5. Ποιες είναι οι σημασίες των προθέσεων;  

Η πρόθεση σε μπορεί να δηλώνει:
– τον τόπο, π.χ. Μένει στην Πάτρα.
– την κατεύθυνση ή τον προορισμό, π.χ. Πήγαινε στο γραφείο μου και περίμενέ με.
– το χρονικό διάστημα, π.χ. Σε λίγο θα βγούμε διάλειμμα.
– την ώρα ή την ημερομηνία, π.χ. Στις 7 Ιανουαρίου γιορτάζει ο ξάδερφός μου. Θα κάνει πάρτι στις 8 το απόγευμα.
Η πρόθεση σε μαζί με ουσιαστικό σε αιτιατική πτώση ή με αντωνυμία μπορεί να αποτελεί το αντικείμενο ρημάτων, π.χ. Δώσε το τετράδιο στο συμμαθητή σου/σε αυτόν.
 
Η πρόθεση με μπορεί να δηλώνει:
– συνοδεία, π.χ. Ήρθε μαζί με την οικογένειά του.
– τον τρόπο (με ουσιαστικό ή ολόκληρη πρόταση), π.χ. Με θέληση όλα γίνονται· Με το να αδιαφορείς δεν αλλάζει η κατάσταση.
– το περιεχόμενο, π.χ. Τακτοποίησε τις σακούλες με τα ψώνια.
– την αιτία, π.χ. Επιδεινώθηκε η κατάστασή του με όλα αυτά που άκουσε.  
– το όργανο, π.χ. Του επιτέθηκε με μαχαίρι.
 
Η πρόθεση για μπορεί να δηλώνει:
– την κατεύθυνση ή τον προορισμό, π.χ. Έφυγε για το σπίτι του με τα πόδια.
– την αιτία, π.χ. Έφυγε για μια καλύτερη ζωή.
– τον σκοπό, π.χ. Έλα σπίτι για φαγητό.
– τη διάρκεια, π.χ. Θα έρθω για λίγο.
– την αξία, π.χ. Αγόρασε το σπίτι για πενήντα χιλιάδες ευρώ.
– σε συνδυασμό με τη λέξη φορά τη σειρά ενός γεγονότος, π.χ. Για πρώτη φορά τα πήγες περίφημα.
– το θέμα για το οποίο γίνεται λόγος, π.χ. Μιλούσαμε για τα παιδικά μας χρόνια.
 
Η πρόθεση από μπορεί να δηλώνει:
– την απομάκρυνση από κάπου, π.χ. Φύγαμε νωρίς από το σπίτι.
– την προέλευση ή την καταγωγή, π.χ. Είναι από τη Νάξο, από ένα μικρό χωριό.  
– την αρχή ενός χρονικού διαστήματος, π.χ. Από αύριο ξεκινούν οι εξετάσεις.
– την αιτία, π.χ. Λιποθύμησε από το φόβο του.  
– τη σχέση του μέρους με το όλο, π.χ. Κανένας από την τάξη δεν απάντησε στην ερώτηση.
– την ύλη, π.χ. Έφτιαξε σπίτι από πέτρα.
– το ποιητικό αίτιο, π.χ. Η σχολική γιορτή έγινε από τους μαθητές.
– την αναφορά, π.χ. Ευτυχώς, από υγεία καλά πάμε.
– την αλλαγή μιας κατάστασης, π.χ. Από διευθυντής τράπεζας κατέληξε υπάλληλος εστιατορίου.
– τη διαβάθμιση, π.χ. Περισσότερο από δυο ώρες κράτησε η συνέντευξη του υπουργού.
 
Η πρόθεση κατά μπορεί να δηλώνει:
– εκτίμηση χρόνου ή τόπου (με αιτιατική), π.χ. Έφτασαν κατά τις 2:00 (= γύρω στις δύο)· Κατά την Τρίπολη έπιασε μια δυνατή βροχή.
– αντίθεση (με γενική), π.χ. Η εκστρατεία κατά του καρκίνου ξεκινάει αύριο.
– το ποσό, π.χ. Αν και ήταν κατά δέκα χρόνια μικρότερός του σκεφτόταν πιο ώριμα.
– την αναφορά, π.χ. Ο ορισμός της τραγωδίας κατά τον Αριστοτέλη.
 
Η πρόθεση αντί μπορεί να δηλώνει:
– την αντικατάσταση (πολλές φορές μαζί με την πρόθεση για ή τον σύνδεσμο να), π.χ. Διάλεξαν τον Κώστα αντί τον Γιάννη, Θα πάω εγώ αντί για σένα (με γενική)· Προτίμησε να σιωπήσει αντί του να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
 
Οι προθέσεις έως/ως και μέχρι μπορεί να δηλώνουν:
– τον τόπο, π.χ. Ταξίδεψε έως/μέχρι την Αίγυπτο για να την συναντήσει. 
– τον χρόνο, π.χ. Θα μιλήσουμε σίγουρα έως/μέχρι το βράδυ.
 
Οι προθέσεις δίχως/χωρίς μπορεί να δηλώνουν:
– την έλλειψη, π.χ. Έμεινε χωρίς/δίχως φίλους.
– τον τρόπο, π.χ. Ήρθε το τρένο χωρίς/δίχως καθυστέρηση. 
 
Η πρόθεση παρά μπορεί να δηλώνει:
– τη σύγκριση, π.χ. Όταν βγήκαν τα αποτελέσματα ένιωθε περισσότερο ανακουφισμένος παρά χαρούμενος, Προτίμησε να φύγει παρά να ακούσει όσα είχα να του πω.
– την εναντίωση/διαφορά, π.χ. Παρά το νεαρό της ηλικίας του δούλευε σκληρά.
– τον περιορισμό, π.χ. Δεν μπορεί παρά να δεχτεί την πρότασή σου.
– την εναλλαγή, π.χ. Να πίνεις το φάρμακο μέρα παρά μέρα.
– την ώρα, π.χ. Είναι πέντε παρά τέταρτο.
 
Η πρόθεση προς μπορεί να δηλώνει:
– την κατεύθυνση, π.χ. Γύρισε προς το μέρος μου και με κοίταξε.
– τον χρόνο, π.χ. Θα μιλήσουμε προς το βράδυ.
– την αναφορά, π.χ. Η συμπεριφορά του προς εμένα ήταν αναμενόμενη.
– τον σκοπό, π.χ. Ο δικηγόρος θα επισκεφθεί μόνο του το σημείο προς αναζήτηση νέων στοιχείων.
– την αιτία, π.χ. Αργότερα θα καταλάβετε προς τι όλος αυτός ο πρόλογος.
– την αναλογία, π.χ. Οι πιθανότητες να πιάσουμε τον πρώτο αριθμό του λαχείου είναι μία προς ένα εκατομμύριο.
 
Η πρόθεση εξαιτίας μπορεί να δηλώνει:
– την αιτία ή τον λόγο που γίνεται κάτι, π.χ. Η πτήση ακυρώθηκε εξαιτίας της κακοκαιρίας.
 
Η πρόθεση ίσαμε σχηματίζεται από το ίσα + με και σημαίνει ‘μέχρι, έως’ και μπορεί να δηλώνει γενικότερα το «όριο» και ειδικότερα αναφορικά με:
– τον χρόνο, π.χ. Μιλούσαμε ίσαμε τρεις ώρες.
– τον τόπο, π.χ. Από την Αμερική ίσαμε την Αυστραλία υπάρχουν Έλληνες.
– το ποσό, π.χ. Στοίχησε ίσαμε πενήντα χιλιάδες ευρώ.