Μτφρ. Ε. Πανέτσος. 1959. Ισοκράτης. Λόγοι. IV, Αρχίδαμος, Παναθηναϊκός, Τραπεζικός. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Εάν τώρα είναι ανάγκη να ομιλήσω και διά τας βοηθείας από το εξωτερικόν, νομίζω, ότι θα είναι πολλοί που θα θελήσουν να μας βοηθήσουν και αυτοί. Διότι ξέρω καλά πρώτα πρώτα οι Αθηναίοι, εάν δεν είναι καθ' όλα μαζί μας, αλλά τουλάχιστον διά την σωτηρίαν μας θα κάνουν ό,τι τους περνά από το χέρι. Έπειτα ξέρω και μερικές από τις άλλες πόλεις, που θα λάβουν αποφάσεις για τα δικά μας συμφέροντα, σαν να πρόκειται για τα δικά τους· έπειτα ξέρω, ότι ο Διονύσιος ο τύραννος και ο βασιλεύς της Αιγύπτου και οι άλλοι ηγεμόνες ανά την Ασίαν θα μας στείλουν προθύμως επικουρίες, όσες ημπορεί ο καθένας· τέλος οι Έλληνες, όσοι έχουν μεγάλες περιουσίες και έχουν εξέχουσαν θέσιν και ευγενείς φιλοδοξίες, αυτοί και αν δεν ήλθαν ακόμα με το μέρος μας, τουλάχιστον είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι προς εμάς και εις αυτούς εύλογον είναι να στηρίξουμε μεγάλες ελπίδες διά τα μέλλοντα.

Φαντάζομαι επίσης, ότι και όλος ο πληθυσμός της Πελοποννήσου και οι δημοκρατικοί, που τους θεωρούμεν ως φανατικούς εχθρούς μας, νοσταλγούν σήμερα τη δική μας προστασία. Διότι με το να αποχωρήσουν από τη συμμαχία μας δεν είδαν να γίνη τίποτε απ' ό,τι περίμεναν, παρά αντί της ελευθερίας τούς βρήκαν τα αντίθετα· αφού δηλαδή εξώντωσαν τους καλυτέρους συμπολίτας των, περιήλθον εις την εξουσίαν των χειροτέρων πολιτών, αντί να γίνουν αυτόνομοι, περιέπεσαν εις πολλάς και φοβεράς ανομίας και ενώ εις το παρελθόν ήσαν συνειθισμένοι να εκστρατεύουν μαζί μας εναντίον άλλων, τώρα βλέπουν τους άλλους να εκστρατεύουν εναντίον τους και τα εσωτερικά κινήματα που πρώτα άκουαν, ότι γίνονται εις άλλες πόλεις, βλέπουν να γίνωνται σήμερα εις την δικήν τους πόλιν σχεδόν κάθε μέρα. Και τόσο πολύ τους έχουν ισοπεδώσει οι συμφορές, ώστε να μη μπορή κανείς να ξεχωρίση, ποιοι είναι οι πλέον δυστυχισμένοι απ' αυτούς· διότι δεν υπάρχει πόλις που να έμεινε ανέπαφη, ή που να μην έχη γείτονες έτοιμους να της επιτεθούν· και το αποτέλεσμα είναι οι χώρες τους να είναι λεηλατημένες, οι πόλεις τους ερημωμένες, οι ιδιωτικές τους περιουσίες κατεστραμμένες, τα πολιτεύματά τους έχουν ανατραπή, οι νόμοι έχουν καταλυθή, με τους οποίους εζούσαν και ήσαν οι πλέον ευτυχισμένοι Έλληνες. Τόση είναι η δυσπιστία και η αντιπάθεια μεταξύ τους, ώστε περισσότερο φοβούνται τους συμπολίτας τους παρά τους εχθρούς· και αντί της ομονοίας που είχαν επί της δικής μας ηγεμονίας και αντί της αλληλοβοηθείας τόσον πολύ έχουν απομονωθή ο καθένας τους, ώστε όσοι έχουν την περιουσία τους, θα προτιμούσαν να τα πετάξουν στη θάλασσα τα υπάρχοντά τους παρά να βοηθήσουν αυτούς, που στερούνται, και κείνοι πάλι που είναι κάπως φτωχοί, και να τους τη χαρίζουν ακόμα την περιουσία τους οι πλούσιοι, δεν θα εδέχοντο, παρά προτιμούν να τους την πάρουν διά της βίας· κατήργησαν τας θυσίας και επάνω εις τους βωμούς σφάζουν ο ένας τον άλλον· και από μίαν πόλιν σήμερα είναι περισσότεροι πρόσφυγες παρά πριν απ' ολόκληρην την Πελοπόννησον. Έχω απαριθμήσει τόσα δεινά, όμως πολύ περισσότερα είναι αυτά που παρέλειψα, διότι δεν υπάρχει συμφορά ή δυστυχία που να μην έχη συσσωρευθή εκεί. Και απ' αυτές άλλοι μεν είναι ήδη χορτασμένοι, άλλοι γρήγορα θα χορτάσουν και θα επιζητούν να εύρουν κανένα τρόπο να γλυτώσουν από τη σημερινή στενοχώρια. Διότι μη φαντάζεσθε, ότι θα μείνουν ήσυχοι στη θέση που ευρίσκονται· άνθρωποι δηλαδή που βαρέθηκαν την ευτυχία, πώς μπορεί να κακοπάθουν και να είναι καρτερικοί πολύν καιρό; Ώστε όχι μόνον αν νικήσωμε στη μάχη, αλλά και αν ακόμα μένουμε άπρακτοι και περιμένουμε, θα τους ιδήτε ν' αλλάξουν γνώμη και να θεωρούν τη συμμαχία με μας ως σωτηρίαν τους. Πράγματι τέτοιες είναι οι ελπίδες που έχω.

Μτφρ. Κ.Θ. Αραπόπουλος. 1953. Ισοκράτους Αρχίδαμος, Κατά σοφιστών. Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

Εάν δε πρέπει να ομιλήσω και περί των βοηθειών που θα μας έλθουν απ' έξω, νομίζω ότι πολλοί θα είναι εκείνοι που θα έλθουν να μας βοηθήσουν. Διότι γνωρίζω καλά ότι πρώτον μεν οι Αθηναίοι, και αν δεν είναι κατά πάντα με το μέρος μας, αλλά τουλάχιστον διά την σωτηρίαν μας θα πράξουν ο,τιδήποτε· έπειτα μερικαί εκ των άλλων πόλεων ομοίως θα σκεφθούν διά τα συμφέροντά μας, ωσάν να σκεφθούν διά τα ιδικά των· ακόμη δε ο Διονύσιος ο τύραννος και ο βασιλεύς των Αιγυπτίων και οι άλλοι μονάρχαι της Ασίας, όσον δύνανται καθένας, προθύμως θα μας βοηθήσουν· προς τούτοις και όσοι εκ των Ελλήνων διακρίνονται διά τα πλούτη των και πρωτεύουν ως προς την υπόληψιν και την ευγένειαν των φιλοδοξιών των, και αν ακόμη δεν έχουν συνενωθή με ημάς, αλλά κατά την διάθεσιν τουλάχιστον διάκεινται ευνοϊκώς προς ημάς· εις αυτούς διά τα μέλλοντα ευλόγως ηθέλομεν στηρίζει μεγάλας ελπίδας.

Εξ άλλου φρονώ ότι το σύνολον των λαών της Πελοποννήσου και μάλιστα οι δημοκρατικοί, οι οποίοι νομίζομεν ότι διάκεινται κατ' εξοχήν εχθρικώς προς ημάς, ποθούν σήμερον την ημέραν κατά την οποίαν θα φροντίσωμεν διά τα συμφέροντά των. Διότι από τότε που επανεστάτησαν, καμμία από τας ελπίδας των δεν επραγματοποιήθη· αντί της ελευθερίας των εύρον την δουλείαν· διότι έχασαν τους αρίστους εκ των συμπολιτών των και έπεσαν εις τα χέρια των χειρίστων· αντί της πολιτικής των ελευθερίας (να κυβερνώνται σύμφωνα προς τους νόμους των) έχουν περιπέσει εις πάρα πολλάς και φοβεράς παρανομίας. Ενώ εις άλλους χρόνους ήσαν συνηθισμένοι να πολεμούν μαζί μας εναντίον άλλων, τώρα βλέπουν να εκστρατεύουν οι άλλοι εναντίον των· όσον αφορά δε τας στάσεις, τας οποίας επληροφορούντο ότι εξερρηγνύοντο άλλοτε εις τας χώρας άλλων, σήμερον τας βλέπουν σχεδόν κάθε ημέραν να εκρήγνυνται εις τας χώρας των. Τόσον δε η δυστυχία τας έχει εξισώσει αναμεταξύ των ώστε κανείς δεν δύναται να διακρίνη τους περισσότερον δοκιμαζομένους μεταξύ αυτών. Διότι καμμία δεν είναι από τας πόλεις των που να μην έχη δοκιμάσει κάποιαν καταστροφήν, καμμία που να μην έχη ως γείτονας εκείνους που θα την βλάψουν· επίσης τα εδάφη των έχουν ερημωθή, αι πόλεις έχουν λεηλατηθή, τα σπίτια των έχουν καταστραφή, τα πολιτικά καθεστώτα έχουν ανατραπή και έχουν καταργηθή οι νόμοι χάρις εις τους οποίους εθεωρούντο οι πλέον ευτυχείς διοικούμενοι λαοί της Ελλάδος. Αισθάνονται δε τοιαύτην δυσπιστίαν και τοιούτο μίσος αναμεταξύ των, ώστε φοβούνται περισσότερον τους συμπολίτας των παρά τους εχθρούς των· αντί της ομονοίας που εβασίλευε μεταξύ των υπό την ηγεμονίαν μας και της αφθονίας των μέσων της ζωής που εύρισκον αναμεταξύ των, έφθασαν εις τοιούτο σημείον αμοιβαίας αντιπαθείας, ώστε εκείνοι μεν που έχουν τα πλούτη με περισσοτέραν ευχαρίστησιν θα έρριπτον τα αγαθά των εις την θάλασσαν παρά να βοηθήσουν με αυτά τούς έχοντας ανάγκην, οι δε δυστυχείς θα προετίμων να αποσπάσουν τα αντικείμενα των οποίων έχουν ανάγκην εκ των χειρών εκείνων που τα έχουν παρά να τα λάβουν από την τύχην, η οποία θα τους τα έδιδε· αφού δε κατήργησαν τας θυσίας, σφάζουν ο ένας τον άλλον επί των βωμών· από μίαν και μόνον πόλιν φεύγουν περισσότεροι ως εξόριστοι τώρα παρά πρότερον από όλην την Πελοπόννησον. Και ενώ είναι τόσον πολλά τα κακά που έχω απαριθμήσει, εκείνα που έχουν παραλειφθή είναι περισσότερα από όσα έχω αναφέρει· διότι δεν υπάρχει καμμία δυστυχία και συμφορά που να μην έχουν συσσωρευθή εδώ. Και άλλοι μεν είναι γεμάτοι από αυτάς, άλλοι δε δεν θα βραδύνουν να κορεσθούν και θα ζητήσουν να εύρουν κάποιο μέσον απαλλαγής από τας παρούσας στενοχωρίας. Διότι μη νομίζετε ότι αυτοί θα μείνουν εις την κατάστασιν αυτήν· διότι πώς άνθρωποι, οι οποίοι απεθαρρύνθησαν, όταν η τύχη τους ηυνόει, θα δυνηθούν επί μακρόν χρόνον να υποφέρουν τας δυστυχίας; Ώστε όχι μόνον αν μαχόμενοι νικήσωμεν, αλλά και αν παραμείνωμεν ήσυχοι, θα ίδητε αυτούς να μεταβάλλουν σκέψιν και να θεωρούν την συμμαχίαν με ημάς ως σωτηρίαν των. Ιδού λοιπόν ποίαι είναι αι ελπίδες μου.