Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (7.51.1-7.54.1)

[7.51.1] Οἱ δὲ Συρακόσιοι καὶ αὐτοὶ τοῦτο πυθόμενοι πολλῷ μᾶλλον ἐπηρμένοι ἦσαν μὴ ἀνιέναι τὰ τῶν Ἀθηναίων, ὡς καὶ αὐτῶν κατεγνωκότων ἤδη μηκέτι κρεισσόνων εἶναι σφῶν μήτε ταῖς ναυσὶ μήτε τῷ πεζῷ (οὐ γὰρ ἂν τὸν ἔκπλουν ἐπιβουλεῦσαι), καὶ ἅμα οὐ βουλόμενοι αὐτοὺς ἄλλοσέ ποι τῆς Σικελίας καθεζομένους χαλεπωτέρους εἶναι προσπολεμεῖν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ ὡς τάχιστα καὶ ἐν ᾧ σφίσι ξυμφέρει ἀναγκάσαι αὐτοὺς ναυμαχεῖν. [7.51.2] τὰς οὖν ναῦς ἐπλήρουν καὶ ἀνεπειρῶντο ἡμέρας ὅσαι αὐτοῖς ἐδόκουν ἱκαναὶ εἶναι. ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν, τῇ μὲν προτέρᾳ πρὸς τὰ τείχη τῶν Ἀθηναίων προσέβαλλον, καὶ ἐπεξελθόντος μέρους τινὸς οὐ πολλοῦ καὶ τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων κατά τινας πύλας ἀπολαμβάνουσί τε τῶν ὁπλιτῶν τινὰς καὶ τρεψάμενοι καταδιώκουσιν· οὔσης δὲ στενῆς τῆς ἐσόδου οἱ Ἀθηναῖοι ἵππους τε ἑβδομήκοντα ἀπολλύασι καὶ τῶν ὁπλιτῶν οὐ πολλούς.
[7.52.1] Καὶ ταύτῃ μὲν τῇ ἡμέρᾳ ἀπεχώρησεν ἡ στρατιὰ τῶν Συρακοσίων· τῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ταῖς τε ναυσὶν ἐκπλέουσιν οὔσαις ἓξ καὶ ἑβδομήκοντα καὶ τῷ πεζῷ ἅμα πρὸς τὰ τείχη ἐχώρουν. οἱ δ᾽ Ἀθηναῖοι ἀντανῆγον ναυσὶν ἓξ καὶ ὀγδοήκοντα καὶ προσμείξαντες ἐναυμάχουν. [7.52.2] καὶ τὸν Εὐρυμέδοντα ἔχοντα τὸ δεξιὸν κέρας τῶν Ἀθηναίων καὶ βουλόμενον περικλῄσασθαι τὰς ναῦς τῶν ἐναντίων καὶ ἐπεξάγοντα τῷ πλῷ πρὸς τὴν γῆν μᾶλλον, νικήσαντες οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι τὸ μέσον πρῶτον τῶν Ἀθηναίων ἀπολαμβάνουσι κἀκεῖνον ἐν τῷ κοίλῳ καὶ μυχῷ τοῦ λιμένος καὶ αὐτόν τε διαφθείρουσι καὶ τὰς μετ᾽ αὐτοῦ ναῦς ἐπισπομένας· ἔπειτα δὲ καὶ τὰς πάσας ἤδη ναῦς τῶν Ἀθηναίων κατεδίωκόν τε καὶ ἐξεώθουν ἐς τὴν γῆν.
[7.53.1] Ὁ δὲ Γύλιππος ὁρῶν τὰς ναῦς τῶν πολεμίων νικωμένας καὶ ἔξω τῶν σταυρωμάτων καὶ τοῦ ἑαυτῶν στρατοπέδου καταφερομένας, βουλόμενος διαφθείρειν τοὺς ἐκβαίνοντας καὶ τὰς ναῦς ῥᾷον τοὺς Συρακοσίους ἀφέλκειν τῆς γῆς φιλίας οὔσης, παρεβοήθει ἐπὶ τὴν χηλὴν μέρος τι ἔχων τῆς στρατιᾶς. [7.53.2] καὶ αὐτοὺς οἱ Τυρσηνοί (οὗτοι γὰρ ἐφύλασσον τοῖς Ἀθηναίοις ταύτῃ) ὁρῶντες ἀτάκτως προσφερομένους, ἐπεκβοηθήσαντες καὶ προσπεσόντες τοῖς πρώτοις τρέπουσι καὶ ἐσβάλλουσιν ἐς τὴν λίμνην τὴν Λυσιμέλειαν καλουμένην. [7.53.3] ὕστερον δὲ πλέονος ἤδη τοῦ στρατεύματος παρόντος τῶν Συρακοσίων καὶ ξυμμάχων καὶ οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιβοηθήσαντες καὶ δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἐς μάχην τε κατέστησαν πρὸς αὐτοὺς καὶ νικήσαντες ἐπεδίωξαν καὶ ὁπλίτας τε οὐ πολλοὺς ἀπέκτειναν καὶ τὰς ναῦς τὰς μὲν πολλὰς διέσωσάν τε καὶ ξυνήγαγον κατὰ τὸ στρατόπεδον, δυοῖν δὲ δεούσας εἴκοσιν οἱ Συρακόσιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι ἔλαβον αὐτῶν καὶ τοὺς ἄνδρας πάντας ἀπέκτειναν. [7.53.4] καὶ ἐπὶ τὰς λοιπὰς ἐμπρῆσαι βουλόμενοι ὁλκάδα παλαιὰν κληματίδων καὶ δᾳδὸς γεμίσαντες (ἦν γὰρ ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους ὁ ἄνεμος οὔριος) ἀφεῖσαν [τὴν ναῦν] πῦρ ἐμβαλόντες. καὶ οἱ Ἀθηναῖοι δείσαντες περὶ ταῖς ναυσὶν ἀντεμηχανήσαντό τε σβεστήρια κωλύματα καὶ παύσαντες τήν τε φλόγα καὶ τὸ μὴ προσελθεῖν ἐγγὺς τὴν ὁλκάδα τοῦ κινδύνου ἀπηλλάγησαν. [7.54.1] μετὰ δὲ τοῦτο Συρακόσιοι μὲν τῆς τε ναυμαχίας τροπαῖον ἔστησαν καὶ τῆς ἄνω τῆς πρὸς τῷ τείχει ἀπολήψεως τῶν ὁπλιτῶν, ὅθεν καὶ τοὺς ἵππους ἔλαβον, Ἀθηναῖοι δὲ ἧς τε οἱ Τυρσηνοὶ τροπῆς ἐποιήσαντο τῶν πεζῶν ἐς τὴν λίμνην καὶ ἧς αὐτοὶ τῷ ἄλλῳ στρατοπέδῳ.

[7.51.1] Όταν οι Συρακούσιοι το πληροφορήθηκαν, αναθάρρησαν πολύ και ήσαν αποφασισμένοι να μην χαλαρώσουν τις προσπάθειές τους εναντίον των Αθηναίων που, με την απόφασή τους, είχαν παραδεχτεί ότι δεν ήσαν ανώτεροί τους, ούτε στο ναυτικό ούτε στον στρατό, γιατί διαφορετικά δεν θα είχαν αποφασίσει να φύγουν κρυφά. Οι Συρακούσιοι δεν ήθελαν να τους αφήσουν να πάνε να εγκατασταθούν σε άλλο μέρος της Σικελίας, όπου θα ήταν δυσκολότερο να τους πολεμούν, αλλά ήθελαν να τους αναγκάσουν να ναυμαχήσουν το ταχύτερο σ᾽ εκείνο το μέρος και με συνθήκες ευνοϊκές για τους Συρακουσίους. [7.51.2] Επάνδρωσαν τα καράβια και τα γύμνασαν όσες μέρες το θεώρησαν απαραίτητο. Όταν ήρθε η στιγμή, την πρώτη μέρα έκαναν επίθεση εναντίον του τείχους των Αθηναίων. Ένα τμήμα οπλίτες και ιππείς —λίγοι και οι δύο— βγήκε από μία πύλη ν᾽ αντιπαραταχτεί. Οι Συρακούσιοι απομόνωσαν μερικούς οπλίτες, τους τρέψαν σε φυγή και τους κυνήγησαν. Επειδή η πύλη ήταν στενή, οι Αθηναίοι έχασαν εβδομήντα άλογα και λίγους οπλίτες.
[7.52.1] Την ημέρα εκείνη αποτραβήχτηκαν οι Συρακούσιοι. Την επομένη βγήκαν με τον στόλο τους —εβδομήντα έξι καράβια— και ταυτόχρονα ο στρατός τους προχώρησε προς τα τείχη των Αθηναίων. Οι Αθηναίοι έβγαλαν και αυτοί τον στόλο τους — ογδόντα έξι καράβια. Οι δύο στόλοι συναντήθηκαν και άρχισε ναυμαχία. [7.52.2] Ο Ευρυμέδων είχε την δεξιά πτέρυγα των Αθηναίων και ήθελε να κυκλώσει τον εχθρικό στόλο. Αλλά πλησίασε πολύ στην στεριά. Οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοι νίκησαν το κέντρο των Αθηναίων και τον απομόνωσαν στον μυχό του λιμανιού. Τον σκότωσαν και κατάστρεψαν τα καράβια που τον ακολουθούσαν. Έπειτα άρχισαν να κυνηγούν ολόκληρο τον Αθηναϊκό στόλο και να αναγκάζουν τα καράβια να πέφτουν έξω στην στεριά.
[7.53.1] Ο Γύλιππος είδε ότι ο εχθρικός στόλος είχε νικηθεί και ήταν πέρα από το τεχνητό λιμάνι που είχαν κατασκευάσει με πασσάλους. Επιδιώκοντας να σκοτώσει τα πληρώματα που θα κατέβαιναν στην στεριά και να διευκολύνει τους Συρακουσίους να ρυμουλκήσουν τα καράβια, έτρεξε στον μόλο μ᾽ ένα μέρος του στρατού του. [7.53.2] Όταν οι Τυρρηνοί, που φύλαγαν το μέρος εκείνο για τους Αθηναίους, τους είδαν να προχωρούν με πολλή αταξία, έτρεξαν να βοηθήσουν, έπεσαν απάνω στους πρώτους, τους νίκησαν και τους έριξαν μέσα στον βάλτο που ονομάζεται Λυσιμέλεια. [7.53.3] Αργότερα, όταν το μεγαλύτερο μέρος του στρατού των Συρακουσίων και των συμμάχων, πήγε στο ίδιο μέρος, οι Αθηναίοι, ανήσυχοι για τα καράβια τους, έτρεξαν να βοηθήσουν κι έδωσαν μάχη εναντίον τους, τους νίκησαν και τους καταδίωξαν, σκοτώνοντας λίγους οπλίτες. Έσωσαν τα περισσότερα καράβια τους και τα συγκέντρωσαν στο στρατόπεδό τους. Οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοί τους είχαν αιχμαλωτίσει δέκα οκτώ καράβια και σκότωσαν όλα τα πληρώματα. [7.53.4] Ήθελαν να πυρπολήσουν τα υπόλοιπα και γέμισαν ένα παλιό φορτηγό με κληματόβεργες και λάδι, του έβαλαν φωτιά και το άφησαν να το σπρώξει ο άνεμος προς τ᾽ Αθηναϊκά καράβια. Οι Αθηναίοι φοβήθηκαν για τα καράβια τους, μηχανεύτηκαν τρόπους για να σβήσουν την φωτιά κι απόφυγαν τον κίνδυνο, σταματώντας τις φλόγες κι εμποδίζοντας το φορτηγό να πλησιάσει.
[7.54.1] Μετά οι Συρακούσιοι έστησαν τρόπαιο για την ναυμαχία και για την επιχείρηση που είχαν κάνει κοντά στα τείχη, εναντίον των οπλιτών, εκεί όπου είχαν πιάσει τα άλογα. Και οι Αθηναίοι έστησαν τρόπαιο για την νίκη των Τυρρηνών εναντίον των οπλιτών που είχαν ρίξει στον βάλτο και για την δική τους νίκη εναντίον του υπόλοιπου στρατού.