Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (6.90.1-6.92.1)

[6.90.1] «Καὶ τὰ μὲν ἐς τὰς ἐμὰς διαβολὰς τοιαῦτα ξυνέβη· περὶ δὲ ὧν ὑμῖν τε βουλευτέον καὶ ἐμοί, εἴ τι πλέον οἶδα, ἐσηγητέον, μάθετε ἤδη. [6.90.2] ἐπλεύσαμεν ἐς Σικελίαν πρῶτον μέν, εἰ δυναίμεθα, Σικελιώτας καταστρεψόμενοι, μετὰ δ᾽ ἐκείνους αὖθις καὶ Ἰταλιώτας, ἔπειτα καὶ τῆς Καρχηδονίων ἀρχῆς καὶ αὐτῶν ἀποπειράσοντες. [6.90.3] εἰ δὲ προχωρήσειε ταῦτα ἢ πάντα ἢ καὶ τὰ πλείω, ἤδη τῇ Πελοποννήσῳ ἐμέλλομεν ἐπιχειρήσειν, κομίσαντες ξύμπασαν μὲν τὴν ἐκεῖθεν προσγενομένην δύναμιν τῶν Ἑλλήνων, πολλοὺς δὲ βαρβάρους μισθωσάμενοι καὶ Ἴβηρας καὶ ἄλλους τῶν ἐκεῖ ὁμολογουμένως νῦν βαρβάρων μαχιμωτάτους, τριήρεις τε πρὸς ταῖς ἡμετέραις πολλὰς ναυπηγησάμενοι, ἐχούσης τῆς Ἰταλίας ξύλα ἄφθονα, αἷς τὴν Πελοπόννησον πέριξ πολιορκοῦντες καὶ τῷ πεζῷ ἅμα ἐκ γῆς ἐφορμαῖς τῶν πόλεων τὰς μὲν βίᾳ λαβόντες, τὰς δ᾽ ἐντειχισάμενοι, ῥᾳδίως ἠλπίζομεν καταπολεμήσειν καὶ μετὰ ταῦτα καὶ τοῦ ξύμπαντος Ἑλληνικοῦ ἄρξειν. [6.90.4] χρήματα δὲ καὶ σῖτον, ὥστε εὐπορώτερον γίγνεσθαί τι αὐτῶν, αὐτὰ τὰ προσγενόμενα ἐκεῖθεν χωρία ἔμελλε διαρκῆ ἄνευ τῆς ἐνθένδε προσόδου παρέξειν. [6.91.1] τοιαῦτα μὲν περὶ τοῦ νῦν οἰχομένου στόλου παρὰ τοῦ τὰ ἀκριβέστατα εἰδότος ὡς διενοήθημεν ἀκηκόατε· καὶ ὅσοι ὑπόλοιποι στρατηγοί, ἢν δύνωνται, ὁμοίως αὐτὰ πράξουσιν. ὡς δέ, εἰ μὴ βοηθήσετε οὐ περιέσται τἀκεῖ, μάθετε ἤδη. [6.91.2] Σικελιῶται γὰρ ἀπειρότεροι μέν εἰσιν, ὅμως δ᾽ ἂν ξυστραφέντες ἁθρόοι καὶ νῦν ἔτι περιγένοιντο· Συρακόσιοι δὲ μόνοι μάχῃ τε ἤδη πανδημεὶ ἡσσημένοι καὶ ναυσὶν ἅμα κατειργόμενοι ἀδύνατοι ἔσονται τῇ νῦν Ἀθηναίων ἐκεῖ παρασκευῇ ἀντισχεῖν. [6.91.3] καὶ εἰ αὕτη ἡ πόλις ληφθήσεται, ἔχεται καὶ ἡ πᾶσα Σικελία, καὶ εὐθὺς καὶ Ἰταλία· καὶ ὃν ἄρτι κίνδυνον ἐκεῖθεν προεῖπον, οὐκ ἂν διὰ μακροῦ ὑμῖν ἐπιπέσοι. [6.91.4] ὥστε μὴ περὶ τῆς Σικελίας τις οἰέσθω μόνον βουλεύειν, ἀλλὰ καὶ περὶ τῆς Πελοποννήσου, εἰ μὴ ποιήσετε τάδε ἐν τάχει, στρατιάν τε ἐπὶ νεῶν πέμψετε τοιαύτην ἐκεῖσε οἵτινες αὐτερέται κομισθέντες καὶ ὁπλιτεύσουσιν εὐθύς, καὶ ὃ τῆς στρατιᾶς ἔτι χρησιμώτερον εἶναι νομίζω, ἄνδρα Σπαρτιάτην ἄρχοντα, ὡς ἂν τούς τε παρόντας ξυντάξῃ καὶ τοὺς μὴ ᾽θέλοντας προσαναγκάσῃ· οὕτω γὰρ οἵ τε ὑπάρχοντες ὑμῖν φίλοι θαρσήσουσι μᾶλλον καὶ οἱ ἐνδοιάζοντες ἀδεέστερον προσίασιν. [6.91.5] καὶ τὰ ἐνθάδε χρὴ ἅμα φανερώτερον ἐκπολεμεῖν, ἵνα Συρακόσιοί τε νομίζοντες ὑμᾶς ἐπιμέλεσθαι μᾶλλον ἀντέχωσι καὶ Ἀθηναῖοι τοῖς ἑαυτῶν ἧσσον ἄλλην ἐπικουρίαν πέμπωσιν. [6.91.6] τειχίζειν τε χρὴ Δεκέλειαν τῆς Ἀττικῆς, ὅπερ Ἀθηναῖοι μάλιστα αἰεὶ φοβοῦνται, καὶ μόνου αὐτοῦ νομίζουσι τῶν ἐν τῷ πολέμῳ οὐ διαπεπειρᾶσθαι. βεβαιότατα δ᾽ ἄν τις οὕτω τοὺς πολεμίους βλάπτοι, εἰ ἃ μάλιστα δεδιότας αὐτοὺς αἰσθάνοιτο, ταῦτα σαφῶς πυνθανόμενος ἐπιφέροι· εἰκὸς γὰρ αὐτοὺς ἀκριβέστατα ἑκάστους τὰ σφέτερα αὐτῶν δεινὰ ἐπισταμένους φοβεῖσθαι. [6.91.7] ἃ δ᾽ ἐν τῇ ἐπιτειχίσει αὐτοὶ ὠφελούμενοι τοὺς ἐναντίους κωλύσετε, πολλὰ παρεὶς τὰ μέγιστα κεφαλαιώσω. οἷς τε γὰρ ἡ χώρα κατεσκεύασται, τὰ πολλὰ πρὸς ὑμᾶς τὰ μὲν ληφθέντα, τὰ δ᾽ αὐτόματα ἥξει· καὶ τὰς τοῦ Λαυρείου τῶν ἀργυρείων μετάλλων προσόδους καὶ ὅσα ἀπὸ γῆς καὶ δικαστηρίων νῦν ὠφελοῦνται εὐθὺς ἀποστερήσονται, μάλιστα δὲ τῆς ἀπὸ τῶν ξυμμάχων προσόδου ἧσσον διαφορουμένης, οἳ τὰ παρ᾽ ὑμῶν νομίσαντες ἤδη κατὰ κράτος πολεμεῖσθαι ὀλιγωρήσουσιν. [6.92.1] γίγνεσθαι δέ τι αὐτῶν καὶ ἐν τάχει καὶ προθυμότερον ἐν ὑμῖν ἐστίν, ὦ Λακεδαιμόνιοι, ἐπεὶ ὥς γε δυνατά (καὶ οὐχ ἁμαρτήσεσθαι οἶμαι γνώμης) πάνυ θαρσῶ.

[6.90.1] »Αυτά, λοιπόν, είναι τα όσα έδωσαν λαβή στις εναντίον μου διαβολές. Και τώρα ακούστε ποιά είναι τα προβλήματα απάνω στα οποία πρέπει εσείς ν᾽ αποφασίσετε κι εγώ να σας συμβουλέψω για ό,τι ξέρω περισσότερο από σας. [6.90.2] Πήγαμε στην Σικελία πρώτ᾽ απ᾽ όλα για να υποτάξομε, αν μπορούσαμε, τους Σικελιώτες και μετά, τους Ιταλιώτες, και εν συνεχεία, να δοκιμάσομε να κατακτήσομε και την ηγεμονία των Καρχηδονίων και την ίδια την Καρχηδόνα. [6.90.3] Και αν τα κατορθώναμε όλα αυτά, ή τουλάχιστον τα περισσότερα, τότε είχαμε σκοπό να επιτεθούμε εναντίον της Πελοποννήσου, μεταφέροντας από εκεί όλες τις ελληνικές δυνάμεις που θα είχαν προστεθεί στις δικές μας, στρατολογώντας πολλούς μισθοφόρους, Ίβηρες και άλλους, όσοι θεωρούνται από τους εκεί βαρβάρους οι καλύτεροι πολεμιστές, και ναυπηγώντας, εκτός από τα δικά μας, πολυάριθμα πολεμικά, αφού η Ιταλία έχει άφθονη ξυλεία. Με αυτά θα είχαμε αποκλείσει την Πελοπόννησο από παντού και ταυτόχρονα θα εκάναμε επιθέσεις με το πεζικό εναντίον των πολιτειών, είτε για να τις κυριέψομε με έφοδο, είτε για να τις αποκλείσομε με τείχος, κι έτσι εύκολα να κατακτήσομε την Πελοπόννησο. Μετά θα κυριαρχούσαμε σ᾽ ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. [6.90.4] Όσο για χρήματα και τρόφιμα, για να είναι ευκολότερη η εκτέλεση του σχεδίου, θα τα προμήθευαν, σε υπεραρκετή ποσότητα, τα καινούργια εδάφη που θα κατακτούσαμε εκεί και δεν θα χρησιμοποιούσαμε τις εδώ προσόδους μας.
[6.91.1] »Αυτά, λοιπόν, ήσαν, όπως τα είχαμε καταστρώσει τα σχέδια της εκστρατείας και τα ακούσατε από τον άνθρωπο, ο οποίος τα ξέρει καλύτερα από κάθε άλλον. Και οι στρατηγοί που έμειναν εκεί, τα ίδια σχέδια θα εφαρμόσουν, αν μπορούν. Και τώρα μάθετε ότι, αν δεν στείλετε βοήθεια εκεί, είναι αδύνατον να σωθεί η κατάσταση. [6.91.2] Οι Σικελιώτες δεν έχουν πολλή πολεμική πείρα, αλλά θα μπορούσαν και τώρα να νικήσουν αν συνάσπιζαν τις δυνάμεις τους. Οι Συρακούσιοι, όμως, μόνοι τους, μετά την ήττα που έπαθαν πολεμώντας με όλες τις δυνάμεις τους, και αποκλεισμένοι από τον αθηναϊκό στόλο, δεν θα μπορέσουν ν᾽ αντισταθούν στην δύναμη των Αθηναίων που βρίσκεται κιόλας εκεί. [6.91.3] Κι αν πέσει η πολιτεία αυτή, θα πέσει ολόκληρη η Σικελία και αμέσως μετά η Ιταλία και τότε ο κίνδυνος τον οποίον σας περιέγραψα λίγο πριν, δεν θ᾽ αργούσε να πέσει απάνω σας. [6.91.4] Ώστε μην νομίσει κανείς ότι συσκέπτεστε μόνο για την Σικελία αλλά και για την Πελοπόννησο, αν δεν πάρετε αμέσως τα ακόλουθα μέτρα: να στείλετε, δηλαδή, εκεί με καράβια, στρατό που η σύνθεσή του θα είναι τέτοια, ώστε οι στρατιώτες να είναι κωπηλάτες στο ταξίδι και να γίνουν οπλίτες μόλις φθάσουν. Εκείνο, όμως, που θεωρώ ακόμα πιο χρήσιμο από τον στρατό είναι να στείλετε Σπαρτιάτη στρατηγό ο οποίος να οργανώσει όσες δυνάμεις βρίσκονται εκεί και όσους δεν θέλουν να δώσουν βοήθεια να τους αναγκάσει να πολεμήσουν. Έτσι θ᾽ αναθαρρήσουν οι φίλοι σας και όσοι είναι διστακτικοί δεν θα φοβούνται τόσο να έρθουν με το μέρος σας. [6.91.5] Αλλά και εδώ πρέπει να κάνετε πιο έντονα τον πόλεμο, ώστε οι Συρακούσιοι, βλέποντας ότι τους υποστηρίζετε, να προβάλουν πιο θαρραλέα αντίσταση και οι Αθηναίοι να εμποδίζονται να στέλνουν βοήθεια στο εκστρατευτικό σώμα. [6.91.6] Πρέπει, επίσης, να οχυρώσετε την Δεκέλεια της Αττικής. Το φοβούνται από πάντα οι Αθηναίοι περισσότερο από κάθε άλλο και θεωρούν ότι είναι το μόνο κακό του πολέμου που δεν έχουν δοκιμάσει. Ο πιο βέβαιος τρόπος να βλάψει κανείς τον εχθρό του όταν ξέρει ποιό είναι το κακό που φοβάται περισσότερο, είναι να του το προξενήσει, αφού αποκτήσει βέβαιες πληροφορίες. Φυσικό είναι ο κάθε εμπόλεμος να ξέρει καλύτερα ποιός κίνδυνος μπορεί να τον απειλεί κι αυτόν να φοβάται πιο πολύ. [6.91.7] Τα πλεονεκτήματα τα οποία θ᾽ αποκτήσετε σεις οχυρώνοντας την Δεκέλεια και από τα οποία θα στερηθούν οι Αθηναίοι, είναι πολλά. Θα παραλείψω τα πιο πολλά, για ν᾽ αναφέρω, σύντομα, τα κυριότερα. Από τα όσα αποτελούν τον πλούτο της υπαίθρου, τα περισσότερα θα είναι δικά σας, είτε επειδή θα τα πάρετε με την βία, είτε επειδή οι δούλοι θα έρθουν σε σας αυθόρμητα. Οι Αθηναίοι θα στερηθούν αμέσως τα εισοδήματα που έχουν από τα μεταλλεία, ασήμι του Λαυρίου, από την καλλιέργεια της γης και από τα δικαστήρια. Αλλά το κυριότερο απ᾽ όλα, θα μειωθεί το ποσό του φόρου που πληρώνουν οι σύμμαχοι, οι οποίοι, βλέποντας ότι κάνετε τον πόλεμο με όλη σας την δύναμη, δεν θα δείχνουν προθυμία να πληρώσουν.
[6.92.1] »Από σας εξαρτάται, Λακεδαιμόνιοι, να πραγματοποιηθεί γρήγορα και δραστήρια, κάτι από όλα αυτά. Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι όλα αυτά είναι κατορθωτά και δεν νομίζω ότι σφάλλω.