[306] Σ᾽ αυτές και σε παρόμοιες προς αυτές ενέργειες είχε χρέος να προβεί, Αισχίνη, ο καλός και έντιμος πολίτης, που αν είχαν στεφθεί από επιτυχία, θα γινόμασταν αναμφισβήτητα πολύ μεγάλοι και θα μας άξιζε. Αλλά, μολονότι η εξέλιξη των πραγμάτων ήταν διαφορετική, μας έμεινε τουλάχιστον το καλό όνομα και το ότι κανείς δεν κατηγορεί την πόλη ούτε και την πολιτική που ακολούθησε, αλλά κακίζει την τύχη που όρισε να πάρουν τα πράγματα τέτοια τροπή. [307] Μά τον Δία, όχι, δεν έπρεπε ένας τέτοιος πολίτης, κρατώντας αποστάσεις από τα συμφέροντα της πόλης και πουλώντας το τομάρι του στους εχθρούς έναντι αμοιβής, να περιμένει τις κατάλληλες ευκαιρίες χάρη των εχθρών και όχι χάρη της πατρίδας του. Ούτε και όφειλε να βλέπει με κακό μάτι εκείνον που είχε το κουράγιο να προτείνει στους λόγους και στα ψηφίσματά του μέτρα αντάξια της πόλης και να τα υποστηρίζει με πάθος. Ούτε πάλι, αν κάποιος τον βλάψει ως άτομο, να το θυμάται και να του το φυλάει ούτε και να προσποιείται τον ήσυχο πολίτη με τρόπο ανέντιμο και ύπουλο, στάση που εσύ πολύ συχνά τηρείς. [308] Υπάρχει βέβαια, υπάρχει ήσυχος βίος, έντιμος και ωφέλιμος για την πόλη, που εσείς οι περισσότεροι από τους πολίτες περνάτε χωρίς επιτήδευση. Ο Αισχίνης όμως δεν ζει μια τέτοια ήσυχη ζωή, κάθε άλλο μάλιστα. Αλλά αποσύρεται από την ενεργό δράση, όταν το κρίνει σκόπιμο (και το κάνει αυτό κατ᾽ επανάληψη) και καιροφυλακτεί πότε θα χορτάσετε από την πολυλογία του ομιλητή ή πότε θα συμβεί από την τύχη κάποια αναποδιά ή θα παρουσιαστεί κάτι άλλο δυσάρεστο (πολλά συμβαίνουν στον κόσμο). Τότε με την ευκαιρία αυτή βγαίνει από την αδράνεια και εμφανίζεται ξαφνικά ο ρήτορας σαν σίφουνας. Έχει κάνει τις σχετικές πρόβες για την απαγγελία, έχει συγκεντρώσει λέξεις και φράσεις, τις έχει συρράψει και τις απαγγέλλει με έμφαση, χωρίς να πάρει ανάσα, λέξεις και φράσεις που δεν αποφέρουν καμιά ωφέλεια ούτε και συντελούν στην απόκτηση κανενός αγαθού, αλλά προξενούν συμφορά στον πρώτο τυχόντα πολίτη και ντροπή σε όλους. [309] Και όμως, αν αυτή η προσπάθεια και φροντίδα πήγαζε από ψυχή δίκαιη, που είχε σκοπό την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της πόλης, θα έπρεπε να αποφέρει καρπούς πλούσιους, εξαιρετικούς και ωφέλιμους σε όλους, όπως συμμαχίες πόλεων, πηγές χρημάτων, οργάνωση και ανάπτυξη εμπορίου, θέσπιση νόμων ωφέλιμων, προσκόμματα στους δηλωμένους εχθρούς της πόλης. [310] Τον παλαιό καιρό όλα αυτά αποτελούσαν δοκιμασία της ικανότητας των πολιτικών, αλλά και ο χρόνος που πέρασε πρόσφερε πολλές ευκαιρίες σε έναν σωστό και τίμιο πολίτη να δοκιμαστεί· πουθενά όμως δεν θα φανεί ότι εσύ συγκαταλέγεσαι μεταξύ αυτών των πολιτών· δεν ήσουν ούτε πρώτος ούτε δεύτερος ούτε τρίτος ούτε τέταρτος ούτε πέμπτος ούτε έκτος ούτε σε οποιαδήποτε θέση, τουλάχιστον όχι όσον αφορά σ᾽ αυτά με τα οποία γινόταν η πόλη ισχυρότερη. [311] Ποιά δηλαδή συμμαχία έχει κάνει η πόλη με δικές σου ενέργειες; Ποιά αποστολή βοήθειας πραγματοποίησε; Ποιούς φίλους ή φήμη απέκτησε χάρη σε σένα; Ποιά αντιπροσωπεία στο εξωτερικό ανέλαβες; Ποιά υπηρεσία πρόσφερες, χάρη στην οποία η πόλη ανέβασε το γόητρό της; Ποιά από τις υποθέσεις τις δικές μας ή των Ελλήνων γενικά ή έστω των συμμάχων, που εσύ ανέλαβες, έχει στεφθεί από επιτυχία; Ποιές τριήρεις; Ποιό πολεμικό υλικό; Ποιοί ναύσταθμοι; Ποιά οχυρωματικά έργα; Ποιό ιππικό; Σε τί από όλα όσα μπορούσαν να γίνουν φάνηκες εσύ χρήσιμος; Ποιά η πολιτική σου για τους εύπορους ή άπορους πολίτες; Ποιά η οικονομική βοήθεια κοινής ωφέλειας; Καμιά. [312] Μα φίλε μου, θα μπορούσες να πεις, και αν ακόμη δεν έκανα τίποτε από αυτά, τουλάχιστον έδειξα καλή διάθεση και προθυμία. Σε ποιό ζήτημα; Πότε; Μα εσύ, ο χειρότερος από όλους τους ανθρώπους, ούτε και όταν όλοι, όσοι μίλησαν από το βήμα, πρόσφεραν για τη σωτηρία της πόλης, και πρόσφατα μάλιστα, όταν ο Αριστόνικος πρόσφερε το χρηματικό ποσό που είχε συγκεντρώσει για εξαγορά των πολιτικών του δικαιωμάτων, ούτε και τότε ακόμη παρουσιάστηκες ούτε και πρόσφερες τίποτε. Όχι επειδή ήσουν φτωχός· πώς ήταν δυνατό αυτό; Είχες κληρονομήσει από την περιουσία του κουνιάδου σου του Φίλωνα περισσότερα από πέντε τάλαντα, είχες και δύο τάλαντα από τους επικεφαλής των συμμοριών ως ανταμοιβή για την ακύρωση εκ μέρους σου του νόμου περί τριηραρχίας. [313] Αλλά, για να μη βγω από τον σημερινό μου στόχο πηγαίνοντας από το ένα θέμα στο άλλο, θα τα παραλείψω. Ωστόσο, από αυτά που ανέφερα έγινε φανερό ότι ο λόγος για τον οποίο δεν πρόσφερες δεν ήταν η ένδεια αλλά ο φόβος σου να κάνεις κάτι αντίθετο προς αυτούς, χάρη των οποίων γίνονται όλες οι πολιτικές σου ενέργειες. Σε ποιές λοιπόν περιστάσεις κάνεις τον παλικαρά; Πότε δείχνεις όλο σου το μεγαλείο; Όταν βέβαια είναι να πεις κάτι εναντίον αυτών εδώ· τότε αποκτάς την υπέροχη φωνή σου, τότε τα θυμάσαι όλα, γίνεσαι άριστος ηθοποιός, σωστός Θεοκρίνης του δράματος.