1. Η επιφυλλίδα και τα χαρακτηριστικά της

Η επιφυλλίδα είναι είδος της «λογοτεχνικής» σχολιαστικής δημοσιογραφίας. Μαζί με το χρονογράφημα, το ευθυμογράφημα και την κριτική συναποτελούν την ομάδα των ειδών που ονομάζονται (προσωπικές) στήλες, οι οποίες ερμηνεύουν και αξιολογούν, εκτός από την επικαιρότητα, καλλιτεχνικά δημιουργήματα ή πολιτιστικά συμβάντα.

Η επιφυλλίδα ως είδος παρουσιάζει δυσκολίες στην περιγραφή της. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ποικιλία του ύφους των επιφυλλιδογράφων και στη συγγένειά της με τα παραπάνω είδη, με τα οποία μοιράζεται γνωρίσματα όπως ο εγκυκλοπαιδισμός, η ιδιαίτερη επιμέλεια της μορφής του λόγου και η μίμηση μη δημοσιογραφικών ειδών (π.χ. του χρονικού, της σάτιρας ή του δοκιμίου). Ωστόσο, μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά της επιφυλλίδας, που είναι τα εξής:

Ø Η θέση της στην εφημερίδα: Οι επιφυλλίδες δημοσιεύονται είτε στις «σελίδες γνώμης», όπου συνυπάρχουν με το κύριο άρθρο, τις πολιτικές αναλύσεις, τα σχόλια, τις επιστολές αναγνωστών και τις πολιτικές γελοιογραφίες, ή σε ειδικά ένθετα.

Ø Η περιοδικότητα δημοσίευσής της: Οι επιφυλλίδες είναι άρθρα εβδομαδιαίας περιοδικότητας και δημοσιεύονται συνήθως στα κυριακάτικα φύλλα.

Ø Η ταυτότητα του συγγραφέα: Οι συγγραφείς επιφυλλίδων είναι διανοούμενοι που συνεργάζονται τακτικά ή ευκαιριακά με «ποιοτικές» εφημερίδες, δηλαδή εφημερίδες που απευθύνονται σε κοινό υψηλού κοινωνικού, επαγγελματικού και μορφωτικού επιπέδου, που αποφεύγουν τον λαϊκισμό και τη σκανδαλολογία, και προτιμούν την επίσημη γλωσσική ποικιλία.

Ø Η έκτασή της: Παρόλο που ορισμένες είναι εκτενείς, κατά κανόνα οι επιφυλλίδες είναι μέσης έκτασης κείμενα, γεγονός που δεν επιτρέπει τη συστηματική ανάλυση και την επαρκή τεκμηρίωση των υπό εξέταση ζητημάτων, όπως γίνεται σε ένα επιστημονικό άρθρο.

Ø Ο επικοινωνιακός στόχος: Οι επιφυλλίδες αποβλέπουν στην ανάλυση ζωτικών προβλημάτων της δημόσιας ζωής με όργανο την παιδεία και την κριτική σκέψη.

Ø Η θεματολογία: Η επιφυλλίδα αντλεί τα θέματά της από την επικαιρότητα, χωρίς να την παρακολουθεί στενά.

Ø Η οργανωτική δομή και η επιχειρηματολογία: Η επιλογή των πλευρών του ζητήματος που εξετάζεται είναι αντιπροσωπευτική, ενώ η ανάπτυξή τους στηρίζεται σε περιορισμένα αποδεικτικά στοιχεία και αξιολογικές κρίσεις. Επίσης,

διακρίνονται δύο μορφές επιχειρηματολογίας, η διαλογική και η

αντιλογική. Στην πρώτη περίπτωση ο αναγνώστης παρακολουθεί τον συγγραφέα να αντιπαραβάλλει διαφορετικές απόψεις ή ιδεολογίες, χωρίς ο ίδιος να παίρνει θέση, ενώ στη δεύτερη δοκιμάζεται η κρίση του αναγνώστη μπροστά σε μια πολεμική αντιπαράθεση του συγγραφέα με αντίπαλες θέσεις.

Ø Το ύφος: Είναι ιδιαίτερο για κάθε συγγραφέα και αναγνωρίσιμο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πάντως, οι επιφυλλίδες, παραβιάζοντας τις συμβάσεις του είδους, εκτρέπονται στον δογματισμό, την ηθικολογία ή την εκζήτηση της γραφής με στόχο τον εντυπωσιασμό του αναγνωστικού κοινού.