Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Ρητορική (1392a-1392b)
[19] Ας μιλήσουμε λοιπόν πρώτα για το δυνατό και το αδύνατο. Αν λοιπόν για το αντίθετο ενός πράγματος είναι δυνατή η ύπαρξη ή η γένεση, τότε μπορεί κανείς να δεχτεί ότι το ίδιο είναι δυνατό και για το αντίθετό του· αν, επί παραδείγματι, είναι δυνατό ένας άνθρωπος να γιατρευτεί, θα πει ότι είναι δυνατό και να αρρωστήσει· γιατί και στα δύο αντίθετα —ως αντίθετα— υπάρχει η ίδια δυνατότητα. Επίσης: αν είναι δυνατό το ένα από δύο όμοια πράγματα, τότε είναι δυνατό και το όμοιό του. Επίσης: αν είναι δυνατό το δυσκολότερο, τότε και το ευκολότερο. Επίσης: αν είναι δυνατό ένα πράγμα να υπάρξει ως καλό και ωραίο, τότε είναι δυνατό και απλά να υπάρξει· γιατί είναι πιο δύσκολο να υπάρξει ένα ωραίο σπίτι από το να υπάρξει απλώς ένα σπίτι. Επίσης: αν είναι δυνατή η αρχή ενός πράγματος, είναι δυνατό και το τέλος του· γιατί κανένα από τα αδύνατα πράγματα δεν έρχεται, ούτε αρχίζει να έρχεται, στην ύπαρξη· π.χ. η διαγώνιος ενός τετραγώνου ούτε θα μπορούσε να αρχίσει να είναι ούτε είναι σύμμετρη με τις πλευρές του. Επίσης: αν είναι δυνατό το τέλος ενός πράγματος, είναι δυνατή και η αρχή του· γιατί όλα τα πράγματα έρχονται στην ύπαρξη από μια αρχή. Επίσης: αν είναι δυνατό να ᾽ρθει στην ύπαρξη αυτό που είναι ύστερο από πλευράς ουσίας ή γένεσης, τότε και το πρότερο· π.χ. αν είναι δυνατό να υπάρξει άντρας, τότε και παιδί (το παιδί είναι πρότερον ενσχέσει με τον άντρα)· και αν είναι δυνατό να υπάρξει παιδί, τότε και άντρας (το παιδί είναι επίσης και αρχή). Δυνατά είναι επίσης αυτά προς τα οποία μας κινεί ένας φυσικός έρωτας και ένας φυσικός πόθος· γιατί κανένας δεν αισθάνεται έρωτα ή πόθο για τα αδύνατα πράγματα — αυτός, τουλάχιστο, είναι ο κανόνας. Για όσα επίσης πράγματα υπάρχουν επιστήμες και τέχνες, για όλα αυτά είναι δυνατή και η ύπαρξη και η γένεση. Δυνατά είναι επίσης όλα αυτά που η αρχή της γένεσής τους βρίσκεται σε πράγματα στα οποία εμείς μπορούμε να ασκήσουμε πίεση ή πειθώ· πρόκειται, βέβαια, για όλα εκείνα από τα οποία είμαστε δυνατότεροι ή των οποίων είμαστε αφέντες ή φίλοι. Επίσης, αν τα μέρη ενός πράγματος είναι δυνατά, είναι δυνατό και το σύνολο· και, αν είναι δυνατό το σύνολο, τότε είναι συνήθως δυνατά και τα μέρη. Πραγματικά: αν μπορούν να υπάρξουν σχισμένες μπροστά μύτες, ψίδια και πανωδέρματα, τότε μπορούν να υπάρξουν και παπούτσια, και αν μπορούν να υπάρξουν παπούτσια, τότε και σχισμένες μπροστά μύτες, ψίδια και πανωδέρματα. [1392b] Αν το γένος είναι, στο σύνολό του, μεταξύ των δυνατών πραγμάτων, τότε είναι και το είδος, και αν το είδος, τότε και το γένος· παράδειγμα: αν μπορεί να υπάρξει πλοίο, τότε και τριήρης, και αν τριήρης, τότε και πλοίο. Επίσης: αν είναι δυνατό το ένα από δύο πράγματα που σχετίζονται αμοιβαία εκ φύσεως, τότε και το άλλο· αν π.χ. είναι δυνατό το διπλάσιο, τότε και το μισό, και αν το μισό, τότε και το διπλάσιο. Επίσης, αν κάτι μπορεί να υπάρξει δίχως τέχνη και δίχως καμιά προπαρασκευή, τότε μπορεί —σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό— με τη βοήθεια κάποιας τέχνης και κάποιας ιδιαίτερης φροντίδας· εξού και ο λόγος του Αγάθωνα |