4. Αναντιστοιχίες φωνής και διάθεσης

Είδαμε ήδη κάποια ρήματα της ενεργητικής φωνής των οποίων το υποκείμενο ΔΕΝ ενεργεί.

Τα ρήματα αυτά, αν και ανήκουν στην ενεργητική φωνή δεν εκφράζουν ενεργητική διάθεση

.

4.1 Ενεργητικά ρήματα που δεν έχουν ενεργητική διάθεση

Υπάρχουν ρήματα τα οποία έχουν καταλήξεις της ενεργητικής φωνής αλλά δεν εκφράζουν ενεργητική διάθεση – δηλαδή το υποκείμενό τους δεν είναι το πρόσωπο που ενεργεί. Τέτοια ρήματα είναι τα εξής:

α. τα ρήματα που δηλώνουν την αντίληψη (ή κάποιο συναίσθημα) του υποκειμένου, το οποίο μπορεί να μην είναι καθόλου υπεύθυνο για ό,τι σημαίνει το ρήμα:

Ο Γιάννης άκουσε ένα θόρυβο.

Η Μαρία είδε μια κίτρινη πεταλούδα.

Το παιδί τρόμαξε.

β. τα ρήματα που δηλώνουν κάποια κατάσταση στην οποία βρίσκεται το υποκείμενο (η οποία μπορεί να μη μεταβάλλεται – άρα να μην υπάρχει κανενός είδους μεταβίβαση ενέργειας):

Ο Γιάννης είναι από την Καβάλα.

Η Μαρία ξέρει ελληνικά.

Ένα αυτοκίνητο κοστίζει πολλά.

γ. ρήματα που το υποκείμενό τους έχει κάποια άλλη σχέση με το ρήμα, αλλά πάντως δεν είναι το πρόσωπο που ενεργεί:

Ο Γιάννης έλαβε ένα ανησυχητικό μήνυμα

Ο δυνατός θόρυβος και η απότομη λάμψη του κεραυνού τρόμαξαν τους εκδρομείς.

Ο Νίκος ξέχασε το δώρο σου.

Η γιαγιά της πέθανε λίγο πριν κλείσει τα 105.

4.2 Αποθετικά ρήματα

Υπάρχουν κάποια ρήματα τα οποία εμφανίζονται μόνο με τις καταλήξεις της παθητικής φωνής ενώ εκφράζουν κάποια άλλη διάθεση, ακόμα και την ενεργητική

:

Σκέφτομαι

Εργάζομαι

Εκμεταλλεύομαι

Ακριβώς επειδή η μορφολογία αυτών των ρημάτων είναι σαφώς παθητική, είναι πολύ εύκολο να γίνονται λάθη στον σχηματισμό ρηματικών τύπων και προτάσεων, όταν η σημασία τους είναι ξεκάθαρα ενεργητική:

*Επεξεργάζοντάς το, το αποφάσισε. (αντί για επεξεργαζόμενός το – ή αφού το επεξεργάστηκε)

*Σκέφτοντας όλα τα προβλήματα, άλλαξε γνώμη. (αντί για σκεπτόμενός όλα τα προβλήματα – ή αφού σκέφτηκε όλα τα προβλήματα)

*Το αίτημά σας επεξεργάζεται από τον κεντρικό υπολογιστή. (αντί για ο κεντρικός υπολογιστής επεξεργάζεται το αίτημά σας – ή Το αίτημά σας είναι αντικείμενο επεξεργασίας του κεντρικού υπολογιστή)

*Ο πλούτος της Ασίας εκμεταλλεύτηκε για πολλούς αιώνες από τους ευρωπαίους. (αντί για Οι ευρωπαίοι εκμεταλλεύτηκαν για πολλούς αιώνες τον πλούτο της Ασίας – ή Ο πλούτος της Ασίας έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης των ευρωπαίων για πολλούς αιώνες)

στιγμή[ο αστερίσκος δηλώνει ότι η πρόταση είναι λάθος]