3. Η νόρμα ως αποτέλεσμα τυποποίησης, εκπαίδευσης και κοινωνικής αξιολόγησης

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι κάθε γλωσσική ποικιλία θα μπορούσε θεωρητικά να παίξει τον ρόλο της πρότυπης, της νόρμας. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει μια γλωσσική ποικιλία νόρμα;
1.      Το σοβαρότερο βήμα είναι η γλωσσική τυποποίηση, δηλ. η ρύθμιση του γλωσσικού κώδικα μέσω της σύνταξης γραμματικών, ορθογραφικών οδηγών, λεξικών, κλπ. Π.χ. η τυποποίηση της κοινής νεοελληνικής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη σχολική γραμματική του Μανόλη Τριανταφυλλίδη και άλλα έργα που χρησίμευσαν και χρησιμεύουν ως εργαλεία (βλ. 3). Το γεγονός ότι επιλέχτηκε η συγκεκριμένη γλωσσική ποικιλία και όχι μία άλλη έχει επηρεάσει την εξέλιξή της: η κοινή νεοελληνική, που χρησιμοποιείται ως νόρμα, έχει καλλιεργηθεί πολύ περισσότερο από τις άλλες ποικιλίες της νεοελληνικής.
2.      Σε κάποιες περιπτώσεις μια πρότυπη γλώσσα που έχει τυποποιηθεί σε μεγάλο βαθμό (βλ. 1) αναγνωρίζεται ως επίσημη γλώσσα του κράτους (όπως η ελληνική στην Ελλάδα) και χρησιμοποιείται στους κρατικούς θεσμούς, τη διοίκηση, τα ΜΜΕ και την εκπαίδευση. Το στάτους μιας γλωσσικής ποικιλίας ως επίσημης ισχυροποιεί συμβολικά τη θέση της (αλλά δημιουργεί και προβλήματα σε σύγχρονες κοινωνίες με ανομοιογενείς πληθυσμούς). 3.      Ειδικά η εκπαίδευση είναι, από τη μια μεριά, ένας από τους κυριότερους λόγους για τη δημιουργία της νόρμας (βλ. 1) και, από την άλλη, ένας από τους τρόπους παγίωσης (δηλαδή καθιέρωσης) της νόρμας. Ο ενωτικός χαρακτήρας της νόρμας την καθιστά χρήσιμο εργαλείο για την εκπαίδευση, εφόσον πρακτικοί (και όχι μόνο ιδεολογικοί) λόγοι επιβάλλουν ένα λίγο ως πολύ κοινό κώδικα. Όμως, αυτό δημιουργεί και σοβαρές ανισότητες, διότι πολλοί/πολλές μαθητές/μαθήτριες μιλούν μια διαφορετική ποικιλία στο σπίτι. Κατά συνέπεια, ένα κομμάτι του πληθυσμού δεν εκπαιδεύεται στη μητρική του γλώσσα. 4.      Δεδομένων των παραπάνω, η νόρμα έχει τεράστιο κύρος (και κοινωνική και πολιτική εξουσία την οποία ασκεί μέσω αυτού). Αυτό συχνά έχει ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση άλλων γλωσσικών ποικιλιών με τις οποίες η νόρμα συνυπάρχει (και βρίσκεται σε ανταγωνιστική σχέση). Ωστόσο, κάποιοι πληθυσμοί μπορεί να αντιστέκονται συνειδητά στη νόρμα (π.χ. για λόγους τοπικής ή εθνοτικής ταυτότητας).