Περί μεν λοιπόν των τότε γενομένων τα πλείστα έχομεν διηγηθή, όσα δε έχομεν παραλείψει εύκολον είναι να καταλάβη κανείς ότι και εκείνα ήσαν όμοια προς όσα είπομεν.

Ακούσαντες εμέ μερικοί εκθέτοντα ταύτα με επήνεσαν πάρα πολύ και εμακάρισαν τους προγόνους μας διά τον τρόπον αυτόν της διοικήσεως της πόλεως, αλλ' όμως δεν ενόμιζον ότι θα πεισθήτε να χρησιμοποιήσετε αυτόν τον τρόπον της διοικήσεως, αλλ' ότι θα προτιμήσετε ένεκα της συνηθείας να κακοπαθήτε μάλλον παρά να περνάτε καλύτερα την ζωήν σας με πολίτευμα αυστηρότερον. Μου είπον δε ότι υπάρχει κίνδυνος μήπως, ενώ συμβουλεύω τα ωφελιμώτατα εις τον λαόν, θεωρηθώ ότι μισώ αυτόν και ότι ζητώ να εγκαθιδρύσω εις την πόλιν ολιγαρχικόν πολίτευμα.

Εγώ δε, εάν μεν ωμίλουν περί πραγμάτων αγνώστων και ουχί εις όλους γνωστών και σας προέτρεπον περί τούτων να εκλέξετε συμβούλους ή συγγραφείς νόμων, διά των οποίων κατελύθη η προηγουμένη δημοκρατία, ευλόγως θα κατηγορούμην· τώρα όμως ουδέν τοιούτον είπον, αλλ' ωμίλησα περί διοικήσεως ουχί κρυφής αλλά φανεράς, την οποίαν όλοι γνωρίζετε ότι και πατροπαράδοτός μας είναι και ότι έχει γίνει εις τους άλλους Έλληνας και εις την πόλιν μας αιτία πλείστων αγαθών, ακόμη δε γνωρίζετε ότι έχει νομοθετηθή και εγκαθιδρυθή υπό τοιούτων ανδρών περί των οποίων ουδείς δύναται να μη ομολογήση ότι περισσότερον από όλους τους πολίτας ηγάπησαν τον λαόν. Ώστε θα πάθω πολύ μεγάλη συμφοράν, εάν, ενώ προτείνω τοιούτον πολίτευμα (δημοκρατικώτατον), θα θεωρηθώ ότι επιθυμώ μεταβολήν του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Έπειτα και εκ του εξής είναι εύκολον να καταλάβετε την σκέψιν μου. Εις τα πλείστα δηλαδή εκ των λεχθέντων υπ' εμού θα φανώ ότι κατηγορώ μεν τας ολιγαρχίας και τας πλεονεξίας, επαινώ δε την ισότητα και την δημοκρατίαν, όχι όμως οιανδήποτε δημοκρατίαν, αλλά εκείνας αι οποίαι καλώς εφαρμόζουν το δημοκρατικόν πολίτευμα, ουδέ ότι επαινώ ταύτας απλώς και ως έτυχεν, αλλά δικαίως και φρονίμως. Διότι γνωρίζω ότι και οι πρόγονοί μας εφαρμόζοντες ορθώς το δημοκρατικόν πολίτευμα υπερέβαλον πολύ τους άλλους, και ότι οι Λακεδαιμόνιοι διά τούτο ζουν ως πολίται άριστοι, διότι συμβαίνει καλώς να δημοκρατούνται. Διότι εις μεν την εκλογήν των αρχόντων και εις τον ιδιωτικόν των (των Σπαρτιατών) βίον και εις τας άλλας ασχολίας των δυνάμεθα να ίδωμεν ότι επικρατεί μεγαλυτέρα ισότης και ομοιότης εις την πόλιν των παρά εις οιανδήποτε άλλην πόλιν· την ισότητα δε αι μεν ολιγαρχίαι την πολεμούν, αι χρησταί δε δημοκρατίαι την χρησιμοποιούν.

Για το καθεστώς λοιπόν της εποχής εκείνης τα πιο πολλά τα έχω τώρα εκθέσει. Αν υπάρχουν ακόμη μερικά σημεία που έχουμε παραλείψει, είναι εύκολο να τα καταλάβη κανείς από εκείνα που εξηγήσαμε παραπάνω, γιατί είναι ακριβώς όμοια με αυτά.

Μερικοί τώρα απ' αυτούς, που με άκουσαν ν' αναπτύσσω (σε στενό κύκλο) για πρώτη φορά τις απόψεις μου αυτές που όλοι σας έχετε ακούσει, τις παίνεψαν όσο μπορούσαν περισσότερο και μακάρισαν τους προγόνους μας που διοικούσαν με τέτοιο τρόπο την πολιτεία, δεν είχαν όμως τη γνώμη πως είναι δυνατόν να πεισθήτε και σεις να ακολουθήσετε την ίδια τακτική μ' αυτούς, αλλά ότι θα προτιμήσετε μοιρολατρικά να δεινοπαθήτε με τη σημερινή καθεστωτική τάξη παρά να φροντίσετε να καλυτερέψετε τη ζωή σας καθιδρύοντες πολίτευμα φρονιμώτερο. Είπαν μάλιστα πως διατρέχω και τον κίνδυνο ―αν και συμβουλεύω το καλύτερο― να γίνω μισητός στους δημοκρατικούς δίνοντάς τους την εντύπωση ότι ζητώ την επαναφορά του ολιγαρχικού πολιτεύματος.

Αν βέβαια εγώ μιλούσα για πράγματα εντελώς άγνωστα και όχι κοινά για όλους και έδινα συμβουλή να εκλέξετε για την τακτοποίησή τους συνέδρους ή συγγραφείς, που συνεργάστηκαν για την κατάλυση της δημοκρατίας, δικαιολογημένα θα μπορούσα να επισύρω την κατηγορία αυτή. Τώρα όμως τίποτε παρόμοιο δεν έχω θίξει, αλλ' απλώς παρουσιάσθηκα μπροστά σας και αναπτύσσω τις απόψεις μου για ένα διοικητικό σύστημα όχι απόκρυφο και σκοτεινό, αλλά σ' όλους φανερό, που όλοι σας ξέρετε πως ήταν σύστημα και των πατέρων μας και έχει προσπορίσει χίλια δυο αγαθά και στην πολιτεία μας και στους άλλους Έλληνας· το εισηγήθηκαν ακόμη και το καθιέρωσαν τέτοιοι άνδρες που όλοι ομολογούν πως έγιναν στην εποχή τους οι δημοφιλέστεροι απ' όλους τους πολίτας. Ώστε θα ήταν τρομερή παρεξήγηση αν ―μ' όλο που εισηγούμαι ένα τέτοιο πολιτικό σύστημα― έδινα την εντύπωση ότι επιζητώ καινοτομίες στα πολιτικά μας πράγματα.

Έπειτα και από τούτο είναι εύκολο να διαπιστώση κανείς την εσώτερη διάθεσή μου: Στους πιο πολλούς δηλαδή λόγους που έχω συνθέσει, φαίνεται καθαρά ότι κατακρίνω απερίφραστα τα ολιγαρχικά πολιτεύματα και τις πλεονεκτικές διαθέσεις μερικών πολιτικών, και ότι απ' εναντίας εξυμνώ το πνεύμα της ισότητος και τα δημοκρατικά πολιτεύματα, όχι βέβαια όλα, αλλά εκείνα που λειτουργούν ικανοποιητικά, και δεν υποστηρίζω αυτές τις απόψεις τυχαίως, αλλά γιατί είναι δίκαιο και προβάλλω μάλιστα και τα επιχειρήματά μου. Γνωρίζω επί πλέον, ότι οι δικοί μας πρόγονοι με αυτό το πολιτικό σύστημα διακρίθηκαν από τους άλλους και ανυψώθηκαν σε μεγάλο βαθμό και ότι και οι Λακεδαιμόνιοι παρουσιάζουν εξαιρετική διοικητική τάξη, για το λόγο ότι τυχαίνει να διοικούνται με δημοκρατικό πολίτευμα. Έτσι βλέπουμε, ότι και στην εκλογή των αρχόντων και στην καθημερινή τους ζωή και σ' όλες τους τις άλλες ασχολίες, η ισότης και η έλλειψη διακρίσεων ήταν περισσότερο χτυπητές στη Λακεδαίμονα παρά σε οποιαδήποτε άλλη πολιτεία, και είναι γνωστό, ότι την ισότητα αυτή δεν την ανέχονται τα ολιγαρχικά πολιτεύματα, ενώ δημοκρατούμενες πολιτείες, άξιες του ονόματος, την έχουν ανυψώσει σε περιωπή.