε τις ίδιες να στραφούν προς την Αθήνα; Ο ίδιος ο λαός, εξαιτίας της φαυλότητας των δημαγωγών, δεν επεθύμησε την ολιγαρχία που ιδρύθηκε από τους τετρακοσίους, και εξαιτίας της παραφροσύνης των τριάκοντα τυράννων δεν γίναμε όλοι μας πιο δημοκρατικοί απ' αυτούς που κατέλαβαν τη Φυλή; Αλλά και στα μικρότερα ζητήματα και στην καθημερινή ζωή μπορεί κανείς να αποδείξει πως οι πιο πολλοί ευχαριστούνται με τα φαγητά και τις απασχολήσεις που βλάπτουν και το σώμα και την ψυχή, θεωρούν όμως κοπιαστικά και δύσκολα εκείνα που μπορούν και τα δύο αυτά να ωφελήσουν και νομίζουν πως είναι καρτερικοί όσοι εμμένουν σ' αυτά. Άνθρωποι λοιπόν, οι οποίοι προτιμούν καταφανώς τα χειρότερα από κείνα που διαρκώς ζουν και για τα οποία πολύ ενδιαφέρονται, τι το παράξενο είναι που αγνοούν την ουσία της ηγεμονίας στη θάλασσα και μάχονται μεταξύ τους γι' αυτή, για την οποία ποτέ ως τώρα δεν σκέφτηκαν;

Βλέπετε και τα τυραννικά καθεστώτα που εγκαθίστανται στις πόλεις πόσοι τα επιθυμούν και είναι πρόθυμοι να πάθουν οτιδήποτε, προκειμένου να τα καταλάβουν σ' αυτά όμως τι φοβερό και τι δύσκολο δεν υπάρχει; Μόλις πάρουν την εξουσία οι τύραννοι, δεν μπλέκονται σε τόσες συμφορές, ώστε αναγκάζονται να βλέπουν ως εχθρούς όλους ανεξαίρετα τους πολίτες και να μισούν εκείνους από τους οποίους δεν έπαθαν κανένα κακό και να μην έχουν εμπιστοσύνη στους φίλους και τους συντρόφους τους, αλλά να εμπιστεύονται τη ζωή τους σε μισθοφόρους, τους οποίους δεν είδαν ποτέ, να φοβούνται πιο πολύ αυτούς που τους φρουρούν παρά αυτούς που τους επιβουλεύονται και τόσο να υποπτεύονται όλους, ώστε να μην αισθάνονται ασφαλείς ακόμα και όταν πλησιάζουν τους πιο στενούς τους συγγενείς; Και φυσικά· γιατί γνωρίζουν καλά πως όσοι κυβέρνησαν απολυταρχικά πριν απ' αυτούς άλλοι σκοτώθηκαν από τους γονείς τους, άλλοι από τα παιδιά τους, άλλοι από τους αδελφούς τους, άλλοι από τις γυναίκες τους, και πως το γένος τους έχει εξαφανιστεί από προσώπου γης. Παρόλα αυτά όμως θεληματικά υποτάσσονται σε τόσες πολλές συμφορές. Εκεί λοιπόν που όσοι κατέχουν τα πρωτεία και έχουν πολύ μεγάλη υπόληψη επιθυμούν τόσο μεγάλες συμφορές, γιατί πρέπει να παραξενεύεται κανείς με τους άλλους που επιθυμούν κι αυτοί άλλα παρόμοια;

Δεν αγνοώ όμως ότι θεωρείτε σωστά τα λόγια μου για τους τυράννους, αλλά αγανακτείτε για τα λόγια μου περί της ηγεμονίας· γιατί έχετε πάθει κάτι το πιο άσχημο και οκνηρό από όλα· όσα δηλ. βλέπετε στους άλλους, αυτά για τον εαυτό σας τα αγνοείτε. Και όμως των συνετών ανθρώπων η μεγαλύτερη απόδειξη είναι αυτό, αν δηλ. αναγνωρίζουν τα ίδια αποτελέσματα σε όλες τις όμοιες περιπτώσεις. Γι' αυτά όμως σεις ποτέ ως σήμερα δεν δείξατε ενδιαφέρον, αλλά την εξουσία των τυράννων την θεωρείτε σκληρή και βλαβερή όχι μόνο για τους άλλους αλλά και γι' αυτούς που την ασκούν, ενώ την ηγεμονία στη θάλασσα την θεωρείτε το μεγαλύτερο αγαθό, η οποία όμως δεν διαφέρει καθόλου από την τυραννία ούτε στα παθήματα ούτε στις πράξεις. Και νομίζετε πως οι υποθέσεις των Θηβαίων βρίσκονται σε κακή κατάσταση, γιατί αδικούν τους γείτονές τους, αντίθετα εσείς, ενώ δεν διοικείτε τους συμμάχους σας καλύτερα από ό,τι εκείνοι τη Βοιωτία, έχετε τη γνώμη ότι κάνετε όσα πρέπει.