Εμφύλιες έριδες

Λογοτεχνία

▲▲

Ψηλαφητό σκοτάδι

(απόσπασμα)


Του είχαν βάλει στα χέρια και στα πόδια σίδερα με μπάλες βαριές, τροφή του έδιναν αραιά και πού, κι εκείνη άθλια. δεν είχε ούτε στρώμα. Όταν τον είδα εγώ στη φυλακή ήτανε άπλυτος, κουρελιασμένος. Φορούσε ένα βρομερό πανωφόρι και τον θρυλικό του καλογερόσκουφο λιγδωμένο. Ήτανε νύχτα πολύ σκοτεινή, δεν έβλεπες το δάχτυλό σου, έπεφτε ψιλή βροχή κι εγώ, τυλιγμένος με την κάπα μου, φυλούσα στην πόρτα του μεγάλου πύργου της Ακροπόλεως.

Θα ήταν περασμένα μεσάνυχτα όταν βλέπω τέσσερις άντρες να έρχονται προς τη φυλακή. Κάποιος κρατούσε φανάρι, ήταν οπλισμένοι καλά. Έκαναν έφοδο για επιθεώρηση της φρουράς. Ήταν γνωστοί μου: ο Τριανταφυλλίνας, ο Τζαμάρος και ο Μαμούρης κι ένας στρατιώτης που δεν θυμάμαι τώρα το όνομά του. Όταν πλησίασαν έγινε αλλαγή φρουράς και έβαλαν στη θέση μου εκείνο τον στρατιώτη κι εμένα με διέταξαν να πάω να κοιμηθώ. Απομακρύνθηκα αμέσως στο σκοτάδι. Επειδή υποψιάστηκα όμως πως έρχονται τα χειρότερα, χώθηκα μέσα σ’ εκείνο το ψηλαφητό σκοτάδι και παραμόνευα πίσω από τα ερείπια.

Ακούστηκε ο κρότος των κλειδιών της φυλακής. Την άνοιξαν και μπήκαν στον πύργο οι τρεις τους ενώ ο σκοπός στεκόταν στη μισάνοιχτη πόρτα. Μόλις μπήκαν ακούστηκαν οι αλυσίδες του στρατηγού. Με το που τους είδε θα σηκώθηκε. Τον άκουσα να τους λέει: «Ξέρω και ποιος σας έστειλε και γιατί ήρθατε εδώ μέσα τέτοιαν ώρα. Δε μου λύνετε το ένα χέρι να σας δείξω ποιος είμαι και πώς με λένε; Αυτές τις σάπιες ψυχές δεν τις συνερίζομαι, μα εσύ μωρέ Γιάννη Μαμούρη, γιατί;»

Πάνω σ’ αυτά του όρμησαν, καθώς κατάλαβα από την ταραχή. Άκουγα βογκητά και μουγκρίσματα όπως του λιονταριού και η καρδιά μου ράγιζε. Κι ύστερα απόλυτη σιωπή. Σε λιγάκι τους είδα και τους τέσσερις να βαδίζουν προς το τείχος με το φανάρι. Ακουγόταν χτύποι σαν να καρφωνόταν ένα στειλιάρι στη γη. Ύστερα τους είδα πάλι να γυρίζουν στον πύργο και πήραν κάτι βαρύ, που το κουβαλούσαν με δυσκολία στο μέρος που ακουγόταν ο κρότος. Εκεί κάτι έκαναν και σε λίγο να πάλι χτύπος πέτρας πάνω σε πέτρα. Μετά έγιναν άφαντοι κι εγώ γύρισα φοβισμένος για ύπνο.

Το πρωί είχε διαδοθεί παντού πως ο Ανδρούτσος είχε δραπετεύσει τη νύχτα κι όπως κατέβαινε δεμένος από το τείχος, κόπηκε το σκοινί και σκοτώθηκε. Πήγα κι εγώ, όπως όλος ο κόσμος, να δω στο μέρος που είχα ακούσει τον κρότο και ήταν δεμένο ένα κομμάτι τριχιά. στην άκρη φαινόταν ξασμένη. Κατέβηκα κάτω και τον είδα τσακισμένο. Το στόμα του ήταν καταματωμένο, τα χείλια του ήταν κομμένα στρογγυλά, σα δαχτυλίδι, σα να τα χτύπησε κανείς με την κάννη τουφεκιού. Ο λαιμός του είχε μαυρίλες και σημάδια από νύχια. Τον έθαψαν σαν σκυλί στον Άγιο Δημήτριο, προς δυσμάς της Ακροπόλεως.

Η μαρτυρία είναι του Κωνσταντίνου Καλαντζή, φρουρού τη νύχτα της 9ης Ιουνίου 1825. Ο Μαμούρης ήταν 28 χρονών κι έγινε αργότερα κι αυτός στρατηγός. Ο Ανδρούτσος ήταν 35. Το ξίφος του– η «Ασήμω», μήκους 98 εκατοστών, αναπαύεται στο Μουσείο Μπενάκη.

Βιβλιογραφικά

Δημήτρης Καλοκύρης, «Ψηλαφητό σκοτάδι», Το μουσείο των αριθμών. Διηγήσεις και εικονίσματα, Άγρα, Αθήνα 2001, σ. 141-143.

Μεταδεδομένα

< Δολοφονία > < Εμφύλια διαμάχη >

▲▲

Απομνημονεύματα

(απόσπασμα)


Ένα βράδυ μαζώχτηκαν όλοι αυτείνοι εις του Νοταρά το σπίτι. έστειλαν και πήγα κι εγώ, κι ακώ τα νέα παγγύρια. «Τι είναι αυτά όπου κάνετε, αδελφοί;» τους λέγω. «Εσύ ‘σαι ο Ζαΐμης, εσείς είσαστε οι Λονταίγοι, οι Νοταραίγοι και οι άλλοι σημαντικοί της πατρίδος; Δεν χορτάσατε τόσους μήνους σκοτώνοντας τους καλύτερους Έλληνες διά τα κέφια σας, διά τους νόμους σας; Τι αμαρτίες είχαμε εμείς οι δυστυχισμένοι Ρουμελιώτες να σκοτωθούμε όλοι διά το κέφι σας; Εγώ έθαψα τόσους Ρουμελιώτες, και οι άλλοι το ίδιον. κι εκείνοι όπου σκοτώθηκαν και πληγώθηκαν κι από τ’ άλλο το μέρος οι περισσότεροι ήταν Ρουμελιώτες. Εγώ από το δικό μου μέρος θα πάρω τους συντρόφους μου να πάγω εις την πατρίδα μου να σκοτωθώ με τους Τούρκους κι όχι με τους αδελφούς μου». Τότε με παίρνει ο Ζαΐμης και πάμε σ’ έναν οντά και μου λέγει μη φωνάζω κι ακούσουνε και οι άλλοι Ρουμελιώτες και φωνάζουν κι αυτοί. και ν’ ακολουθήσω την συντροφιά τους και να μου δώσουνε χίλια γρόσια τον μήνα μιστόν. «Πενήντα χιλιάδες να μου δώσετε, κρέας διά εμφύλιον πόλεμον δεν πουλώ!». Και σηκώθηκα κι έφυγα.

[…]

Άμα ήρθα εδώ, εις Άργος, με διατάζει η Διοίκηση να πάρω το σώμα μου κι από ούλα τ’ άλλα σώματα οπού ‘ταν εις τ’ Ανάπλι, του Χατζηχρήστου κι αλλουνών, να γένουν όλοι αυτείνοι ως χίλιοι διακόσοι άνθρωποι κι αρχηγός να είμαι εγώ σ’ αυτούς κι ο Παπαφλέσσας εις τα πολιτικά, να πάμε εις την Αρκαδίαν, ότι ‘ρέθισαν τους κατοίκους εκεί ο Κολοκοτρώνης με τον συβουλάτορά του Μεταξά κι όλοι οι συγγενείς του Κολοκοτρώνη και οι συντρόφοι του οι νέοι, όλοι της Πελοπόννησος οι κοτζαμπασήδες. — Αφού θέλησε ο Θεός να γίνομε κι εμείς έθνος, δι’ αυτό σκλαβώθηκαν οι σημαντικοί της Ρούμελης, σκοτώθηκαν, θυσιάστηκαν. ήταν νοικοκραίοι, έγιναν διακοναραίοι. κι άλλοι δια την πατρίδα έλειψαν και χάθηκαν ολότελα. Αυτοί πριν από την επανάστασιν βάσταγαν την πατρίδα όσο να βρει μίαν ημέρα αρμόδια να λευτερωθεί καθώς ο Θεός φώτισε κι ευρέθη. Ποιοι ήταν αυτείνοι; Ήταν ο Αλέξης Νούτζος, όπου ξεκρέμαγε από τα χέρια των Τούρκων τους χριστιανούς και θυσιάστηκε και εις την επανάστασιν. Έδωσε περίπου από ‘να μιλλιούνι γρόσια και βασανίζονταν εις τα στρατόπεδα του Σουλιού, Άρτας και αλλού. Οι Νακαίγοι θυσίασαν εις την επανάστασιν πραγματικώς, ο Φίλων, ο Λογοθέτης και οι άλλοι. Οι Σαλωνίτες, οι Φηβαίγοι, οι Ταλαντιναίγοι, οι Λιδορικιώτες, οι Κραβαρίτες, οι Μισολογγίτες, οπού ‘γιναν στάχτη, οι Αποκουρίτες, οι Βραχωρίτες, όλο το Κάρελι κι ο Βάλτος- οι Μεγαπαναίγοι, οι Μαυροματαίγοι, οι Καραγιανναίγοι- οι Καρπενησιώτες και τ’ άλλα τα μέρη της Ρούμελης, πλούσιοι νοικοκυραίοι και κάτοικοι και πολλοί γενναίοι οπλαρχηγοί. Εις την Ρούμελη, αφού ο Τούρκος κοιμάταν με την γυναίκα του εις την Λάρσα, τ’ άλλο το βράδυ ήταν εις το σπίτι του Ρουμελιώτη. Τον κατασκότωνε, τον κατασκλάβωνε και τον έκαιγε. Πέστε μου ένα σπίτι παλιόν εις την Ρούμελη όπου να μην είναι χτίριον μοναχά. Πέστε μου πολιτείαν να μην κάηκε και οι γες έρημες και μπαΐρια ως την σήμερον. Σας είπα τις θυσίες της Ρούμελης. Κι αδικημένη είναι κι αφανισμένη. Νόμους γυρεύει και σύστημα να πάγει η πατρίς ομπρός. Ο Κολοκοτρώνης όμως κι ο Μεταξάς και οι άλλοι οι τοιούτοι καθημερινούς εφύλιους πολέμους θέλουν και φατρίες. αυτείνοι τις γέννησαν κι από αυτούς προχώρεσαν κι οι Αράπηδες.

Βιβλιογραφικά

Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα, Γνώση, Αθήνα 2003, σ. 190-191 & 196.

Δείτε επίσης:

Μεταδεδομένα

< Αυτοβιογραφία > < Εμφύλια διαμάχη >

Ιστορία

Γραπτές πηγές

  1. Επανάσταση και Εμφύλιος στο Εικοσιένα
  2. Επανάσταση και Εμφύλιος στο Εικοσιένα

    «Η Επανάσταση έρχεται, έτσι κι αλλιώς, να διαρρήξει τις παραδοσιακές, κατεστημένες κοινωνικοπολιτικές σχέσεις και ισορροπίες- και όλοι γνωρίζουν, από ένα σημείο κι έπειτα, ότι δεν γίνεται αλλιώς. Στη διαδικασία αυτή εμπλέκονται πολιτικά υποκείμενα που αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο το ζήτημα της εξουσίας, αλλά, κυρίως, τους προσανατολισμούς της κοινωνίας κατά τη διάρκεια του πολέμου αλλά και μετά από αυτόν. Ο καθένας αντιλαμβάνεται με τον δικό του, ιδιαίτερο και διαφορετικό τρόπο το ρόλο του και την παρουσία του στο νέο κοινωνικοπολιτικό και θεσμικό πλαίσιο που συγκροτείται στη διάρκεια της Επανάστασης, δηλαδή το "δίκιο" του που αναπληρώνει την απόσχισή του από τις σταθερότητες και τις ισορροπίες της οθωμανικής κατάκτησης και προβάλλεται στα "δίκαια του έθνους".»

  3. Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα πριν τη δίκη του Κολοκοτρώνη
  4. Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα πριν τη δίκη του Κολοκοτρώνη

    «Ωστόσο, ήδη από τα πρώτα προεπαναστατικά χρόνια, από τη δράση της Φιλικής Εταιρίας ακόμη, άρχισε να διακρίνεται το χάσμα ανάμεσα στις δύο αυτές μερίδες του Ελληνισμού. Διότι, παρ' ότι οι προεστοί, θυσιάζοντας χρήμα και ζωές, αλλά και θέτοντας εν αμφιβόλω τα κοινωνικά και πολιτικά προνόμια που είχαν από τη συμμετοχή τους στην οθωμανική διοίκηση, εν τέλει προσχώρησαν στον απελευθερωτικό αγώνα, η εμπλοκή των αρματολών και των κλεφτών, εκ των πραγμάτων, άλλαζε τις κοινωνικές ισορροπίες. Διότι, οι πολεμικές περιπέτειες κατά τη διάρκεια του Αγώνα ήταν λογικό να συσπειρώσουν τους ελληνικούς πληθυσμούς γύρω από τους επικεφαλής των ενόπλων τμημάτων του, τον Μπότσαρη, τον Ανδρούτσο, τον Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη, τον Μαυρομιχάλη, τον Μιαούλη ή τον Τζαβέλα.

    Μπορεί λοιπόν οι προεστοί να τέθηκαν επικεφαλής των επαναστατημένων επαρχιών, εν τούτοις, σταδιακά, η ηγεσία ήταν λογικό να περάσει στα χέρια των καπεταναίων. Ο λαός αυτούς αγαπούσε και δευτερευόντως τους πολιτικούς. Ειδικά απέναντι στον Κολοκοτρώνη, ο ανταγωνισμός των προεστών ήταν εξ αρχής έντονος, προεξάρχοντος του προκρίτου Αναγνώστη Δεληγιάννη. Παρ' ότι ο Κολοκοτρώνης είχε ενισχυθεί τα μέγιστα μετά τη νίκη του επί του Δράμαλη, εν τούτοις οι εμφύλιες έριδες, που ξέσπασαν στα 1823, κατέληξαν στον φόνο του πρωτότοκου γιου του, Πάνου Κολοκοτρώνη.»

  5. Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία
  6. Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία

    «Για την αδυναμία των Ελλήνων να επιτύχουν τη δημιουργία μιας κεντρικής εξουσίας, οι προσπάθειες που έκαναν προς αυτή την κατεύθυνση διατήρησαν μέσα τους την ιδέα της εθνικής ενότητας με την οποία είχαν ξεκινήσει την Επανάσταση. Οι προσπάθειες αυτές δεν έγιναν τόσο επειδή υπήρχε η πιεστική ανάγκη ενός κεντρικού συντονισμού των πολεμικών επιχειρήσεων, αλλά πολύ περισσότερο επειδή υπήρχε η γενική αντίληψη ότι για να επιτύχουν την αναγνώριση από τις ευρωπαϊκές Δυνάμεις έπρεπε να εγκαθιδρύσουν ένα κράτος σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις μπορούσαν, ως επί το πλείστον, να αφεθούν στην πρωτοβουλία των τοπικών οπλαρχηγών και των πλοιάρχων. Η τουρκική στρατηγική δεν είχε κανένα μυστικό και δε χρειαζόταν γενικό επιτελείο για να αντιμετωπιστεί. οι μετακινήσεις των Τούρκων γίνονταν πάντοτε με αργό ρυθμό και από δρόμους που εύκολα μπορούσε κανείς να προβλέψει. […] Οι διαπραγματεύσεις όμως με τις Μεγάλες Δυνάμεις ήταν άλλο θέμα. Αυτές έπρεπε να γίνουν από μία κεντρική εξουσία ή τουλάχιστον από κάποιον που θα φορούσε το προσωπείο της κεντρικής εξουσίας.»

  7. Ο λόγος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Πνύκα
  8. Ο λόγος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Πνύκα

    «Εις τον πρώτο χρόνο της Επαναστάσεως είχαμε μεγάλη ομόνοια και όλοι ετρέχαμε σύμφωνοι. Ο ένας επήγεν εις τον πόλεμο, ο αδελφός του έφερνε ξύλα, η γυναίκα του εζύμωνε, το παιδί του εκουβαλούσε ψωμί και μπαρουτόβολα εις το στρατόπεδον και εάν αυτή η ομόνοια εβαστούσε ακόμη δυο χρόνους, ηθέλαμε κυριεύσει και την Θεσσαλία και την Μακεδονία, και ίσως εφθάναμε και έως την Κωνσταντινούπολη. Τόσον τρομάξαμε τους Τούρκους, οπού άκουγαν Έλληνα και έφευγαν χίλια μίλια μακρά. Εκατόν Έλληνες έβαζαν πέντε χιλιάδες εμπρός, και ένα καράβι μίαν αρμάδα. Αλλά δεν εβάσταξεν. Ήλθαν μερικοί και ηθέλησαν να γενούν μπαρμπέρηδες εις του κασίδη το κεφάλι. Μας πονούσε το μπαρμπέρισμά τους. Μα τι να κάμομε; Είχαμε και αυτουνών την ανάγκη. Από τότε ήρχισεν η διχόνοια, και εχάθη η πρώτη προθυμία και ομόνοια. Και όταν έλεγες τον Κώστα να δώσει χρήματα διά τας ανάγκας του έθνους, ή να υπάγει εις τον πόλεμο, τούτος επρόβαλλε τον Γιάννη. Και μ' αυτόν τον τρόπο κανείς δεν ήθελε ούτε να συνδράμει ούτε να πολεμήσει. Και τούτο εγίνετο, επειδή δεν είχαμε ένα αρχηγό και μίαν κεφαλή. Αλλά ένας έμπαινε πρόεδρος έξη μήνες, εσηκώνετο ο άλλος και τον έριχνε, και εκάθετο αυτός άλλους τόσους, και έτσι ο ένας ήθελε τούτο, και ο άλλος το άλλο. Ίσως όλοι ηθέλαμε το καλό, πλην καθένας κατά την γνώμη του.»

    Η ομιλία τον Θ. Κολοκοτρώνη πραγματοποιήθηκε στην Πνύκα στις 7/10/1838 και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Αιών στις 13/11/1838.

  9. Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας
  10. Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας

    «Στην περίοδο 1821—1824 η επανάσταση προόδευσε ραγδαία. Οι άτακτοι σχηματισμοί των κλεφτών και του νησιώτικου στόλου κατόρθωσαν να καταλάβουν πολλά φρούρια και ν' αποκρούσουν όλες τις τουρκικές εκστρατείες από στεριά και θάλασσα. […]

    Παράλληλα με την εθνική πάλη, διεξάγεται αυτή την περίοδο μια εσωτερική σύγκρουση για την ηγεσία της Επανάστασης, με αντικείμενο τις πολιτικές και κοινωνικές αρχές του νέου υπό δημιουργία κράτους. […] Η πρώτη Εθνοσυνέλευση, που έγινε κοντά στην αρχαία Επίδαυρο, ψήφισε ένα δημοκρατικό σύνταγμα (Ιανουάριος 1822), που καθίδρυε την πρώτη Γενική κυβέρνηση της Ελλάδας, χωρίς όμως να καταργήσει τις τοπικές κυβερνήσεις. […] Το Σύνταγμα της Επιδαύρου άφηνε όλη την εξουσία στους πρόκριτους. Από τ' άλλο μέρος, τα πολεμικά γεγονότα είχαν αυξήσει την επιροή των στρατιωτικών αρχηγών που εκπροσωπούσαν ως ένα βαθμό την αγροτιά και που με τη σειρά τους διεκδικούσαν ευρύτερη συμμετοχή στη διακυβέρνηση της χώρας. Έτσι η υφιστάμενη απ’ την αρχή αντίθεση ανάμεσα στις δυο ομάδες κατέληξε το 1823-1824 σε ανοιχτό εμφύλιο πόλεμο. Στην πρώτη φάση, οι πρόκριτοι των νησιών, που είχαν μάλλον αστικές τάσεις, συμμαχώντας με το μεγαλύτερο μέρος των Πελοποννησίων προκρίτων, κατόρθωσαν ν' απομακρύνουν τους στρατιωτικούς που είχαν αρχηγό τον Κολοκοτρώνη. Οι δυο ομάδες των προκρίτων είχαν ήδη επιβάλει τη θέλησή τους στη δεύτερη Εθνοσυνέλευση που συγκλήθηκε στο Άστρος (1823), που παρά τις φατριαστικές διαμάχες παρουσιάζει για την οργάνωση του ελληνικού κράτους πραγματική πρόοδο. Καταργήθηκαν οι τοπικές κυβερνήσεις και διατυπώθηκαν σαφέστερα οι σχετικές με τα ατομικά δικαιώματα διατάξεις. Η συμμαχία ανάμεσα στους προκρίτους των νησιών και της Πελοποννήσου δεν κράτησε πολύ. Ο εμφύλιος πόλεμος ξανάρχισε γρήγορα. Σ' αυτή τη δεύτερη φάση, οι νησιώτες, υποστηριζόμενοι απ’ τα φιλελεύθερα στοιχεία και τους διανοούμενους που μαζί τους συνδεόταν το μεγαλύτερο μέρος του λαού, επικράτησαν σε βάρος των Πελοποννησίων προκρίτων και πήραν στα χέρια τους τις ελληνικές υποθέσεις, έχοντας επικεφαλής τον Γ. Κουντουριώτη και τον Φαναριώτη Α. Μαυροκορδάτο, τη διαπρεπέστερη πολιτική προσωπικότητα της Επανάστασης.»

  11. Η Ελληνική Επανάσταση και η Καποδιστριακή Περίοδος
  12. Η Ελληνική Επανάσταση και η Καποδιστριακή Περίοδος

    «Η κατάσταση επιδεινώθηκε με την εισβολή στην Πελοπόννησο νέων ρουμελιωτικών στρατευμάτων, που έδρασαν, ιδιαίτερα, στην Κορινθία και την Αχαΐα, σαν να ήταν εχθρικές περιοχές. Πόλεις και χωριά λεηλατήθηκαν, οι κάτοικοί τους έντρομοι αποσύρονταν στα βουνά και οι σημαντικότεροι από τους ηγέτες της ανταρσίας συνελήφθησαν ή παραδόθηκαν. Ο Ανδρέας Λόντος και ο Ανδρέας Ζαΐμης διέφυγαν στη δυτική Στερεά, ενώ ο Ιωάννης Κωλέττης, που είχε τη γενική αρχηγία των "κυβερνητικών" κατευθύνθηκε προς την Καρύταινα και στα Λαγκάδια της Γορτυνίας εναντίον των Δεληγιανναίων. Στο τελευταίο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου, ο Κολοκοτρώνης, που μετά το θάνατο του γιου του είχε αποσυρθεί στη Βυτίνα και έμενε αμέτοχος στον εμφύλιο πόλεμο, ανέθεσε στον Δημήτριο Πλαπούτα να διαπραγματευθεί με τον Κουντουριώτη για την παράδοσή του στην κυβέρνηση. Στις 30 Δεκεμβρίου έφτασε στο Ναύπλιο, όπου διατάχθηκε η επιτήρησή του. Στο Ναύπλιο επίσης περιορίστηκαν οι Δεληγιανναίοι, ο Δημ. Παπατσώνης, ο Μητροπέτροβας, ο πρωτοσύγκελλος Αμβρόσιος Φραντζής, ο Ιωάννης και ο Πανούτσος Νοταράς. Στις 6 Φεβρουαρίου 1825 η κυβέρνηση, αθετώντας την υπόσχεσή της ότι θα τους αμνήστευε, φυλάκισε τον Κολοκοτρώνη και άλλους αρχηγούς της ανταρσίας στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στην Ύδρα. Τον Απρίλιο του 1825 παραδόθηκε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, αντίπαλος της κυβέρνησης, και φυλακίστηκε στην Ακρόπολη, όπου στις 5 Ιουνίου δολοφονήθηκε από ανθρώπους του Γκούρα.»

  13. Επανάσταση και Εμφύλιος στο Εικοσιένα
  14. Επανάσταση και Εμφύλιος στο Εικοσιένα

    «Στα χρόνια του αποκαλούμενου από τους συγχρόνους "δεύτερου εμφυλίου", οι εμπλεκόμενοι προετοιμάζονται για μια "τελική" αναμέτρηση, που θα επιφέρει ακόμα και τη φυσική εξόντωση του αντιπάλου. Βάσει της λογικής αυτής, η επικράτηση της μιας πλευράς θα έχει ως αποτέλεσμα την ολοσχερή εξουδετέρωση και καταστροφή της άλλης. […]

    Ανεξάρτητα λοιπόν από την εξέλιξη της κατάστασης, τα εμπλεκόμενα μέρη προετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν τον αντίπαλο με όρους τελικής επικράτησης —κι αυτό συνιστά τη μέγιστη ασυνέχεια στα πολιτικά ήθη της κατακτημένης κοινωνίας. Η λογική που κυριαρχεί στη συγκυρία αυτών των συγκρούσεων είναι η εξής: ή "αυτοί" ή οι "άλλοι", που μπορεί και να σημαίνει ή "όπως και πριν" ή "ποτέ πια όπως πριν". […]

    Και αυτό συμβαίνει διότι όταν τα στρατεύματα της διοίκησης εισβάλουν στην Πελοπόννησο, όταν δηλαδή εισβάλει στον τόπο ένας στρατός "από άλλο τόπο", ο οποίος σχεδιάζει να καταστρέψει, να λεηλατήσει, να αφανίσει και έπειτα να αποχωρήσει, οι προύχοντες αντιλαμβάνονται ότι στον πόλεμο διακυβεύονται όχι μόνο οι όροι αναπαραγωγής της κοινωνικής και πολιτικής τους ηγεμονίας, αλλά και η ίδια τους η ύπαρξη, η ζωή των ίδιων και των οικογενειών τους. Έτσι λοιπόν η σύγκρουση κατανοείται πλέον ως αγώνας επιβίωσης. Όπως είναι και ο αγώνας ενάντια στον Οθωμανό κατακτητή.»

  15. 1821 Η γέννηση ενός κράτους-έθνους
  16. 1821 Η γέννηση ενός κράτους-έθνους

    «Τα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών της περιόδου διασώζουν αρκετές πληροφορίες για τις εξελίξεις στον δεύτερο εμφύλιο. Κυρίως τα κείμενα των Πελοποννησίων είναι πολύ επικριτικά, ουσιαστικά ξεχειλίζουν από οργή, για τα πεπραγμένα των Ρουμελιωτών. Ιδιαίτερα φορτισμένα είναι τα Απομνημονεύματα του Κανέλλου Δεληγιάννη. Ο Μοραΐτης από τα Λαγκάδια δεν φείδεται λόγων για να επιτεθεί στον Ιωάννη Κωλέττη, υποστηρίζοντας ότι είχε "αληπασιαλίδικους σκοπούς". Επιτίθεται επίσης και στον Κουντουριώτη, κατηγορώντας τον για "κουφόνοιαν και δοξομανίαν". Χαρακτηρίζει "ανθρωπόμορφα θηρία" τα στρατεύματα που επιτέθηκαν στην Πελοπόννησο, τα οποία "ήτον προσκυνημένοι εις τους Τούρκους και είχον τα αρματολίκια και τα καπετανάτα των επαρχιών" και πίστεψαν ότι είχε έλθει "ο χρυσούς αιών των λιρών και των λαφύρων". Και ο Δεληγιάννης συνεχίζει οργισμένος: "αφού εγύμνωσαν, ελεηλάτησαν και κατέστρεψαν την Πελοπόννησον, αφού ήρπασαν τας λίρας του Αγγλικού δανείου, τόσα εκατομμύρια διά εικονικούς μισθούς, ανεχώρησαν άπαντες και απήλθον εις την Ρούμελην, οι περισσότεροι εξ αυτών εις τα αρματολίκια τους, συνοδευθέντες με τας κατάρας και τα αναθέματα όλου του Πελοποννησιακού λαού, τον οποίον αφού κατεβασάνισαν σκληρώς και απανθρώπως εξ σχεδόν μήνας, τον άφησαν και εις την διάκρισιν του εχθρού, εις την εσχάτην απελπισίαν".»

  17. Ιστορία Νέου Ελληνισμού
  18. Ιστορία Νέου Ελληνισμού

    «Ο Κωλέττης, πριν αρχίσει τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην ορεινή περιοχή της Κορίνθου, εκδίδει στις 7 του μήνα (Δεκέμβρης 1824) μακριά προκήρυξη προς τους κατοίκους της, συνταγμένη με εκφράσεις που να έχουν απήχηση στις ψυχές τους:

    "… Το σπίτι των Νοταρέων είναι απ' εκείνας τας οικογενείας του Μωρέως, αι οποίαι εν καιρώ Τουρκίας εδιοικούσαν με τ' όνομα προεστώς και κοτσάμπασης, εις όλας τας επαρχίας. Η διαγωγή των προεστώτων και κοντσαμπασίδων σάς είναι πολλά γνωστή, και όσα οι δυστυχείς ομογενείς απ' αυτούς έπαθον και υπέφεραν κακά είναι φανερά εις όλους μας. είναι δε βέβαιον ότι μήτε όλοι εξ ίσου έβλαψαν όλους, μήτε φύσιν τοιαύτην είχον όλοι και σκοπόν την απώλειαν των τυραννουμένων ομογενών… τινές των προεστών του Μωρέως αγωνίζονται σήμερον αγώνα παράδοξον να συστήσουν τυραννίαν εις την Ελλάδα, χειροτέραν της δεσποτείας του Σουλτάνου… Επιχειρήματα της αισχράς εν γένει διαγωγής και τυραννικού τρόπου κοντσαμπασίδων τούτων να σας αναφέρω, Κορίνθιοι, το κρίνω περιττόν …".»

  19. Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο
  20. Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο

    «Τον Φεβρουάριο του 1825 η στασιμότητα του ελληνοτουρκικού πολέμου ταράχτηκε με την παρέμβαση του Μοχάμετ Άλι, ο oποίος ήταν υποτελής στο Σουλτάνο, αλλά ουσιαστικά ανεξάρτητος ηγέτης της Αιγύπτου. Ο γιος του Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στις νοτιοδυτικές ακτές της Πελοποννήσου με δέκα χιλιάδες πεζικό και χίλιους ιππείς. Μπροστά σ' αυτό τον πειθαρχημένο στρατό, τον οποίο είχε οργανώσει σύμφωνα με δυτικά πρότυπα ο συνταγματάρχης Seves (παλαίμαχος της ναπολεόντειας εκστρατείας στην Αίγυπτο το διάστημα 1798-1801), οι έλληνες άτακτοι πολεμιστές αναγκάζονταν να υποχωρούν από μάχη σε μάχη. Στις καταστρεπτικές επιχειρήσεις του ο Ιμπραήμ δεν λυπόταν ούτε καν τον άμαχο πληθυσμό. Σε σύντομο χρονικό διάστημα κατέλαβε τα κυριότερα φρούρια της Πελοποννήσου, χωρίς όμως και να μπορέσει να καταστρέψει τον ελληνικό στρατό, ο οποίος κατέφευγε στις ορεινές περιοχές, όπου τα τακτικά στρατεύματα ήταν ουσιαστικά άχρηστα, και όπου ο ξεριζωμένος λαός ενίσχυε τις τάξεις του. Με εξαίρεση τις παραθαλάσσιες πόλεις, ο Ιμπραήμ ήταν κύριος μόνο των σημείων που κατείχε ο στρατός του κάθε συγκεκριμένη στιγμή.»

  21. 1821 Η γέννηση ενός κράτους-έθνους
  22. 1821 Η γέννηση ενός κράτους-έθνους

    «Ο εγκλεισμός και η εξορία των ηγετικών στελεχών της Πελοποννήσου αμαύρωσε τις επιτυχίες των πρώτων επαναστατικών χρόνων. Στην Πελοπόννησο επικράτησε χάος, και ήταν έντονες οι διαμαρτυρίες και η απαίτηση του κόσμου για απελευθέρωση και επιστροφή των εξόριστων. Η αποβίβαση στον Μοριά του Ιμπραήμ πασά, με σκοπό την κατάπνιξη κάθε επαναστατικής δραστηριότητας, λειτούργησε ως καταλύτης των εξελίξεων. Τα στρατεύματα των Ρουμελιωτών αναχώρησαν εσπευσμένα, αφήνοντας τον Μοριά στο έλεος των Αιγυπτίων. […] Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης επισκέφθηκε τους Κουντουριώτες ζητώντας την επιστροφή του, με το αιτιολογικό ότι "δεν υποφέρει ν' ακούη ότι οι εχθροί επάτησαν το έδαφος της Πελοποννήσου και αυτός να κάθηται αμέριμνος ενταύθα". Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τον Πρόεδρο του Εκτελεστικού Γεώργιο Κουντουριώτη να ζητήσει, με επιστολή του (28 Απριλίου 1824), από το Βουλευτικό αμνηστία για τους φυλακισμένους Πελοποννησίους.»

  23. 1821 Η γέννηση ενός κράτους-έθνους
  24. 1821 Η γέννηση ενός κράτους-έθνους

    «Τα Ψαρά αποτελούσαν μια από τις πλέον προβεβλημένες εστίες του ναυτικού αγώνα των Ελλήνων. Γενέτειρα πολλών μπουρλοτιέρηδων, όπως του Κωνσταντίνου Κανάρη, του Δημήτριου Παπανικολή και του Δημήτρη Βρατσάνου, το νησί αριθμούσε στις αρχές της Επανάστασης 30.000 ψυχές περίπου, ντόπιους αλλά και πρόσφυγες από τα γειτονικά νησιά. Τον Ιούλιο του 1824 πολυάριθμες ναυτικές τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις προσέγγισαν αιφνιδιαστικά το νησί. Οι Έλληνες υπερασπιστές του, είτε από κακό υπολογισμό είτε από υπερεκτίμηση των δυνάμεών τους, δεν τους αντιμετώπισαν με τα πυρπολικά τους αλλά οχυρώθηκαν στη στεριά.

    Η επιλογή αποδείχθηκε ολέθρια, αφού οι Οθωμανοί, δίχως ουσιαστική αντίσταση, αποβίβασαν στρατεύματα στην ξηρά. Ακολούθησε λουτρό αίματος. Πάνω από 18.000 κάτοικοι εξοντώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Επρόκειτο για μια ανείπωτη εθνική τραγωδία. Ωστόσο, αρκετοί Ψαριανοί τη βίωσαν ως αποτέλεσμα της παραμέλησης του νησιού από την ελληνική διοίκηση, εξαιτίας κυρίως του μαινόμενου εμφύλιου πολέμου. Επιχειρώντας να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, το Βουλευτικό εξέδωσε στις 28 Ιουνίου 1824 προκήρυξη προς τους πρόσφυγες Ψαριανούς που είχαν καταφύγει στις Σπέτσες εκφράζοντας την οδύνη του για τα θλιβερά γεγονότα. Ταυτόχρονα, το Βουλευτικό διαβεβαίωνε πως "η Πατρίς και το Γένος οφείλει να συνδράμη κατά το παρόν μεν εις την περίθαλψιν των φαμελιών σας" και καλούσε τους αναξιοπαθούντες "υπομονετικώς και αγογγύστως να υποφέρετε και ταύτην την δυστυχίαν (καίτοι μεγάλην)".»

  25. Η Επανάσταση του 21
  26. Η Επανάσταση του 21

    «Η αναστάτωσις και αι φλόγες των Κυδωνιών, η απάνθρωπος και ωμότατη των Χίων σφαγή, η ανέλπιστος της Κρήτης, της Κάσου, της Ευβοίας αιχμαλωσία, η απροσδόκητος των Ψαρών καταστροφή, αι πυρπολήσεις και οι ανδραποδισμοί διαφόρων της Ελλάδος χωρίων και πόλεων, και τα, εξ αυτών ελεεινά θύματα, είναι ακόμη ζωηρά εις την φαντασίαν μας. Είδομεν όλαι σχεδόν ημείς μητέρας αποθνήσκουσας εις τας αγκάλας των θυγατέρων των, θυγατέρας παραδιδούσας τας ψυχάς των πλησίον εις τους θνήσκοντας γονείς των, νήπια θηλάζοντα τας νεκράς μητέρας των. Η γύμνωσις, η πείνα, το ψύχος, και ο εξ αυτών θάνατος είναι τα μικρότερα και ελαφρότερα κακά, τα oποία επαρρησιάσθησαν πολλάκις εις τους πλήρεις δακρύων οφθαλμούς μας. εχάσαμεν πολλούς αδελφούς και αδελφάς. εμείναμεν άλλαι ορφαναί, και χωρίς καμμίαν καταφυγήν. Δεν υπήρξεν ίσως δυστυχία εις τον κόσμον, την οποίαν να μη υπεφέραμεν ή ημείς ή άλλαι ομογενείς μας. Καμμία ποιητών φαντασία, νομίζομεν, δεν ημπορεί να πλάση κακά μήτε τόσον φοβερά, μήτε τόσον ελεεινά, όσον ημείς πραγματικώς και τα είδομεν εις άλλας, και τα εδοκιμάσαμεν αι ίδιαι.

    Ευανθία Καϊρη, Ύδρα 1825»

Οπτικό υλικό

  1. Σφραγίδες της Προσωρινής Διοίκησης και του Βουλευτικού
  2. Διακήρυξις της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος
  3. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
  4. Γεώργιος Κουντουριώτης
  5. Ιωάννης Κωλέττης
  6. Πέτρος Μαυρομιχάλης
  7. Δημήτριος Υψηλάντης
  8. Κανέλλος Δεληγιάννης
  9. Ανδρέας Ζαΐμης
  10. Ανδρέας Ζαΐμης
  11. Οδυσσέας Ανδρούτσος
  12. Γιάννης Γκούρας
  13. Ιωάννης Μακρυγιάννης
  14. Η καταστροφή της Πελοποννήσου από τον Ιμπραήμ

Ακουστικό υλικό

  1. Η Πολιορκία της Ακρόπολης
  2. O ήλιος εβασίλεψε
  3. Θάνατος του Γκούρα

Οπτικοακουστικό υλικό

  1. Εμφύλιες συγκρούσεις
  2. Εμφύλιες συγκρούσεις
  3. Εμφύλιες συγκρούσεις