Η εικονογραφία του λουτρού στο μεταίχμιο

Είναι ενδιαφέρουσα η εικονογραφική εξέλιξη του θέματος. Σε ψηφιδωτό από την «οικία του Θησέως» στην Πάφο (5ος αι. μ.Χ.) δείχνεται και πάλι το πρώτο λουτρό του Αχιλλέα. Εδώ βέβαια δεν είναι στα νερά της Στύγας αλλά σε μια μεγάλη λεκάνη. Τα πρόσωπα είναι συνολικά οκτώ: Αριστερά από τη λεκάνη, η Θέτις σε ανάκλινδρο, ο Πηλέας και οι τρεις Μοίρες· δεξιά ο Αχιλλέας στα χέρια μιας τροφούς που λέγεται Ανατροφή, πίσω από την οποία στέκεται μια άλλη υπηρέτρια θεά, η Αμβροσία -υπαινικτική η παρουσία της για την προσπάθεια που έκανε η Θέτις να καταστήσει τον γιο της αθάνατο, βουτώντας τον στα νερά της Στύγας. (Εικ. 52) Είχε προηγηθεί στην εικονογραφία το λουτρό του Αλεξάνδρου, που η πολιτική προπαγάνδα της εποχής τον θέλησε απόγονο του Αχιλλέα. Σε ελληνορωμαϊκό ψηφιδωτό εμφανίζονται σε αντίστοιχη διάταξη με την προηγούμενη παράσταση η Ολυμπιάδα σε ανάκλιντρο και θεράπαινα στο επάνω αριστερό μέρος του ψηφιδωτού, ο Φίλιππος στο κέντρο, Αλέξανδρος και Νύμφη κάτω αριστερά. (Εικ. 143) Οι εικονογραφικοί αυτοί τύποι προετοιμάζουν τις παραστάσεις με τη γέννηση του Χριστού και το πρώτο λουτρό του, εκπληκτικές στην ομοιότητά τους.[156] Και στις τρεις περιπτώσεις οι ανδρικές φιγούρες του Πηλέα, του Φιλίππου και του Ιωσήφ εμφανίζονται μόνο περιφερειακά. Το κύριο πρόσωπο είναι οι γυναίκες-μητέρες (Θέτις, Ολυμπιάδα, Παναγία) και το επεισόδιο του λουτρού.