Άσκηση 1

«Με το τέλος του καλοκαιριού και των διακοπών και με την επιστροφή των φίλων και των γνωστών στην Αθήνα σκέφτηκα και έκανα μια πρόχειρη και περιορισμένη έρευνα. Ρώτησα ένα σχετικά μικρό αριθμό ανδρών και γυναικών να απαντήσουν χωρίς μεγάλη σκέψη στο ακόλουθο ερώτημα: Τι βρήκες πιο ενοχλητικό ή πιο δυσάρεστο με την επιστροφή σου από τις διακοπές στην Αθήνα; Όπως θα περίμενε κανείς, οι πιο συχνές απαντήσεις ήταν δύο: η κυκλοφοριακή συμφόρηση και ο βρώμικος αέρας, χωριστά ή και τα δύο μαζί. Άλλες απαντήσεις ήταν: η συνάντηση με τον προϊστάμενο στη δουλειά, η επίσκεψη στην εφορία, η κλήση για παράνομο παρκάρισμα, η επίσκεψη σε νοσοκομείο, τα σκουπίδια στους δρόμους κλπ.

Ιδού όμως η πιο αναπάντεχη και περίεργη απάντηση: το πλέον ενοχλητικό ήταν τα δελτία ειδήσεων (όλων των καναλιών). Προερχόμενη από άνθρωπο που παρακολουθεί ανελλιπώς τα δελτία ειδήσεων, η απάντηση αυτή προκάλεσε το ενδιαφέρον και ζητώντας εξηγήσεις έμαθα τα παρακάτω, τα οποία σας μεταφέρω σε πρώτο πρόσωπο».

Θ. Π. Λιανός, Το δελτίο ειδήσεων· από τον ημερήσιο Τύπο

Έκφραση-Έκθεση για το ενιαίο λύκειο/ Θεματικοί Κύκλοι, σελ. 171

α. Οι δύο τυπογραφικές παράγραφοι αποτελούν μία ή δύο θεματικές παραγράφους;

β. Να περιγράψετε τα όρια και την εσωτερική οργάνωση των δύο παραγράφων.

Απάντηση

Απάντηση

α. Ολοφάνερα οι δύο τυπογραφικές παράγραφοι αποτελούν μία θεματική παράγραφο, γιατί το θέμα παραμένει το ίδιο: οι απαντήσεις που πήρε ο συγγραφέας στο ερώτημα «Τι βρήκες πιο ενοχλητικό ή πιο δυσάρεστο με την επιστροφή σου από τις διακοπές στην Αθήνα;»

β. Η παράγραφος ξεκινά με μια αφηγηματική ακολουθία, πριν στραφεί στη διατύπωση της θέσης του συγγραφέα για την ποιότητα των δελτίων ειδήσεων. Η αρχή της, λοιπόν, σημαδεύεται από χρονικούς δείκτες (Με το τέλος του καλοκαιριού και των διακοπών και με την επιστροφή των φίλων και των γνωστών στην Αθήνα…) και από τον αόριστο της αφήγησης (σκέφτηκα, έκανα, ρώτησα). Η παράγραφος κλείνει με προετοιμασία του επόμενου θέματος και κατάλληλη προειδοποίηση του συγγραφέα (έμαθα τα παρακάτω, τα οποία σας μεταφέρω σε πρώτο πρόσωπο) για την παραθετική παράγραφο που ακολουθεί.  

Ως προς τη δομή της η παράγραφος είναι ανοιχτή, γιατί ξεπερνά σε αριθμό προτάσεων τη βασική παράγραφο. Ως προς τη σημασιολογική σχέση μεταξύ προτάσεων, ο βασικός άξονας της παραγράφου είναι οι χρονικές σχέσεις, όπως αναμένεται σε μια αφηγηματική παράγραφο (σκέφτηκα > έκανα μια πρόχειρη και περιορισμένη έρευνα > ρώτησα ένα σχετικά μικρό αριθμό ανδρών και γυναικών > οι πιο συχνές απαντήσεις ήταν δύο > η απάντηση αυτή προκάλεσε το ενδιαφέρον > ζητώντας εξηγήσεις > έμαθα τα παρακάτω > τα οποία σας μεταφέρω). Τέλος, από την άποψη της κατανομής των πληροφοριών, η παράγραφος μπορεί να θεωρηθεί στην αρχή συμμετρική, αν θεωρήσουμε ότι οι φάσεις της αφήγησης είναι πληροφοριακά ισοδύναμες, και στη συνέχεια ασύμμετρη (με το βάρος να πέφτει στο δεύτερο μέρος), αφού στο σχήμα ερώτηση-απάντηση η καινούργια πληροφορία βρίσκεται προφανώς στην απάντηση, όπως εδώ στις απαντήσεις των ερωτηθέντων.

 

 

Άσκηση 2

Να αναγνωρίσετε τα τέσσερα ρητορικά μοντέλα (Βήμα, Θημωνιά, Αλυσίδα, Ισορροπία) και αντίστοιχους γλωσσικούς δείκτες σε παραγράφους αφηγηματικών, περιγραφικών και αποδεικτικών κειμένων.