Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

Ἱστορίαι (6.32.1-6.33.6)

[6.32.1] Ἐπειδὴ δὲ αἱ νῆες πλήρεις ἦσαν καὶ ἐσέκειτο πάντα ἤδη ὅσα ἔχοντες ἔμελλον ἀνάξεσθαι, τῇ μὲν σάλπιγγι σιωπὴ ὑπεσημάνθη, εὐχὰς δὲ τὰς νομιζομένας πρὸ τῆς ἀναγωγῆς οὐ κατὰ ναῦν ἑκάστην, ξύμπαντες δὲ ὑπὸ κήρυκος ἐποιοῦντο, κρατῆράς τε κεράσαντες παρ᾽ ἅπαν τὸ στράτευμα καὶ ἐκπώμασι χρυσοῖς τε καὶ ἀργυροῖς οἵ τε ἐπιβάται καὶ οἱ ἄρχοντες σπένδοντες. [6.32.2] ξυνεπηύχοντο δὲ καὶ ὁ ἄλλος ὅμιλος ὁ ἐκ τῆς γῆς τῶν τε πολιτῶν καὶ εἴ τις ἄλλος εὔνους παρῆν σφίσιν. παιανίσαντες δὲ καὶ τελεώσαντες τὰς σπονδὰς ἀνήγοντο, καὶ ἐπὶ κέρως τὸ πρῶτον ἐκπλεύσαντες ἅμιλλαν ἤδη μέχρι Αἰγίνης ἐποιοῦντο. καὶ οἱ μὲν ἐς τὴν Κέρκυραν, ἔνθαπερ καὶ τὸ ἄλλο στράτευμα τῶν ξυμμάχων ξυνελέγετο, ἠπείγοντο ἀφικέσθαι.
[6.32.3] Ἐς δὲ τὰς Συρακούσας ἠγγέλλετο μὲν πολλαχόθεν τὰ περὶ τοῦ ἐπίπλου, οὐ μέντοι ἐπιστεύετο ἐπὶ πολὺν χρόνον οὐδέν, ἀλλὰ καὶ γενομένης ἐκκλησίας ἐλέχθησαν τοιοίδε λόγοι ἀπό τε ἄλλων, τῶν μὲν πιστευόντων τὰ περὶ τῆς στρατείας τῆς τῶν Ἀθηναίων, τῶν δὲ τὰ ἐναντία λεγόντων, καὶ Ἑρμοκράτης ὁ Ἕρμωνος παρελθὼν αὐτοῖς, ὡς σαφῶς οἰόμενος εἰδέναι τὰ περὶ αὐτῶν, ἔλεγε καὶ παρῄνει τοιάδε.
[6.33.1] «Ἄπιστα μὲν ἴσως, ὥσπερ καὶ ἄλλοι τινές, δόξω ὑμῖν περὶ τοῦ ἐπίπλου τῆς ἀληθείας λέγειν, καὶ γιγνώσκω ὅτι οἱ τὰ μὴ πιστὰ δοκοῦντα εἶναι ἢ λέγοντες ἢ ἀπαγγέλλοντες οὐ μόνον οὐ πείθουσιν, ἀλλὰ καὶ ἄφρονες δοκοῦσιν εἶναι· ὅμως δὲ οὐ καταφοβηθεὶς ἐπισχήσω κινδυνευούσης τῆς πόλεως, πείθων γε ἐμαυτὸν σαφέστερόν τι ἑτέρου εἰδὼς λέγειν. [6.33.2] Ἀθηναῖοι γὰρ ἐφ᾽ ὑμᾶς, ὃ πάνυ θαυμάζετε, πολλῇ στρατιᾷ ὥρμηνται καὶ ναυτικῇ καὶ πεζῇ, πρόφασιν μὲν Ἐγεσταίων ξυμμαχίᾳ καὶ Λεοντίνων κατοικίσει, τὸ δὲ ἀληθὲς Σικελίας ἐπιθυμίᾳ, μάλιστα δὲ τῆς ἡμετέρας πόλεως, ἡγούμενοι, εἰ ταύτην σχοῖεν, ῥᾳδίως καὶ τἆλλα ἕξειν. [6.33.3] ὡς οὖν ἐν τάχει παρεσομένων, ὁρᾶτε ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων ὅτῳ τρόπῳ κάλλιστα ἀμυνεῖσθε αὐτούς, καὶ μήτε καταφρονήσαντες ἄφαρκτοι ληφθήσεσθε μήτε ἀπιστήσαντες τοῦ ξύμπαντος ἀμελήσετε. [6.33.4] εἰ δέ τῳ καὶ πιστά, τὴν τόλμαν αὐτῶν καὶ δύναμιν μὴ ἐκπλαγῇ. οὔτε γὰρ βλάπτειν ἡμᾶς πλείω οἷοί τ᾽ ἔσονται ἢ πάσχειν, οὔθ᾽ ὅτι μεγάλῳ στόλῳ ἐπέρχονται, ἀνωφελεῖς, ἀλλὰ πρός τε τοὺς ἄλλους Σικελιώτας πολὺ ἄμεινον (μᾶλλον γὰρ ἐθελήσουσιν ἐκπλαγέντες ἡμῖν ξυμμαχεῖν), καὶ ἢν ἄρα ἢ κατεργασώμεθα αὐτοὺς ἢ ἀπράκτους ὧν ἐφίενται ἀπώσωμεν (οὐ γὰρ δὴ μὴ τύχωσί γε ὧν προσδέχονται φοβοῦμαι), κάλλιστον δὴ ἔργον ἡμῖν ξυμβήσεται, καὶ οὐκ ἀνέλπιστον ἔμοιγε. [6.33.5] ὀλίγοι γὰρ δὴ στόλοι μεγάλοι ἢ Ἑλλήνων ἢ βαρβάρων πολὺ ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν ἀπάραντες κατώρθωσαν. οὔτε γὰρ πλείους τῶν ἐνοικούντων καὶ ἀστυγειτόνων ἔρχονται (πάντα γὰρ ὑπὸ δέους ξυνίσταται), ἤν τε δι᾽ ἀπορίαν τῶν ἐπιτηδείων ἐν ἀλλοτρίᾳ γῇ σφαλῶσι, τοῖς ἐπιβουλευθεῖσιν ὄνομα, κἂν περὶ σφίσιν αὐτοῖς τὰ πλείω πταίσωσιν, ὅμως καταλείπουσιν. [6.33.6] ὅπερ καὶ Ἀθηναῖοι αὐτοὶ οὗτοι, τοῦ Μήδου παρὰ λόγον πολλὰ σφαλέντος, ἐπὶ τῷ ὀνόματι ὡς ἐπ᾽ Ἀθήνας ᾔει ηὐξήθησαν, καὶ ἡμῖν οὐκ ἀνέλπιστον τὸ τοιοῦτο ξυμβῆναι.

[6.32.1] Όταν επιβιβάστηκαν όλα τα πληρώματα στα καράβια και φορτώθηκαν όλα όσα έπρεπε να πάρουν, η σάλπιγγα σήμανε σιωπή και άρχισαν να λέγονται οι συνηθισμένες πριν από κάθε ταξίδι ευχές, όχι όμως σε κάθε καράβι χωριστά, αλλά σ᾽ όλα μαζί, με τον ρυθμό που έδινε ένας κήρυκας. Σ᾽ όλο το στράτευμα είχαν αναμείξει κρασί σε κρατήρες και οι αξιωματικοί, όσο και οι οπλίτες, έκαναν σπονδές με χρυσά ή ασημένια δοχεία. [6.32.2] Από την στεριά συνευχόταν και το πλήθος οι πολίτες και όσοι άλλοι ήταν εκεί από φιλία προς τους Αθηναίους. Αφού τραγούδησαν τον παιάνα και τέλειωσαν τις σπονδές, ανοίχτηκαν στο πέλαγος ακολουθώντας στην αρχή μονή παράταξη, αλλά έως την Αίγινα τα καράβια παράβγαιναν μεταξύ τους σε ταχύτητα. Ενώ οι Αθηναίοι βιάζονταν να φτάσουν στην Κέρκυρα, όπου συγκεντρώνονταν και οι άλλες συμμαχικές δυνάμεις, [6.32.3] στις Συρακούσες έφταναν από πολλά μέρη πληροφορίες για την εκστρατεία, αλλά για αρκετό καιρό δεν γίνονταν πιστευτές. Είχε, όμως, γίνει εκκλησία όπου ακούστηκαν διάφοροι λόγοι, όπως οι παρακάτω, από μερικούς που έδιναν πίστη στις πληροφορίες για την εκστρατεία των Αθηναίων και από άλλους που αντιφρονούσαν. Ο Ερμοκράτης του Έρμωνος ανέβηκε στο βήμα και, με την πεποίθηση ότι έχει σοβαρές πληροφορίες για το ζήτημα, τους παρακίνησε με τα ακόλουθα, περίπου, λόγια:
[6.33.1] «Ίσως θα σας φανεί ότι κι εγώ, όπως μερικοί άλλοι, θα πω απίστευτες πληροφορίες για την πραγματικότητα του κινδύνου που μας απειλεί και ξέρω καλά ότι όσοι λένε ή επαναλαμβάνουν πράγματα που δεν είναι πιστευτά, όχι μόνον δεν πείθουν κανένα, αλλά θεωρούνται και ανόητοι. Τούτο, όμως, δεν θα με φοβίσει, ώστε να σωπάσω τη στιγμή που κινδυνεύει η πολιτεία, γιατί έχω την πεποίθηση ότι μιλώ έχοντας καλύτερες από κάθε άλλον πληροφορίες. [6.33.2] Οι Αθηναίοι —και τούτο σας προκαλεί κατάπληξη— έχουν εκστρατεύσει εναντίον μας με μεγάλες δυνάμεις, ναυτικές και πεζικές, με πρόφαση να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Εγεσταίους και ν᾽ αποκαταστήσουν τους Λεοντίνους, αλλά στην πραγματικότητα επειδή επιδιώκουν να κατακτήσουν την Σικελία, και προπάντων την πολιτεία μας. Πιστεύουν ότι, αν την κυριέψουν, τότε εύκολα θα υποτάξουν και την υπόλοιπη Σικελία. [6.33.3] Έχετε, λοιπόν, υπόψη ότι θα φθάσουν γρήγορα εδώ και σκεφθείτε πώς, με τα μέσα που έχετε, θα μπορέσετε να τους αποκρούσετε αποτελεσματικότερα. Και πρέπει να προσέξετε, ώστε ούτε να τους υποτιμήσετε και να σας βρουν απροετοίμαστους ούτε να μην πιστέψετε την πληροφορία και παραμελήσετε τα πάντα. [6.33.4] Αλλά και όποιος δίνει πίστη στην πληροφορία, δεν πρέπει να τρομοκρατηθεί από την παρατολμία τους και την δύναμή τους. Δεν θα μπορούν να μας προκαλούν περισσότερες ζημίες από ό,τι θα τους προκαλούμε εμείς. Αλλά και αυτό ακόμα το γεγονός, ότι εκστρατεύουν με τόσες δυνάμεις εναντίον μας, είναι χρήσιμο για μας και είναι πλεονέκτημα απέναντι των άλλων Σικελών —γιατί από φόβο θα συμμαχήσουν ευκολότερα μαζί μας— αλλά και για μας, αν κατορθώσομε ή να τους καταστρέψομε ή να τους διώξομε χωρίς να έχουν επιτύχει τα όσα επιδιώκουν —και δεν έχω τον φόβο ότι θα τα κατορθώσουν— αυτό θα είναι πολύ μεγάλο κατόρθωμα που, εγώ τουλάχιστον, δεν το θεωρώ ανέφικτο. [6.33.5] Λίγες είναι οι υπερπόντιες εκστρατείες Ελλήνων ή βαρβάρων οι οποίες, μακριά από τις βάσεις τους, επέτυχαν. Όπου και αν πηγαίνουν, δεν μπορεί να είναι πολυαριθμότερες από τους αντιπάλους τους και τους γείτονές τους, τους οποίους ενώνει ο φόβος. Αν, από έλλειψη ανεφοδιασμού αποτύχουν σε ξένη γη ή αν ακόμα η αποτυχία τους είναι αποτέλεσμα δικών τους σφαλμάτων, δημιουργούν εντούτοις δοξασμένη φήμη για εκείνους των οποίων επιδίωκαν την καταστροφή. [6.33.6] Αυτό συνέβηκε στους ίδιους τους Αθηναίους όταν ο Μήδος έπαθε, απροσδόκητα, μεγάλη καταστροφή και δοξάστηκαν πολύ επειδή ειπώθηκε ότι εναντίον της Αθήνας είχαν εκστρατεύσει οι Μήδοι. Υπάρχουν βάσιμες ελπίδες ότι το ίδιο μπορεί να συμβεί και σε μας.