Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Κατὰ Φιλίππου δ΄ (10) (1-6)


[1] Καὶ σπουδαῖα νομίζων, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, περὶ ὧν βουλεύεσθε, καὶ ἀναγκαῖα τῇ πόλει, πειράσομαι περὶ αὐτῶν εἰπεῖν ἃ νομίζω συμφέρειν. Οὐκ ὀλίγων δ᾽ ὄντων ἁμαρτημάτων οὐδ᾽ ἐκ μικροῦ χρόνου συνειλεγμένων, ἐξ ὧν φαύλως ταῦτ᾽ ἔχει, οὐδέν ἐστιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν πάντων δυσκολώτερον εἰς τὸ παρὸν ἢ ὅτι ταῖς γνώμαις ὑμεῖς ἀφεστήκατε τῶν πραγμάτων, καὶ τοσοῦτον χρόνον σπουδάζεθ᾽ ὅσον ἂν κάθησθ᾽ ἀκούοντες ἢ προσαγγελθῇ τι νεώτερον, εἶτ᾽ ἀπελθὼν ἕκαστος ὑμῶν οὐ μόνον οὐδὲν φροντίζει περὶ αὐτῶν, ἀλλ᾽ οὐδὲ μέμνηται. [2] ἡ μὲν οὖν ἀσέλγεια καὶ πλεονεξία, ᾗ πρὸς ἅπαντας ἀνθρώπους Φίλιππος χρῆται, τοσαύτη τὸ πλῆθος ὅσην ἀκούετε· ὅτι δ᾽ οὐκ ἔνι ταύτης ἐκεῖνον ἐπισχεῖν ἐκ λόγου καὶ δημηγορίας οὐδεὶς ἀγνοεῖ δήπου. καὶ γὰρ εἰ μηδ᾽ ἀφ᾽ ἑνὸς τῶν ἄλλων τοῦτο μαθεῖν δύναταί τις, ὡδὶ λογισάσθω. ἡμεῖς οὐδαμοῦ πώποτε, ὅπου περὶ τῶν δικαίων εἰπεῖν ἐδέησεν, ἡττήθημεν οὐδ᾽ ἀδικεῖν ἐδόξαμεν, ἀλλὰ πάντων πανταχοῦ κρατοῦμεν καὶ περίεσμεν τῷ λόγῳ. [3] ἆρ᾽ οὖν διὰ τοῦτ᾽ ἐκείνῳ φαύλως ἔχει τὰ πράγματα, ἢ τῇ πόλει καλῶς; πολλοῦ γε καὶ δεῖ· ἐπειδὰν γὰρ ὁ μὲν λαβὼν μετὰ ταῦτα βαδίζῃ τὰ ὅπλα, πᾶσιν τοῖς οὖσιν ἑτοίμως κινδυνεύσων, ἡμεῖς δὲ καθώμεθ᾽ εἰρηκότες τὰ δίκαια, οἱ δ᾽ ἀκηκοότες, εἰκότως, οἶμαι, τοὺς λόγους τἄργα παρέρχεται, καὶ προσέχουσιν ἅπαντες οὐχ οἷς εἴπομέν ποθ᾽ ἡμεῖς δικαίοις ἢ νῦν ἂν εἴποιμεν, ἀλλ᾽ οἷς ποιοῦμεν. ἔστι δὲ ταῦτ᾽ οὐδένα τῶν ἀδικουμένων σῴζειν δυνάμενα· οὐδὲν γὰρ δεῖ πλείω περὶ αὐτῶν λέγειν. [4] τοιγάρτοι διεστηκότων εἰς δύο ταῦτα τῶν ἐν ταῖς πόλεσι, τῶν μὲν εἰς τὸ μήτ᾽ ἄρχειν βίᾳ βούλεσθαι μηδενὸς μήτε δουλεύειν ἄλλῳ, ἀλλ᾽ ἐν ἐλευθερίᾳ καὶ νόμοις ἐξ ἴσου πολιτεύεσθαι, τῶν δ᾽ εἰς τὸ ἄρχειν μὲν τῶν πολιτῶν ἐπιθυμεῖν, ἑτέρῳ δ᾽ ὑπακούειν, δι᾽ ὅτου ποτ᾽ ἂν οἴωνται τοῦτο δυνήσεσθαι ποιῆσαι, οἱ τῆς ἐκείνου προαιρέσεως, οἱ τυραννίδων καὶ δυναστειῶν ἐπιθυμοῦντες, κεκρατήκασι πανταχοῦ, καὶ πόλις δημοκρατουμένη βεβαίως οὐκ οἶδ᾽ εἴ τίς ἐστι τῶν πασῶν λοιπὴ πλὴν ἡ ἡμετέρα. [5] καὶ κεκρατήκασιν οἱ δι᾽ ἐκείνου τὰς πολιτείας ποιούμενοι πᾶσιν ὅσοις πράγματα πράττεται, πρώτῳ μὲν πάντων καὶ πλείστῳ τῷ τοῖς βουλομένοις χρήματα λαμβάνειν ἔχειν τὸν δώσονθ᾽ ὑπὲρ αὑτῶν, δευτέρῳ δὲ καὶ οὐδὲν ἐλάττονι τούτου τῷ δύναμιν τὴν καταστρεψομένην τοὺς ἐναντιουμένους αὐτοῖς ἐν οἷς ἂν αἰτήσωσι χρόνοις παρεῖναι. [6] ἡμεῖς δ᾽ οὐ μόνον τούτοις ὑπολειπόμεθ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἀνεγερθῆναι δυνάμεθα, ἀλλὰ μανδραγόραν πεπωκόσιν ἤ τι φάρμακον ἄλλο τοιοῦτον ἐοίκαμεν ἀνθρώποις· εἶτ᾽, οἶμαι, (δεῖ γάρ, ὡς ἐγὼ κρίνω, λέγειν τἀληθῆ) οὕτω διαβεβλήμεθα καὶ καταπεφρονήμεθ᾽ ἐκ τούτων ὥστε τῶν ἐν αὐτῷ τῷ κινδυνεύειν ὄντων οἱ μὲν ὑπὲρ τῆς ἡγεμονίας ἡμῖν ἀντιλέγουσιν, οἱ δ᾽ ὑπὲρ τοῦ ποῦ συνεδρεύσουσι, τινὲς δὲ καθ᾽ αὑτοὺς ἀμύνεσθαι μᾶλλον ἢ μεθ᾽ ἡμῶν ἐγνώκασιν.


ΠΡΟΟΙΜΙΟ (§§ 1-6)
[1] Αθηναίοι, επειδή νομίζω ότι τα ζητήματα για τα οποία συζητάτε είναι πολύ σημαντικά και κατεπείγοντα για την πόλη, θα προσπαθήσω να σας πω σχετικά με αυτά όσα θεωρώ ότι σας συμφέρουν. Μολονότι τα σφάλματα, εξαιτίας των οποίων η κατάσταση είναι κακή, δεν είναι λίγα ούτε και έχουν συσσωρευτεί μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, εντούτοις, Αθηναίοι, τίποτε από όλα αυτά δεν είναι πιο εξοργιστικό στην παρούσα περίπτωση όσο το ότι έχετε αποστασιοποιηθεί ψυχικά από τις υποθέσεις της πόλης και το ενδιαφέρον σας διαρκεί τόσο μόνο χρόνο όσο κάθεστε εδώ και ακούτε ή ώσπου να φτάσει κάποια καινούργια είδηση· στη συνέχεια ο καθένας αποχωρεί και όχι μόνο δεν δίνει καμιά σημασία στις δημόσιες υποθέσεις αλλά ούτε καν τις θυμάται. [2] Η αλαζονεία λοιπόν και η απληστία που δείχνει ο Φίλιππος στις σχέσεις του με όλους έχουν λάβει τέτοια έκταση όσην ακριβώς έχετε ακουστά, και κανένας δεν αγνοεί ότι είναι αδύνατο να τον συγκρατήσει κανείς από αυτήν την τάση με επιχειρήματα και δημηγορίες. Και αν πράγματι δεν μπορεί κανείς να το μάθει αυτό από πουθενά αλλού, ας κάνει τον ακόλουθο συλλογισμό: όπου χρειάστηκε να μιλήσουμε για τα δίκαιά μας, πουθενά ως τώρα δεν νικηθήκαμε ούτε και φανήκαμε ότι αδικούμε, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις νικούμε και υπερισχύουμε με τη λογική των επιχειρημάτων μας. [3] Γι᾽ αυτό άραγε τα πράγματα είναι άσχημα για᾽ κείνον και καλά για την πόλη μας; Κάθε άλλο βέβαια· γιατί, όταν εκείνος ύστερα από αυτά παίρνει τα όπλα και προχωρεί πρόθυμος να διακινδυνεύσει όλα όσα έχει, ενώ εμείς καθόμαστε άπραγοι, άλλοι γιατί έχουμε διατυπώσει τα δίκαιά μας, άλλοι γιατί τα έχουμε ακούσει, εύλογα κατά τη γνώμη μου τα έργα υπερισχύουν των λόγων και όλοι γενικά προσέχουν όχι σε ό,τι δίκαιο είπαμε κάποτε ή τώρα θα πούμε, αλλά σε όσα κάνουμε. Αυτά όμως δεν μπορούν να σώσουν κανέναν απ᾽ όσους αδικούνται· δεν χρειάζεται βέβαια να πω τίποτε περισσότερο γι᾽ αυτά.
[4] Σε όλες τις πόλεις οι Έλληνες είναι χωρισμένοι σε δύο συγκεκριμένες παρατάξεις· στη μια ανήκουν αυτοί που δεν επιθυμούν μήτε να επιβάλλονται σε κανέναν με τη βία μήτε να είναι υποδουλωμένοι σε κανέναν άλλον, αλλά να πολιτεύονται με ισότητα σε καθεστώς ελεύθερο και δίκαιο σύμφωνα με τους νόμους· στην άλλη ανήκουν εκείνοι που επιθυμούν να εξουσιάζουν τους συμπολίτες τους, αλλά να υπακούουν σε κάποιον άλλον, μέσω του οποίου πιστεύουν ότι θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν αυτά. Έτσι, η φατρία του Φιλίππου, αυτοί δηλαδή που επιθυμούν τυραννίδες και οικογενειοκρατίες, έχουν υπερισχύσει παντού και αμφιβάλλω αν έχει απομείνει από όλες τις πόλεις δημοκρατία σταθερή εκτός από τη δική μας. [5] Η επικράτηση όσων ασκούν την πολιτική με τη βοήθεια εκείνου έχει επιτευχθεί με όλα τα μέσα της πολιτικής· με πρώτο και σπουδαιότερο από όλα ότι έχουν εξασφαλισμένο τον άνθρωπο που θα δώσει γι᾽ αυτούς χρήματα σε όσους θέλουν να τα πάρουν, και δεύτερο, καθόλου μικρότερης σημασίας και αυτό, με το να έχουν δηλαδή στη διάθεσή τους τη δύναμη εκείνη που θα συντρίψει τους αντιπάλους τους σε όποια στιγμή τη ζητήσουν. [6] Αντίθετα, εμείς, Αθηναίοι, όχι μόνο υστερούμε ως προς αυτά, αλλά δεν είμαστε σε θέση ούτε και να αφυπνιστούμε· μοιάζουμε με ανθρώπους που έχουν πιει μανδραγόρα ή κάποιο άλλο παρόμοιο ναρκωτικό. Εξάλλου, γνώμη μου είναι (γιατί πρέπει να πω την αλήθεια όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι), έχουμε διαβληθεί και περιφρονηθεί εξαιτίας αυτών τόσο πολύ, ώστε, ενώ οι Έλληνες αντιμετωπίζουν πραγματικό κίνδυνο, άλλοι ερίζουν με μας για την ηγεμονία, άλλοι για το πού θα συνεδριάσουν, κάποιοι πάλι έχουν αποφασίσει να αμυνθούν μόνοι τους παρά μαζί με μας.