Κίνημα στο Γουδί

Λογοτεχνία

▲▲

Η αναλαμπή

(απόσπασμα)


Παραμονή της επιστροφής τους στην Αθήνα, κατέφθασε η Θεοδοσία, σύζυγος του κυρίου Μάγιερ, που η Αριστέα συμπαθούσε κυρίως ως συμπάσχουσα κάποιας εποχής, αφού κι εκείνη δεν είχε καταφέρει να χαρίσει απογόνους στον σύζυγό της. Μόλις βγήκαν από τη θάλασσα άρχισε η κυρία Μάγιερ να περιγράφει τις αξέχαστες διακοπές της στο Μπάντεν-Μπάντεν, σαν να 'θελε να υπαινιχθεί, να υποβάλλει την Αριστέα σε συγκρίσεις με το Φάληρο και το «Ακταίο». Έτσι τουλάχιστον το εξέλαβε η Αριστέα και σχεδόν απότομα την διέκοψε στην πρώτη της ανάσα ρωτώντας: «Λοιπόν, τι άλλα νέα από την Αθήνα;»

Η κυρία Μάγιερ, σαν να συνήλθε απότομα, δεν δίστασε να εκμυστηρευθεί αμέσως τις ανησυχίες του άνδρα της για τα τελευταία γεγονότα στο Γουδί. Για το κίνημα των αξιωματικών που είχανε φέρει τα πάνω κάτω κι είχαν αναστατώσει ανήμερα της Παναγίας όλη την Ελλάδα. Κάποιοι μιλούσαν για μια μεγάλη διαδήλωση που προετοιμαζόταν για τις επόμενες ημέρες. Έβραζε η Αθήνα. Και όχι μόνο η Αθήνα. Ο άνδρας της κάθε τόσο μιλούσε για κάποια Φεντερασιόν στη Θεσσαλονίκη, που μάζευε γύρω της όλους τους ταραξίες, που τάχατες εκφράζαν τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Ανησυχούσε για τις εξελίξεις πιο πολύ κι από εκείνον, κυρίως για τις επιπτώσεις που θα μπορούσαν αίφνης να προκύψουν για τον βασιλέα και την αυλή του. Μαζί της συμφωνούσε και η φράου Βάλτραουτ, που μόλις άρχιζε να υποπτεύεται τι εσήμαινε η διαρκώς επαναλαμβανόμενη ρήση του παραθεριστή στο διπλανό δωμάτιό τους: «to goudi togoudoheri ke ton kopano stoheri», και η οποία πίστευε μέχρι τότε ότι επρόκειτο απλώς για ανόητο στιχάκι.

Η Αριστέα παρακολουθούσε σιωπηλή, χωρίς να είναι σε θέση να δώσει απάντηση αρεστή ή να σχολιάσει συμφωνώντας. Ο άνδρας της από καιρό έλεγε πως η κατάσταση δεν πήγαινε άλλο, μάλιστα είχε διαπληκτιστεί με τον πατέρα του μπροστά σε κόσμο τη μέρα της γιορτής του. Είχε μιλήσει για χρεοκοπημένα κόμματα, για κοτζαμπάσηδες, που κάνανε για το συμφέρον τους κουμάντο. Ο Χρύσανθος της Αμαλίας είχε πάρει τότε το μέρος του Διαμαντή της, υπερθεματίζοντας και καταγγέλλοντας όλους εκείνους τους αυλόδουλους, που δεν ήθελαν με τίποτα να προχωρήσει ο τόπος, πράγμα που είχε κάνει έξω φρενών τον πεθερό της, σαν κάποιος υποτακτικός να σήκωνε κεφάλι. Όσο για τον αδελφό της, τον Δημητράκη, εκείνος πια μιλούσε και δημόσια για φαυλοκρατία και εξοργιστικά ρουσφέτια. Όμως τι να της έλεγε της κυρίας Μάγιερ; Μια τέτοια εξέγερση σίγουρα δεν ήταν πράγματα φρόνιμα, μήτε συνηθισμένα.

Βιβλιογραφικά

Νίκος Θέμελης, Η αναλαμπή, Κέδρος, Αθήνα 2003, σ. 113-114.

Μεταδεδομένα

< Κοινωνικές ταραχές > < Σοσιαλισμός > < Αστική ζωή > < Θέμελης >

Ιστορία

Γραπτές πηγές

  1. Οι πολιτικές εξελίξεις

    2. Οι πολιτικές εξελίξεις

    «Για την πολιτική ιστορία της νεότερης Ελλάδας, ο 20ός αιώνας αρχίζει ουσιαστικά το 1909, με το κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο Γουδί. Πρόκειται για την πρώτη αμιγώς στρατιωτική συνωμοσία από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους. Η ονομασία "Επανάσταση", που υιοθέτησαν όχι μόνο οι κινηματίες αλλά και γενικότερα οι σύγχρονοι, προκαλεί ακόμη και σήμερα αμφισβητήσεις, που όμως στηρίζονται σε μία παρανόηση.

    Επανάσταση ασφαλώς δεν υπήρξε το ίδιο το στρατιωτικό κίνημα. Επανάσταση όμως μπορεί να θεωρηθεί το σύνολο των εξελίξεων που πυροδότησε το κίνημα. Οι εξελίξεις αυτές παραμέρισαν όλα τα μέχρι τότε πολιτικά κόμματα, που ονομάσθηκαν συλλήβδην και απαξιωτικά "παλαιά" (εξ ου και "παλαιοκομματισμός"), και οδήγησαν τελικά στην ανάληψη της εξουσίας από νέες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, με εκφραστή τον Ελευθέριο Βενιζέλο και το Κόμμα Φιλελευθέρων. Απόληξη επαναστατικής διαδικασίας μπορεί επίσης να θεωρηθεί και η αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911 εις βάρος της ιδιοκτησίας, που άνοιξε το δρόμο για την αναγκαστική απαλλοτρίωση και τη διανομή των τσιφλικιών.»

  2. Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση

    3. Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση

    To πρόγραμμα του Στρατιωτικού Συνδέσμου

    blockquote().
    «To πρόγραμμα του Στρατιωτικού Συνδέσμου δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες στις 15 Αυγούστου 1909. Στα πέντε σημεία του προγράμματος οι αξιωματικοί:

    - αποδοκίμαζαν "τα ατυχήματα και τους εξευτελισμούς ούς (…) υπέστη (το Έθνος)", και τους οποίους δεν θα είχε υποστεί αν είχε "παρασκευασμένην προς άμυνα στρατιωτικην και ναυτικήν δύναμην επαρκήν"
    - δήλωναν ότι ο Σύνδεσμος δεν επιδίωκε την "κατάργησιν της Δυναστείας ή την αντικατάστασιν του Βασιλέως, ούτινος το πρόσωπο είναι ιερόν" (sic)
    - απαιτούσαν, πάντως, "όπως ο Διάδοχος και οι Βασιλόπαιδες αποσχώσι της ενεργού και διοικητικής εν τω στρατώ και ναυτικώ υπηρεσίας"
    - υπέβαλλαν "την παράκλησιν (sic) όπως εν τω μέλλοντι ο Βασιλεύς (…) απαιτή ίνα οι Υπουργοί των Στρατιωτικών και των Ναυτικών προέρχονται εξ ανώτερων αξιωματικών"
    - εκδήλωναν τον "πόθον (…) όπως η Διοίκησις της χώρας καταστή χρηστή και έντιμος, όπως η Δικαιοσύνη απονέμηται ταχέως μετ' αμεροληψίας και ισότητος, (…) όπως η Εκπαίδευσις του Λαού καταστή λυσιτελής δια τον πρακτικόν βίον και τας στρατιωτικάς ανάγκας της χώρας, όπως η ζωή, η τιμή και η περιουσία των πολιτών εξασφαλισθώσιν και τέλος όπως τα οικονομικά ανορθωθώσι, λαμβανομένων των απαιτουμένων μέτρων προς λελογισμένην διαρρύθμισιν των εσόδων και εξόδων του Κράτους, ώστε αφ' ενός μεν, ο σχεδόν πενόμενος Ελληνικός λαός ν' ανακουφισθή εκ των επαχθών φόρων, ούς ήδη καταβάλλει και οίτινες ασπλάχνως κατασπαταλούνται προς διατήρησιν πολυτελών και περιττών υπηρεσιών και υπαλλήλων, χάριν της απαίσιας συναλλαγής, αφ' ετέρου δε καθορισθώσι θετικώς τα όρια, εντός των οποίων δύναται ν' αυξηθώσιν αι δαπάναι δια την στρατιωτικην της χώρας παρασκευήν".»

  3. Το κίνημα του 1909

    4. Το κίνημα του 1909

    «Το κίνημα του 1909 ήταν συνισταμένη κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών παραγόντων που είχαν τις ρίζες τους στον ύστερο 19ο αιώνα. Η γενικευμένη δυσαρέσκεια για τον τρόπο λειτουργίας του κράτους, για το πελατειακό σύστημα, για την επαχθή φορολογία η οποία προοριζόταν για τη συντήρηση του διογκωμένου γραφειοκρατικού μηχανισμού, σε συνδυασμό με την πρώιμη εκβιομηχάνιση που σημειώθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και η οποία δημιούργησε μια εμβρυώδη εργατική τάξη, αλλά και οι απογοητεύσεις από τις πολεμικές εξορμήσεις της Ελλάδας, με κυριότερη την πρόσφατη του 1897, αποτελούν ορισμένους από τους κυριότερους παράγοντες που οδήγησαν στο κίνημα. Οι συλλογικοί φορείς που διαχειρίστηκαν την πολιτική αυτή κίνηση διαμαρτυρίας ήταν οι συντεχνίες της πρωτεύουσας και του Πειραιά και ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος. Η επανάσταση των Νεότουρκων, που είχε ξεσπάσει τον Ιούλιο του 1908, και η αποκατάσταση του συνταγματισμού στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνιστούσε- τουλάχιστον για τους νεαρούς Έλληνες αξιωματικούς- ένα ζηλευτό πρότυπο για ανάλογη αυτόνομη πολιτική δράση. Το ανεκπλήρωτο της Μεγάλης Ιδέας (της απελευθέρωσης των "αλύτρωτων" Ελλήνων) και η "άψογη στάση" που τηρούσαν απέναντι στην Υψηλή Πύλη οι κυβερνήσεις του Δημητρίου Ράλλη και Γεωργίου Θεοτόκη ήταν μια πρόκληση στην οποία οι Έλληνες στρατιωτικοί θεώρησαν καθήκον τους να απαντήσουν.»

  4. Το κίνημα του 1909

    5. Το κίνημα του 1909

    «Συλλαλητήρια "υπέρ της ανορθώσεως" συγκλήθηκαν (με πρωτοβουλία των τοπικών συντεχνιών, εμπόρων, ιατρών, δικηγόρων, φαρμακοποιών, πρώην δημάρχων κ.λπ.) ταυτόχρονα αλλά και τις επόμενες ημέρες (μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου) σχεδόν σε όλες επαρχιακές πόλεις και κωμοπόλεις (στην Άνδρο, στο Άργος, στην Άρτα, στον Βόλο, στο Γύθειο, στη Θήβα, στην Καρδίτσα, στην Κόρινθο, στην Κύμη, στη Λάρισα, στο Λαύριο, στο Μεσολόγγι, στην Πάτρα, στη Σπάρτη, στη Σύρο, στα Τρίκαλα, στην Τρίπολη κ.ά.), ακόμη και στην Κέρκυρα, όπου παράγοντες του θεοτοκικού κόμματος προσπάθησαν να παρεμποδίσουν τη διοργάνωση του. Σκοπός τους ήταν να ενισχύσουν "τας Συντεχνίας και τον Στρατόν, ο οποίος ανέλαβε την ανόρθωσιν των εσωτερικών και εξωτερικών πραγμάτων του Κράτους". τα ψηφίσματά τους ασπάζονταν "το ψήφισμα του Λαού Αθηνών και Πειραιώς της 14ης Σεπτεμβρίου", εξέφραζαν την εμπιστοσύνη τους "επί τα πατριωτικά αισθήματα του Βασιλέως, των αντιπροσώπων του έθνους και της Κυβερνήσεως" και ζητούσαν τη σύγκληση του νομοθετικού σώματος για τη λήψη μέτρων "υπέρ της οικονομικής ανορθώσεως και της ταχείας στρατιωτικής προπαρασκευής της χώρας προς απόκρουσιν των επικρεμαμένων κινδύνων της πατρίδος". Ζητούσαν επίσης "να καταβληθή η προσήκουσα μέριμνα και σπουδή δια την βελτίωσιν του κλήρου, της Παιδείας, της Δικαιοσύνης, της διοικήσεως και προς παγίωσιν της ασφαλείας […] προς προστασίαν και ενίσχυσιν των πλουτολογικών πηγών της χώρας, περιελθούσης εις οικονομικήν καχεξιαν και της ζωτικότητος του τόπου […] και βελτίωσιν των οικονομικών, την περιστολήν της σπατάλης, την πρόληψιν καταχρήσεων και εξύψωσιν της χρηστότητος" .»

Οπτικό υλικό

  1. Η Αναγέννησις της Ελλάδος
  2. Το συλλαλητήριο της 14ης Αυγούστου 1909
  3. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ μιλά στο συλλαλητήριο

Οπτικοακουστικό υλικό

  1. Αθήνα 1909, το στρατιωτικόν κίνημα
  2. 14 Σεπτεμβρίου. Το λαϊκό συλλαλητήριο
  3. Πολιτικόν αδιέξοδον