Το λιμάνι της Σμύρνης, μαζί με το Και, αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πόλης. Εδώ βρίσκεται το εμπορικό τμήμα της προκυμαίας, όπου γίνεται ο ελλιμενισμός των πλοίων και η φορτοεκφόρτωση των εμπορευμάτων. Διεξάγονται παντός είδους εμπορικές συναλλαγές, με το αλισβερίσι μεταξύ όλων των κοινοτήτων και των τάξεων να παίρνει και να δίνει. Η αποβάθρα, το τελωνείο και τα μεγάλα ξενοδοχεία δεσπόζουν στην είσοδό του. Το εμπορικό τμήμα της προκυμαίας που αποτελούσε τον κυρίως λιμένα της Σμύρνης, εκτεινόταν περίπου από το Διοικητήριο στην Πλατεία του Ρολογιού ως το κουμερκάκι, το μικρό δηλαδή Τελωνείο των επιβατών και την αποβάθρα του λιμανιού. Η ακμή του σμυρναίικου λιμανιού τοποθετείται χρονικά στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Η ξακουστή προκυμαία της Σμύρνης, η οποία έμεινε στην ιστορία, ήταν ένα σημαντικό κατασκευαστικό έργο που διαμόρφωσε την πολεοδομική αλλά και κοινωνική εξέλιξη της πόλης. Η κατασκευή του πιστώνεται ως μέρος της τότε οθωμανικής πολιτικής, πολιτική η οποία μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), ξεκινάει να παραχωρεί προνόμια εμπορίου και ναυτιλίας στους διερχόμενους ξένους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κατασκευή της προκυμαίας, μήκους 3300 μέτρων και πλάτους 18 μέτρων, ξεκίνησε το 1867, κατόπιν διαπραγματεύσεων και εντέλει συμφωνίας μεταξύ του Τούρκου υπουργού εμπορίου και δημοσίων έργων και μίας αγγλικής κατασκευαστικής εταιρείας. Αργότερα το έργο ανέλαβε η γαλλική εταιρεία των αδελφών Dussaud, η οποία στάθηκε και υπεύθυνη για την ολοκλήρωση της κατασκευής της νέας προκυμαίας, τηρώντας τους όρους της αρχικής συμφωνίας. Οι όροι αυτοί περιελάμβαναν την πρόσχωση της θάλασσας, την διάνοιξη νέας ακτογραμμής καθώς και την κατασκευή σιδηροτροχιών για τη διέλευση ιππήλατου τραμ. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1874 και έμελλε να αναδιαμορφώσει καταλυτικά την χωροταξία της Σμύρνης. Οι εκτεταμένες προσχώσεις της θάλασσας, η κατασκευή νέων αποβάθρων καθώς και κτίσματος Τελωνείου εμπορευμάτων (το τελευταίο έργο του γάλλου Gustav Eiffel, γνωστό για τον πύργο του στο Παρίσι), ο σχεδιασμός νέων πολυτελών κατοικιών κατά μήκος της προκυμαίας και σειρά άλλων παρελκόμενων, αναδιέταξαν κομβικά τις παλιές και νέες συνοικίες της πόλης και μαζί τους και τα συμφέροντα των εθνοτήτων που επωφελούνταν από το εμπόριο. Μία από αυτές τις κρίσιμες αλλαγές ήταν η χωρική ανακατανομή του Φραγκομαχαλά, ο οποίος ως τότε επικοινωνούσε άμεσα με τη θάλασσα και μια πρόχειρη ξύλινη αποβάθρα, απ’ όπου φορτωνόταν και εκφορτωνόταν το εμπόρευμα, υπό τη διαχείριση κυρίως των Λεβαντίνων της Σμύρνης. Έτσι, σταδιακά ο Φραγκομαχαλάς μετατοπίστηκε στο εσωτερικό της πόλης, η χρήση των βερχανέδων άλλαξε, καθώς έχασαν τον αποθηκευτικό τους ρόλο ενώ οι περισσότεροι από τους ιδιοκτήτες τους, μετοίκησαν σταδιακά στο βόρειο άκρο της προκυμαίας, στη νέα συνοικία της Πούντας. Η πλέον όμως δραστική αλλαγή στη φυσιογνωμία της πόλης, ήταν η εγκαθίδρυση του δημόσιου χώρου της προκυμαίας, ως κοινωνική αξία στη ζωή των Σμυρνιών. Η εμπορική ανάπτυξη της πόλης επεκτάθηκε και σε κοσμική, όπως θα δούμε στη συνέχεια, με την προκυμαία να συγκεντρώνει την αίγλη της εμπορικής και κοινωνικής ζωής της πόλης. Να παρακολουθήσετε τις αντιθέσεις που παρουσιάζονται στη συμβολική χρήση του χώρου του λιμανιού. Μελετήστε την έννοια «πολύβουο λιμάνι» και τη διττή σημασία που ενδέχεται να λαμβάνει αναλόγως των ιστορικών συνθηκών. Εντοπίζετε διαφορές ανάμεσα στις αφηγήσεις των ξένων επισκεπτών και των ντόπιων κατοίκων; Τέλος να χαρτογραφήσετε τα συναισθήματα χαράς και λύπης που επενδύονται στο λιμενικό χώρο, εστιάζοντας ιδιαίτερα την προσοχή σας στα κείμενα που περιγράφουν τις τελευταίες μέρες της καταστροφής της Σμύρνης.
