Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Σόλων (22.1-22.4)


[22.1] Ὁρῶν δὲ τὸ μὲν ἄστυ πιμπλάμενον ἀνθρώπων ἀεὶ συρρεόντων πανταχόθεν ἐπ᾽ ἀδείας εἰς τὴν Ἀττικήν, τὰ δὲ πλεῖστα τῆς χώρας ἀγεννῆ καὶ φαῦλα, τοὺς δὲ χρωμένους τῇ θαλάττῃ μηδὲν εἰωθότας εἰσάγειν τοῖς μηδὲν ἔχουσιν ἀντιδοῦναι, πρὸς τὰς τέχνας ἔτρεψε τοὺς πολίτας, καὶ νόμον ἔγραψεν, υἱῷ τρέφειν πατέρα μὴ διδαξάμενον τέχνην ἐπάναγκες μὴ εἶναι. [22.2] τῷ μὲν γὰρ Λυκούργῳ καὶ πόλιν οἰκοῦντι καθαρὰν ὄχλου ξενικοῦ καὶ χώραν κεκτημένῳ
πολλοῖσι πολλήν, δὶς τόσοις δὲ πλείονα
κατ᾽ Εὐριπίδην, καὶ τὸ μέγιστον, εἱλωτικοῦ πλήθους, ὃ βέλτιον ἦν μὴ σχολάζειν, ἀλλὰ τριβόμενον ἀεὶ καὶ πονοῦν ταπεινοῦσθαι, περικεχυμένου τῇ Λακεδαίμονι, καλῶς εἶχεν ἀσχολιῶν ἐπιπόνων καὶ βαναύσων ἀπαλλάξαντα τοὺς πολίτας συνέχειν ἐν τοῖς ὅπλοις, μίαν τέχνην ταύτην ἐκμανθάνοντας καὶ ἀσκοῦντας. [22.3] Σόλων δὲ τοῖς πράγμασι τοὺς νόμους μᾶλλον ἢ τὰ πράγματα τοῖς νόμοις προσαρμόζων, καὶ τῆς χώρας τὴν φύσιν ὁρῶν γλίσχρως τοῖς γεωργοῦσι διαρκοῦσαν, ἀργὸν δὲ καὶ σχολαστὴν ὄχλον οὐ δυναμένην τρέφειν, ταῖς τέχναις ἀξίωμα περιέθηκε, καὶ τὴν ἐξ Ἀρείου πάγου βουλὴν ἔταξεν ἐπισκοπεῖν ὅθεν ἕκαστος ἔχει τὰ ἐπιτήδεια, καὶ τοὺς ἀργοὺς κολάζειν. [22.4] ἐκεῖνο δ᾽ ἤδη σφοδρότερον, τὸ μηδὲ τοῖς ἐξ ἑταίρας γενομένοις ἐπάναγκες εἶναι τοὺς πατέρας τρέφειν, ὡς Ἡρακλείδης ἱστόρηκεν ὁ Ποντικός. ὁ γὰρ ἐν γάμῳ παρορῶν τὸ καλὸν οὐ τέκνων ἕνεκα δῆλός ἐστιν, ἀλλ᾽ ἡδονῆς ἀγόμενος γυναῖκα, τόν τε μισθὸν ἀπέχει, καὶ παρρησίαν αὑτῷ πρὸς τοὺς γενομένους οὐκ ἀπολέλοιπεν, οἷς αὐτὸ τὸ γενέσθαι πεποίηκεν ὄνειδος.


[22.1] Βλέποντας ο Σόλων να γεμίζει η πόλη με ανθρώπους που συνέρεαν συνεχώς από παντού στην Αττική για ασφάλεια, ενώ τα περισσότερα μέρη της χώρας ήταν άγονα και φτωχά, και όσοι ασχολούνταν με το θαλάσσιο εμπόριο δεν συνήθιζαν να εισάγουν κανένα αγαθό σε ανθρώπους που δεν είχαν να δώσουν τίποτε ως αντάλλαγμα, έστρεψε τους πολίτες στις τέχνες. Και έκανε νόμο να μην είναι υποχρεωμένος ο γιος να συντηρεί τον πατέρα που δεν έχει διδάξει στο παιδί μια τέχνη. [22.2] Όσο για τον Λυκούργο, που ζούσε σε μια πόλη καθαρή από ξενόφερτο όχλο και είχε στη διάθεσή του γη
πολλή για πολλούς και περισσότερη
για δυο φορές ακόμη τόσους
σύμφωνα με τον Ευριπίδη, και το σπουδαιότερο, καθώς στη Λακεδαίμονα ήταν διασκορπισμένο ολόγυρα ένα πλήθος από Είλωτες, που το συμφέρον της χώρας επέβαλλε να μη μένει αργό, αλλά με την αδιάκοπη δουλειά και τον μόχθο να εξαθλιώνεται, όσο για τον Λυκούργο λοιπόν, καλά έκανε που απάλλαξε τους πολίτες από επίπονες και χειρωνακτικές δουλειές, για να τους έχει απασχολημένους με τα όπλα, τη μια και μόνη τέχνη που μάθαιναν και ασκούσαν. [22.3] Ο Σόλων όμως, που προσάρμοζε τους νόμους στα πράγματα και όχι τα πράγματα στους νόμους και έβλεπε ότι το ισχνό έδαφος της χώρας με δυσκολία ικανοποιούσε τους αγρότες και δεν μπορούσε να θρέψει έναν αργόσχολο και οκνηρό όχλο, περιέβαλε με μεγάλη αξία τα επαγγέλματα και ανέθεσε στη Βουλή του Αρείου Πάγου να εξετάζει από πού έχει τα αναγκαία ο καθένας και να τιμωρεί τους τεμπέληδες. [22.4] Πολύ πιο σκληρός ήταν ένας άλλος νόμος, που προέβλεπε να μην είναι υποχρεωμένα να συντηρούν τους πατεράδες τα παιδιά που είχαν γεννηθεί από εταίρες, όπως ιστορεί ο Ηρακλείδης ο Ποντικός. Γιατί εκείνος που παραβλέπει τα καλά σε ένα γάμο είναι φανερό ότι συζεί με μια γυναίκα όχι για να κάνει παιδιά αλλά για την ηδονή· έτσι, δεν έχει δικαίωμα αμοιβής και δεν έχει αφήσει για τον εαυτό του το θάρρος να το διεκδικήσει από τα παιδιά του, αφού γι᾽ αυτά τα παιδιά έχει κάνει τη γέννησή τους ντροπή.