Όταν λοιπόν εξαπατηθήκατε εσείς από τον Φίλιππο μέσω αυτών των ανθρώπων που στη διάρκεια των διπλωματικών αποστολών έγιναν μίσθαρνα όργανα του Φιλίππου και που κατά την επιστροφή τους δεν έφεραν σε σας καμιά αληθινή είδηση, είχαν εξαπατηθεί επίσης οι ταλαίπωροι Φωκείς και είχαν ισοπεδωθεί οι πόλεις τους, τί συνέβη; [43] Οι κατάπτυστοι Θεσσαλοί και οι αναίσθητοι Θηβαίοι θεωρούσαν τον Φίλιππο φίλο, ευεργέτη και σωτήρα τους· εκείνος ήταν το παν γι᾽ αυτούς· ούτε λέξη ήθελαν να ακούσουν αν κάποιος επιθυμούσε να τους πει κάτι άσχημο γι᾽ αυτόν. Εσείς, παρόλο που βλέπατε με κάποια καθυποψία τα γεγονότα και δυσανασχετούσατε, ωστόσο διατηρούσατε την ειρήνη, γιατί δεν μπορούσατε να κάνετε τίποτε. Αλλά και οι άλλοι Έλληνες, αν και είχαν εξαπατηθεί κατά τον ίδιο τρόπο με σας και είχαν πέσει έξω στις προσδοκίες τους, παρ᾽ όλα αυτά διατηρούσαν την ειρήνη και ήταν και ευχαριστημένοι, μολονότι και εναντίον αυτών κατά μία έννοια ο Φίλιππος είχε κηρύξει εδώ και πολύν καιρό πόλεμο. [44] Γιατί, όταν ο Φίλιππος μετακινούμενος εδώ και εκεί υποδούλωνε τους Ιλλυριούς και Τριβαλλούς και μάλιστα και κάποιους από τους Έλληνες, όταν έθετε υπό τον έλεγχό του πολλές και μεγάλες δυνάμεις, όταν κάποιοι, επωφελούμενοι από την ελευθερία κινήσεων που τους έδινε η ειρήνη, έφευγαν από τις πόλεις τους και πηγαίνοντας στη Μακεδονία πουλούσαν τη συνείδησή τους στον Φίλιππο —ένας από τους οποίους ήταν και ο Αισχίνης—, τότε δέχονταν επίθεση όλοι αυτοί εναντίον των οποίων έκανε ο Φίλιππος τις κινήσεις αυτές. Αν όμως αυτοί δεν το καταλάβαιναν, αυτό είναι άλλο ζήτημα, δεν με αφορά. [45] Εγώ όμως τα προέβλεπα αυτά και διαμαρτυρόμουν πάντοτε τόσο εδώ ενώπιόν σας όσο και όπου αλλού πήγαινα ως πρεσβευτής. Οι πόλεις όμως περνούσαν ηθική κρίση. Αυτοί που ασκούσαν την πολιτική και είχαν τη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων δωροδοκούνταν και εξαγοράζονταν για το χρήμα· οι απλοί πολίτες και ο πολύς λαός, άλλοτε δεν μπορούσαν να προβλέψουν τίποτε, άλλοτε δελεάζονταν από την καθημερινή ραστώνη και την άνετη ζωή· όλοι γενικά είχαν πάθει κάτι τέτοιο: πίστευαν ο καθένας τους ότι το κακό δεν θα έφτανε και στους ίδιους και ότι χάρη στους κινδύνους των άλλων θα εξασφάλιζαν τα δικά τους πράγματα, όταν θα το ήθελαν. [46] Το αποτέλεσμα, κατά τη γνώμη μου, ήταν από τη μια για τον λαό να χάσει την ελευθερία του, επειδή προτίμησε την υπερβολική και άκαιρη ραθυμία, από την άλλη για τους ιθύνοντες, που φαντάζονταν ότι πουλούσαν όλα τα άλλα εκτός από τον εαυτό τους, να αντιληφθούν ότι το πρώτο πράγμα που είχαν πουλήσει ήταν ο εαυτός τους. Γιατί αντί για φίλοι και φιλοξενούμενοι που ονομάζονταν τότε που δωροδοκούνταν, αποκαλούνται τώρα κόλακες, εχθροί των θεών, και με όλα τα άλλα γενικά ταιριαστά ονόματα. [47] Γιατί κανένας, Αθηναίοι, δεν ξοδεύει χρήματα επιδιώκοντας το συμφέρον του προδότη, ούτε, όταν γίνει κύριος όσων αγόρασε, χρησιμοποιεί πια τον προδότη ως σύμβουλό του για τα υπόλοιπα. Γιατί αλλιώς κανένας δεν θα ήταν πιο ευτυχισμένος από τον προδότη· μα δεν είναι έτσι· από πού και ώς πού· κάθε άλλο μάλιστα. Αλλά, όταν αυτός που επιδιώκει την εξουσία πάρει υπό τον έλεγχό του την κατάσταση, γίνεται κύριος και αυτών που του την πούλησαν, και καθώς γνωρίζει καλά την κακοήθειά τους, τότε ακριβώς, ναι τότε, και τους μισεί και δυσπιστεί σ᾽ αυτούς και τους προπηλακίζει. [48] Αν και έχει παρέλθει η κατάλληλη στιγμή να διορθώσουμε τα πράγματα, υπάρχει τουλάχιστον πάντοτε ο κατάλληλος καιρός να συνειδητοποιούν οι μυαλωμένοι παρόμοιες καταστάσεις. Προσέξτε τις εξής περιπτώσεις· ο Λασθένης αποκαλούνταν φίλος από τον Φίλιππο ώς τη στιγμή που του παρέδωσε με προδοσία την Όλυνθο· ο Τιμόλαος ώς τη στιγμή που κατέστρεψε τη Θήβα· ο Εύδικος και ο Σίμος ο Λαρισαίος ώς τη στιγμή που υποδούλωσαν τη Θεσσαλία στον Φίλιππο. Έκτοτε έχει γεμίσει όλος ο κόσμος από εξόριστους, προπηλακισμένους και από ανθρώπους που έχουν δεχτεί κάθε ατίμωση. Ποιά τύχη είχε ο Αρίστρατος στη Σικυώνα; Ποιά ο Πέριλλος στα Μέγαρα; Δεν τους έχουν θέσει στο περιθώριο;
[49] Από αυτά τα παραδείγματα θα μπορούσε να δει κανείς ολοκάθαρα ότι όποιος προστατεύει με όλα τα μέσα την πατρίδα του και αντιδρά σθεναρά σ᾽ αυτούς τους προδότες, αυτός είναι, Αισχίνη, που εξασφαλίζει σε σας τους προδότες και τα μίσθαρνα όργανα του Φιλίππου ώστε να έχετε το αντάλλαγμα για τη δωροδοκία σας. Έτσι, χάρη στους πολλούς αυτούς πατριώτες και σε εκείνους που εναντιώνονται στα σχέδιά σας είστε εσείς σώοι και παίρνετε ακόμη τον μισθό σας γιατί, όσο εξαρτάται τουλάχιστον από σας τους ίδιους, θα είχατε εξαφανιστεί προ πολλού.
[50] Αν και έχω να πω πολλά ακόμη γι᾽ αυτά που έγιναν τότε, ωστόσο νομίζω ότι και αυτά που είπα είναι περισσότερα από αρκετά. Αίτιος είναι αυτός που φτιάχνοντας ένα μείγμα από την κακοήθεια και τα αδικήματά του με περιέλουσε σαν με κατακάθια κρασιού· αυτό εγώ ήταν απαραίτητο να αποπλύνω μπροστά σ᾽ εκείνους που ήταν νέοι όταν έγιναν αυτά.
Εσείς που, πριν πω εγώ οτιδήποτε, γνωρίζατε ότι τότε αυτός ήταν μίσθαρνο όργανο του Φιλίππου, ίσως ενοχληθήκατε. [51] Και όμως, αυτός τουλάχιστον ονομάζει αυτό φιλία και δεσμό φιλοξενίας. Και τώρα είπε κάπου στον λόγο του «αυτός που με χλευάζει για τη φιλία μου με τον Αλέξανδρο». Εγώ να σε χλευάσω για τη φιλία σου με τον Αλέξανδρο; Από πού την κέρδισες ή πώς θεωρήθηκες άξιος γι᾽ αυτήν; Ούτε του Φιλίππου φιλοξενούμενο ούτε του Αλεξάνδρου φίλο θα μπορούσα να σε αποκαλέσω, δεν είμαι τόσο τρελός, εκτός και αν και τους θεριστές και όσους παίρνουν μισθό για κάποια άλλη εργασία πρέπει να τους αποκαλούμε φίλους και φιλοξενουμένους αυτών που τους μίσθωσαν. [52] Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα· από πού και ώς πού; κάθε άλλο μάλιστα. Αλλά εγώ σε αποκαλώ μίσθαρνο όργανο αρχικά του Φιλίππου και σήμερα του Αλεξάνδρου· το ίδιο κάνουν και όλοι αυτοί. Εάν δεν πιστεύεις, ρώτησέ τους, ή καλύτερα θα κάνω αυτό εγώ για λογαριασμό σου. Ποιό από τα δύο πιστεύετε, Αθηναίοι; Είναι ο Αισχίνης μίσθαρνο όργανο του Αλεξάνδρου ή συνδέεται με δεσμούς φιλοξενίας με αυτόν; Ακούς τί λένε.