Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΑΡΡΙΑΝΟΣ

Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (3.25.3-3.26.4)

[3.25.3] Ἐν τούτῳ δὲ ἀφικνοῦνται παρ᾽ αὐτὸν Περσῶν τινες, οἳ ἤγγελλον Βῆσσον τήν τε τιάραν ὀρθὴν ἔχειν καὶ τὴν Περσικὴν στολὴν φοροῦντα Ἀρτοξέρξην τε καλεῖσθαι ἀντὶ Βήσσου καὶ βασιλέα φάσκειν εἶναι τῆς Ἀσίας· ἔχειν τε ἀμφ᾽ αὑτὸν Περσῶν τε τοὺς ἐς Βάκτρα διαφυγόντας καὶ αὐτῶν Βακτριανῶν πολλούς· προσδοκᾶσθαι δὲ ἥξειν αὐτῷ καὶ Σκύθας ξυμμάχους.
[3.25.4] Ἀλέξανδρος δὲ ὁμοῦ ἤδη ἔχων τὴν πᾶσαν δύναμιν ᾔει ἐπὶ Βάκτρων, ἵνα καὶ Φίλιππος ὁ Μενελάου παρ᾽ αὐτὸν ἀφίκετο ἐκ Μηδίας, ἔχων τούς τε μισθοφόρους ἱππέας, ὧν ἡγεῖτο αὐτός, καὶ Θεσσαλῶν τοὺς ἐθελοντὰς ὑπομείναντας καὶ τοὺς ξένους τοὺς Ἀνδρομάχου. Νικάνωρ δὲ ὁ Παρμενίωνος ὁ τῶν ὑπασπιστῶν ἄρχων τετελευτήκει ἤδη νόσῳ. [3.25.5] ἰόντι δὲ Ἀλεξάνδρῳ τὴν ἐπὶ Βάκτρα ἐξηγγέλθη Σατιβαρζάνης ὁ Ἀρείων σατράπης Ἀνάξιππον μὲν καὶ τοὺς ἱππακοντιστὰς τοὺς ξὺν αὐτῷ ἀπεκτονώς, ὁπλίζων δὲ τοὺς Ἀρείους καὶ ξυνάγων εἰς Ἀρτακόανα πόλιν, ἵνα τὸ βασίλειον ἦν τῶν Ἀρείων· ἐκεῖθεν δὲ ὅτι ἔγνωκεν, ἐπειδὰν προκεχωρηκότα Ἀλέξανδρον πύθηται, ἰέναι ξὺν τῇ δυνάμει παρὰ Βῆσσον, ὡς ξὺν ἐκείνῳ ἐπιθησόμενος ὅπῃ ἂν τύχῃ τοῖς Μακεδόσι. [3.25.6] ταῦτα ὡς ἐξηγγέλθη αὐτῷ, τὴν μὲν ἐπὶ Βάκτρα ὁδὸν οὐκ ἦγεν, ἀναλαβὼν δὲ τούς τε ἑταίρους ἱππέας καὶ τοὺς ἱππακοντιστὰς καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τὴν Ἀμύντου τε καὶ Κοίνου τάξιν, τὴν δὲ ἄλλην δύναμιν αὐτοῦ καταλιπὼν καὶ ἐπ᾽ αὐτῇ Κρατερὸν ἡγεμόνα, σπουδῇ ἦγεν ὡς ἐπὶ Σατιβαρζάνην τε καὶ τοὺς Ἀρείους καὶ διελθὼν ἐν δυσὶν ἡμέραις σταδίους ἐς ἑξακοσίους πρὸς Ἀρτακόανα ἧκεν.
[3.25.7] Σατιβαρζάνης μὲν οὖν, ὡς ἔγνω ἐγγὺς ὄντα Ἀλέξανδρον, τῇ ὀξύτητι τῆς ἐφόδου ἐκπλαγεὶς ξὺν ὀλίγοις ἱππεῦσι τῶν Ἀρείων ἔφυγε· πρὸς γὰρ τῶν πολλῶν στρατιωτῶν κατελείφθη ἐν τῇ φυγῇ, ὡς κἀκεῖνοι ἔμαθον προσάγοντα Ἀλέξανδρον. Ἀλέξανδρος δέ, ὅσους ξυναιτίους τῆς ἀποστάσεως κατέμαθε καὶ ἐν τῷ τότε ἀπολελοιπότας τὰς κώμας, τούτους δὲ ἄλλῃ καὶ ἄλλῃ, ὀξείας τὰς διώξεις ποιησάμενος, τοὺς μὲν ἀπέκτεινε, τοὺς δὲ ἠνδραπόδισε· σατράπην δὲ Ἀρείων ἀπέδειξεν Ἀρσάκην, ἄνδρα Πέρσην. [3.25.8] αὐτὸς δὲ ξὺν τοῖς ἀμφὶ Κρατερὸν ὑπολελειμμένοις, ὁμοῦ οὖσιν ἤδη, ὡς ἐπὶ τὴν Ζαραγγαίων χώραν ἦγε· καὶ ἀφικνεῖται ἵνα τὰ βασίλεια τῶν Ζαραγγαίων ἦν. Βαρσαέντης δέ, ὃς τότε κατεῖχε τὴν χώραν, εἷς ὢν τῶν ξυνεπιθεμένων Δαρείῳ ἐν τῇ φυγῇ, προσιόντα Ἀλέξανδρον μαθὼν ἐς Ἰνδοὺς τοὺς ἐπὶ τάδε τοῦ Ἰνδοῦ ποταμοῦ ἔφυγε. ξυλλαβόντες δὲ αὐτὸν οἱ Ἰνδοὶ παρ᾽ Ἀλέξανδρον ἀπέστειλαν, καὶ ἀποθνήσκει πρὸς Ἀλεξάνδρου τῆς ἐς Δαρεῖον ἀδικίας ἕνεκα.
[3.26.1] Ἐνταῦθα καὶ τὴν Φιλώτα ἐπιβουλὴν τοῦ Παρμενίωνος ἔμαθεν Ἀλέξανδρος, καὶ λέγει Πτολεμαῖος καὶ Ἀριστόβουλος, ὅτι προσηγγελμένη ‹μὲν ἦν› ἤδη οἱ καὶ πρότερον ἐν Αἰγύπτῳ, οὐ μέντοι πιστή γε ἐφάνη τῆς τε φιλίας τῆς πάλαι ἕνεκα καὶ τῆς ἐξ αὐτοῦ ἐς Παρμενίωνά τε τὸν πατέρα τὸν Φιλώτα τιμῆς καὶ ἐς αὐτὸν Φιλώταν πίστεως. [3.26.2] Πτολεμαῖος δὲ ὁ Λάγου λέγει εἰσαχθῆναι εἰς Μακεδόνας Φιλώταν καὶ κατηγορῆσαι μὲν αὐτοῦ ἰσχυρῶς Ἀλέξανδρον, ἀπολογήσασθαι δὲ αὐτὸν Φιλώταν. καὶ τοὺς ἐπιμηνυτὰς τοῦ ἔργου παρελθόντας ἐξελέγξαι Φιλώταν τε καὶ τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν ἄλλοις τε ἐλέγχοις οὐκ ἀφανέσι καὶ μάλιστα δὴ ὅτι αὐτὸς Φιλώτας πεπύσθαι μὲν ἐπιβουλήν τινα Ἀλεξάνδρῳ παρασκευαζομένην συνέφη, ἐξηλέγχετο δὲ κατασιωπήσας ταύτην πρὸς Ἀλέξανδρον, καίτοι δὶς ἐπὶ τὴν σκηνὴν ὁσημέραι τὴν Ἀλεξάνδρου φοιτῶν. [3.26.3] καὶ Φιλώταν μὲν κατακοντισθῆναι πρὸς τῶν Μακεδόνων καὶ ὅσοι ἄλλοι μετέσχον αὐτῷ τῆς ἐπιβουλῆς ἐπὶ Παρμενίωνα δὲ σταλῆναι Πολυδάμαντα, ἕνα τῶν ἑταίρων, γράμματα φέροντα παρ᾽ Ἀλεξάνδρου πρὸς τοὺς στρατηγοὺς τοὺς ἐν Μηδίᾳ, Κλέανδρόν τε καὶ Σιτάλκην καὶ Μεν[ν]ίδαν· οὗτοι γὰρ ἐπὶ τῆς στρατιᾶς, ἧς Παρμενίων ἦρχε, τεταγμένοι ἦσαν· [3.26.4] καὶ πρὸς τούτων ἀποθανεῖν Παρμενίωνα, τυχὸν μὲν ὅτι οὐ πιστὸν ἐδόκει εἶναι Ἀλέξανδρος Φιλώτα ἐπιβουλεύοντος μὴ ξυμμετασχεῖν Παρμενίωνα τῷ παιδὶ τοῦ βουλεύματος, τυχὸν δὲ ὅτι, εἰ καὶ μὴ ξυμμετέσχε, σφαλερὸς ἤδη ἦν περιὼν Παρμενίων τοῦ παιδὸς αὐτοῦ ἀνῃρημένου, ἐν τοσαύτῃ ὢν ἀξιώσει παρά τε αὐτῷ Ἀλεξάνδρῳ καὶ ἐς τὸ ἄλλο στράτευμα, μὴ ὅτι τὸ Μακεδονικόν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων ξένων, ὧν πολλάκις καὶ ἐν μέρει καὶ παρὰ τὸ μέρος κατὰ πρόσταξιν τὴν Ἀλεξάνδρου ξὺν χάριτι ἐξηγεῖτο.

[3.25.3] Στο μεταξύ παρουσιάστηκαν μερικοί Πέρσες στον Αλέξανδρο, οι οποίοι του ανήγγειλαν ότι ο Βήσσος έχει την τιάρα ορθή, ότι φοράει την περσική βασιλική στολή, ότι τώρα αντί Βήσσος ονομάζεται Αρταξέρξης και υποστηρίζει ότι είναι βασιλιάς της Ασίας· ότι έχει συγκεντρώσει γύρω του όσους Πέρσες είχαν διαφύγει στα Βάκτρα, πολλούς από τους ίδιους τους Βακτριανούς και ότι περιμένει να του έρθουν ως σύμμαχοι οι Σκύθες.
[3.25.4] Έχοντας συγκεντρωμένο ήδη όλον τον στρατό του ο Αλέξανδρος προχωρούσε προς τα Βάκτρα, όπου κατέφθασε από τη Μηδία και ο Φίλιππος, ο γιος του Μενελάου, μαζί με τους μισθοφόρους ιππείς, τους οποίους ο ίδιος διοικούσε, τους Θεσσαλούς εθελοντές, που παρέμειναν στο στράτευμα, και τους μισθοφόρους του Ανδρόμαχου. Ο Νικάνωρ όμως, ο γιος του Παρμενίωνα και αρχηγός των υπασπιστών, είχε ήδη πεθάνει από αρρώστια. [3.25.5] Ενώ όμως προχωρούσε προς τα Βάκτρα, τον πληροφόρησαν ότι ο Σατιβαρζάνης, ο σατράπης της Αρείας, είχε σκοτώσει τον Ανάξιππο και τους έφιππους ακοντιστές που ήταν μαζί του και ότι όπλιζε τους Αρείους και τους συγκέντρωνε στην πόλη Αρτακόανα, όπου ήταν τα βασιλικά ανάκτορα των Αρείων· ότι είχε αποφασίσει, μόλις μάθαινε ότι έχει προχωρήσει ο Αλέξανδρος, να πάει με τον στρατό του στον Βήσσο, για να επιτεθεί μαζί του εναντίον των Μακεδόνων, οπουδήποτε τους συναντήσει. [3.25.6] Μόλις πληροφορήθηκε αυτά ο Αλέξανδρος, διέκοψε την πορεία του προς τα Βάκτρα. Πήρε μαζί του το ιππικό των εταίρων, τους έφιππους ακοντιστές, τους τοξότες, τους Αγριάνες και τα τάγματα του Αμύντα και του Κοίνου και προχώρησε γρήγορα εναντίον του Σατιβαρζάνη και των Αρείων αφήνοντας πίσω τις υπόλοιπες δυνάμεις του και ορίζοντας τον Κρατερό για αρχηγό τους. Και αφού διέτρεξε μέσα σε δύο μέρες περίπου εξακόσια στάδια, έφτασε στα Αρτακόανα.
[3.25.7] Όταν έμαθε ο Σατιβαρζάνης ότι πλησιάζει ο Αλέξανδρος, αιφνιδιάστηκε από την ταχύτητα της προέλασής του και έφυγε με λίγους μόνο Αρείους ιππείς, επειδή τον εγκατέλειψαν κατά τη φυγή του οι περισσότεροι στρατιώτες του, μόλις και αυτοί έμαθαν ότι πλησιάζει ο Αλέξανδρος. Όσους βεβαιώθηκε ότι πήραν μέρος στη συνωμοσία και ότι είχαν εγκαταλείψει τότε τα χωριά τους, ο Αλέξανδρος τους καταδίωξε με ταχύτητα παντού και άλλους από αυτούς σκότωσε και άλλους τους πούλησε ως δούλους· μετά διόρισε σατράπη των Αρείων τον Πέρση Αρσάκη. [3.25.8] Ο ίδιος προχώρησε προς τη χώρα των Ζαραγγαίων μαζί με τις δυνάμεις του Κρατερού, που είχαν μείνει πίσω και είχαν τώρα πια ενωθεί μαζί του· και έφθασε στο μέρος όπου ήταν τα βασιλικά ανάκτορα των Ζαραγγαίων. Ο Βαρσαέντης, που ήταν τότε κύριος της χώρας και ένας από αυτούς που επιτέθηκαν στον Δαρείο κατά τη φυγή του, μόλις έμαθε ότι πλησιάζει ο Αλέξανδρος, κατέφυγε στην Ινδία που είναι από την αποδώ μεριά του Ινδού ποταμού. Οι Ινδοί όμως τον συνέλαβαν και τον έστειλαν στον Αλέξανδρο, ο οποίος τον σκότωσε για την απιστία του προς τον Δαρείο.
[3.26.1] Εδώ έμαθε ο Αλέξανδρος και για τη συνωμοσία του Φιλώτα, του γιου του Παρμενίωνα. Ο Πτολεμαίος μάλιστα και ο Αριστόβουλος αναφέρουν ότι είχε και πρωτύτερα πληροφορηθεί γι᾽ αυτό, όταν ακόμη βρισκόταν στην Αίγυπτο· η πληροφορία όμως δεν του φάνηκε πιστευτή, επειδή συνδεόταν με φιλία από παλιά με τον Φιλώτα, εκτιμούσε τον πατέρα του Παρμενίωνα και είχε προπάντων εμπιστοσύνη στον ίδιο τον Φιλώτα. [3.26.2] Ο Πτολεμαίος, ο γιος τους Λάγου, αναφέρει ότι ο Φιλώτας κλήθηκε στη συνέλευση των Μακεδόνων, ο Αλέξανδρος τον κατηγόρησε με ισχυρά επιχειρήματα και ο ίδιος ο Φιλώτας απολογήθηκε· μετά παρουσιάστηκαν αυτοί που κατήγγειλαν τη συνωμοσία και κατηγόρησαν τον Φιλώτα και τους συνεργάτες του και με άλλες φανερές αποδείξεις, προπάντων όμως γιατί, ενώ ο ίδιος ομολόγησε ότι είχε πληροφορηθεί για τη συνωμοσία που ετοιμαζόταν εναντίον του Αλεξάνδρου, αποδείχθηκε ότι την απέκρυψε από τον Αλέξανδρο, αν και δυο φορές την ημέρα τον επισκεπτόταν στη σκηνή του. [3.26.3] Ο Φιλώτας λοιπόν και όσοι άλλοι πήραν μέρος στη συνωμοσία εκτελέστηκαν από τους Μακεδόνες με ακοντισμό· αναφορικά με τον Παρμενίωνα ο Αλέξανδρος έστειλε έναν από τους εταίρους, τον Πολυδάμαντα, για να μεταφέρει επιστολή του προς τους στρατηγούς Κλέανδρο, Σιτάλκη και Μενίδα στη Μηδία· αυτοί είχαν τοποθετηθεί στις δυνάμεις που διοικούσε ο Παρμενίων. [3.26.4] Από αυτούς λοιπόν εκτελέστηκε ο Παρμενίων, ίσως επειδή ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο Παρμενίων δεν θα έπαιρνε μέρος σε συνωμοσία του ίδιου του γιου του Φιλώτα, ίσως όμως και επειδή πίστευε ότι ο Παρμενίων θα ήταν πια επικίνδυνος, αν παρέμενε ζωντανός μετά την εκτέλεση του γιου του, έστω και αν ο ίδιος δεν είχε λάβει μέρος στη συνωμοσία· και αυτό γιατί είχε σε μεγάλη υπόληψη τον Παρμενίωνα και ο ίδιος καθώς και ολόκληρο το στράτευμα, και μάλιστα όχι μόνο το μακεδονικό, άλλα και το μισθοφορικό, το οποίο είχε πολλές φορές διοικήσει με επιτυχία, και όταν ήταν η σειρά του, και όταν δεν ήταν, ύστερα από διαταγή του Αλεξάνδρου.