Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Ἑλληνικά (4.8.31-4.8.39)

[4.8.31] Καὶ Θρασύβουλος μὲν δὴ μάλα δοκῶν ἀνὴρ ἀγαθὸς εἶναι οὕτως ἐτελεύτησεν. οἱ μέντοι Ἀθηναῖοι ἑλόμενοι ἀντ᾽ αὐτοῦ Ἀγύρριον ἐπὶ τὰς ναῦς ἐξέπεμψαν. αἰσθόμενοι δ᾽ οἱ Λακεδαιμόνιοι ὅτι ἡ δεκάτη τε τῶν ἐκ τοῦ Πόντου πεπραμένη εἴη ἐν Βυζαντίῳ ὑπ᾽ Ἀθηναίων καὶ Καλχηδόνα ἔχουσι καὶ αἱ ἄλλαι Ἑλλησπόντιαι πόλεις φίλου ὄντος αὐτοῖς Φαρνα βάζου εὖ ἔχοιεν, ἔγνωσαν ἐπιμελητέον εἶναι. [4.8.32] τῷ μὲν οὖν Δερκυλίδᾳ οὐδὲν ἐμέμφοντο· Ἀναξίβιος μέντοι φίλων αὐτῷ γενομένων τῶν ἐφόρων διεπράξατο ὥστε αὐτὸς ἐκπλεῦσαι ἁρμοστὴς εἰς Ἄβυδον. εἰ δὲ λάβοι ἀφορμὴν καὶ ναῦς, καὶ πολεμήσειν ὑπισχνεῖτο τοῖς Ἀθηναίοις, ὥστε μὴ ἔχειν ἐκείνοις καλῶς τὰ ἐν Ἑλλησπόντῳ. [4.8.33] οἱ μὲν δὴ δόντες καὶ τρεῖς τριήρεις καὶ ἀφορμὴν εἰς ξένους χιλίους ἐξέπεμψαν τὸν Ἀναξίβιον. ὁ δὲ ἐπειδὴ ἀφίκετο, κατὰ γῆν μὲν ἁθροίσας ξενικὸν τῶν τ᾽ Αἰολίδων πόλεων παρεσπᾶτό τινας τοῦ Φαρναβάζου καὶ ἐπιστρατευσάσαις ταῖς πόλεσιν ἐπὶ τὴν Ἄβυδον ἀντεπεστράτευε καὶ ἐπεπορεύετο καὶ ἐδῄου τὴν χώραν αὐτῶν· καὶ ναῦς δὲ πρὸς αἷς εἶχε συμπληρώσας ἐξ Ἀβύδου τρεῖς ἄλλας κατῆγεν, εἴ τί που λαμβάνοι Ἀθηναίων πλοῖον ἢ τῶν ἐκείνων συμμάχων. [4.8.34] αἰσθόμενοι δὲ ταῦτα οἱ Ἀθηναῖοι καὶ δεδιότες μὴ φθαρείη σφίσιν ἃ κατεσκεύασεν ἐν τῷ Ἑλλησπόντῳ Θρασύβουλος, ἀντεκπέμπουσιν Ἰφικράτην ναῦς ὀκτὼ ἔχοντα καὶ πελταστὰς εἰς διακοσίους καὶ χιλίους. οἱ πλεῖστοι δὲ αὐτῶν ἦσαν ὧν ἐν Κορίνθῳ ἦρξεν. ἐπεὶ γὰρ οἱ Ἀργεῖοι τὴν Κόρινθον Ἄργος ἐπεποίηντο, οὐδὲν ἔφασαν αὐτῶν δεῖσθαι· καὶ γὰρ ἀπεκτόνει τινὰς τῶν ἀργολιζόντων· καὶ οὕτως ἀπελθὼν Ἀθήναζε οἴκοι ἔτυχεν ὤν. [4.8.35] ἐπεὶ δὲ ἀφίκετο εἰς Χερρόνησον, τὸ μὲν πρῶτον Ἀναξίβιος καὶ Ἰφικράτης λῃστὰς διαπέμποντες ἐπολέμουν ἀλλήλοις· προϊόντος δὲ τοῦ χρόνου ὁ Ἰφικράτης αἰσθόμενος καὶ Ἀναξίβιον οἰχόμενον εἰς Ἄντανδρον σύν τε τοῖς μισθοφόροις καὶ τοῖς περὶ αὐτὸν Λακωνικοῖς καὶ σὺν Ἀβυδηνοῖς διακοσίοις ὁπλίταις, καὶ ἀκούσας ὅτι τὴν Ἄντανδρον φιλίαν προσειληφὼς εἴη, ὑπονοῶν ὅτι καταστήσας αὖ τὴν ἐκεῖ φρουρὰν ἀποπορεύσοιτο πάλιν καὶ ἀπάξοι τοὺς Ἀβυδηνοὺς οἴκαδε, διαβὰς τῆς νυκτὸς ᾗ ἐρημότατον ἦν τῆς Ἀβυδηνῆς καὶ ἐπανελθὼν εἰς τὰ ὄρη ἐνέδραν ἐποιήσατο. τὰς δὲ τριήρεις αἳ διήγαγον αὐτὸν ἐκέλευε παραπλεῖν ἅμα τῇ ἡμέρᾳ παρὰ τὴν Χερρόνησον τῆς ἄνω, ὅπως δοκοίη, ὥσπερ εἰώθει, ἐπ᾽ ἀργυρολογίαν ἐπαναπεπλευκέναι. [4.8.36] ταῦτα δὲ ποιήσας οὐκ ἐψεύσθη, ἀλλ᾽ ὁ Ἀναξίβιος ἀπεπορεύετο, ὡς μὲν ἐλέγετο, οὐδὲ τῶν ἱερῶν γεγενημένων αὐτῷ ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ἀλλὰ καταφρονήσας, ὅτι διὰ φιλίας τε ἐπορεύετο καὶ εἰς πόλιν φιλίαν καὶ ὅτι ἤκουε τῶν ἀπαντώντων τὸν Ἰφικράτην ἀναπεπλευκέναι τῆς ἐπὶ Προκοννήσου, ἀμελέστερον ἐπορεύετο. [4.8.37] ὅμως δὲ ὁ Ἰφικράτης, ἕως μὲν ἐν τῷ ἰσοπέδῳ τὸ στράτευμα τοῦ Ἀναξιβίου ἦν, οὐκ ἐξανίστατο· ἐπειδὴ δὲ οἱ μὲν Ἀβυδηνοὶ ἀφηγούμενοι ἤδη ἐν τῷ παρὰ Κρεμαστὴν ἦσαν πεδίῳ, ἔνθα ἐστὶ τὰ χρύσεια αὐτοῖς, τὸ δ᾽ ἄλλο στράτευμα ἑπόμενον ἐν τῷ κατάντει ἦν, ὁ δὲ Ἀναξίβιος ἄρτι κατέβαινε σὺν τοῖς Λακωνικοῖς, ἐν τούτῳ ὁ Ἰφικράτης ἐξανίστησι τὴν ἐνέδραν καὶ δρόμῳ ἐφέρετο πρὸς αὐτόν. [4.8.38] καὶ ὁ Ἀναξίβιος γνοὺς μὴ εἶναι ἐλπίδα σωτηρίας, ὁρῶν ἐπὶ πολύ τε καὶ στενὸν ἐκτεταμένον τὸ ἑαυτοῦ στράτευμα, καὶ νομίζων πρὸς τὸ ἄναντες οὐκ ἂν δύνασθαι σαφῶς βοηθῆσαι ἑαυτῷ τοὺς προεληλυθότας, ὁρῶν δὲ καὶ ἐκπεπληγμένους ἅπαντας, ὡς εἶδον τὴν ἐνέδραν, εἶπε πρὸς τοὺς παρόντας· Ἄνδρες, ἐμοὶ μὲν ἐνθάδε καλὸν ἀποθανεῖν· ὑμεῖς δὲ πρὶν συμμεῖξαι τοῖς πολεμίοις σπεύδετε εἰς τὴν σωτηρίαν. [4.8.39] καὶ ταῦτ᾽ ἔλεγε καὶ παρὰ τοῦ ὑπασπιστοῦ λαβὼν τὴν ἀσπίδα ἐν χώρᾳ αὐτοῦ μαχόμενος ἀποθνῄσκει. καὶ τὰ παιδικὰ μέντοι αὐτῷ παρέμεινε, καὶ τῶν Λακεδαιμονίων δὲ τῶν συνεληλυθότων ἐκ τῶν πόλεων ἁρμοστήρων ὡς δώδεκα μαχόμενοι συναπέθανον· οἱ δ᾽ ἄλλοι φεύγοντες ἔπιπτον. οἱ δ᾽ ἐδίωκον μέχρι τοῦ ἄστεως. καὶ τῶν τε ἄλλων ὡς διακόσιοι ἀπέθανον καὶ τῶν Ἀβυδηνῶν ὁπλιτῶν περὶ πεντήκοντα. ταῦτα δὲ πράξας ὁ Ἰφικράτης ἀνεχώρησε πάλιν εἰς Χερρόνησον.

[4.8.31] Τέτοιος στάθηκε ο θάνατος του Θρασυβούλου, που είχε τη φήμη ενός αληθινά εξαίρετου ανθρώπου. Οι Αθηναίοι εκλέξαν διάδοχό του τον Αγύρριο και τον έστειλαν αρχηγό του στόλου. Από την άλλη οι Λακεδαιμόνιοι, βλέποντας ότι οι Αθηναίοι είχαν εκχωρήσει στο Βυζάντιο το δέκατο των φορτίων των πλοίων που έρχονταν από τον Πόντο, ότι κρατούσαν την Καλχηδόνα κι ότι χάρη στη φιλία του Φαρναβάζου είχαν εξασφαλίσει την ευνοϊκή στάση και των άλλων πόλεων του Ελλησπόντου, έκριναν ότι έπρεπε να αντιδράσουν. [4.8.32] Μόλο που δεν είχαν κανένα παράπονο από τον Δερκυλίδα, ο Αναξίβιος έπεισε τους εφόρους, που ήταν φίλοι του, για να στείλουν αυτόν αρμοστή στην Άβυδο: υποσχόταν ότι αν του ᾽διναν πόρους και πλοία θα έκανε τέτοιον πόλεμο στους Αθηναίους, που θα ᾽χαναν τον έλεγχο στον Ελλήσποντο. [4.8.33] Του ᾽δωσαν λοιπόν τρία πολεμικά και χρήματα αρκετά για χίλιους περίπου μισθοφόρους και τον έστειλαν.
Όταν έφτασε, ο Αναξίβιος στρατολόγησε μισθοφόρους και κατόρθωσε ν᾽ αποσπάσει μερικές πόλεις της Αιολίας από τον Φαρνάβαζο· κατόπιν έκανε επιδρομές για να τιμωρήσει τις πόλεις που είχαν επιτεθεί στην Άβυδο, διασχίζοντας και λεηλατώντας τα εδάφη τους. Παράλληλα επάνδρωσε κι άλλα τρία πλοία από την Άβυδο —εκτός από κείνα που είχε— και μ᾽ αυτά αιχμαλώτιζε που και που κι έφερνε στο λιμάνι κάποιο πλοίο των Αθηναίων ή των συμμάχων τους. [4.8.34] Μαθαίνοντάς τα αυτά οι Αθηναίοι ανησύχησαν μήπως πάνε χαμένα όσα είχε πετύχει ο Θρασύβουλος στον Ελλήσποντο· έστειλαν λοιπόν εναντίον του Αναξιβίου τον Ιφικράτη με οχτώ πλοία και κάπου χίλιους διακόσιους πελταστές. (Οι περισσότεροι ήταν από κείνους που είχε διοικήσει στην Κόρινθο, γιατί όταν οι Αργείοι προσάρτησαν την Κόρινθο δήλωσαν πως δεν τους χρειάζονταν πια —ήταν αλήθεια ότι ο Ιφικράτης είχε εκτελέσει μερικούς οπαδούς του Άργους— κι έτσι είχε γυρίσει στην Αθήνα και ιδιώτευε.)
[4.8.35] Όταν έφτασε ο Ιφικράτης στη Χερσόνησο, τον πρώτο καιρό κι αυτός κι ο Αναξίβιος πολεμούσαν αναμεταξύ τους με μικρά σώματα επιδρομέων. Ύστερα από λίγον καιρό ο Ιφικράτης έμαθε ότι ο Αναξίβιος είχε πάει στην Άντανδρο με τους μισθοφόρους του, τους Λάκωνες που τον συνόδευαν και διακόσιους Αβυδηνούς οπλίτες, κι ότι είχε πάρει την Άντανδρο με το μέρος του. Τότε σκέφτηκε ότι ο αντίπαλός του θα εγκαθιστούσε εκεί φρουρά κι έπειτα θα ᾽φευγε ξανά για να οδηγήσει τους Αβυδηνούς πίσω στην πόλη τους· διάβηκε λοιπόν νύχτα στο πιο έρημο σημείο του εδάφους της Αβύδου, ανέβηκε στο βουνό κι έστησε ενέδρα. Στα πολεμικά που τον είχαν μεταφέρει απέναντι έδωσε διαταγή να περάσουν με τα ξημερώματα απέξω από τα παράλια της Χερσονήσου με κατεύθυνση προς τον Ελλήσποντο, ώστε να φανεί ότι είχε βάλει πλώρη κατά πάνω για να συγκεντρώσει χρήματα, όπως το συνήθιζε.
[4.8.36] Οι προσδοκίες του Ιφικράτη δεν διαψεύστηκαν: ο Αναξίβιος ξεκίνησε, καθώς λένε τουλάχιστον, δίχως καν να του έχουν βγει καλά τα σημάδια της θυσίας εκείνη τη μέρα — τόση ήταν η σιγουριά του με την ιδέα ότι πήγαινε σε φιλική πόλη μέσα από φιλικά εδάφη· εξάλλου, ακούγοντας απ᾽ όσους συναντούσε ότι ο Ιφικράτης είχε κάνει πανιά για την Προκόννησο, προχωρούσε δίχως προφυλάξεις. [4.8.37] Ο Ιφικράτης δεν κινήθηκε όσο ο στρατός του Αναξιβίου βάδιζε σ᾽ ομαλό έδαφος· όταν όμως οι Αβυδηνοί, που πήγαιναν μπροστά, έφτασαν στην πεδιάδα κοντά στην Κρεμαστή (όπου βρίσκονται τα χρυσωρυχεία τους), κι ενώ ο υπόλοιπος στρατός που τους ακολουθούσε ήταν σε κατηφορικό μέρος —ο ίδιος ο Αναξίβιος με τους Λάκωνες είχε μόλις αρχίσει να κατεβαίνει—, εκείνη την ώρα ο Ιφικράτης πρόσταξε τους άνδρες του να ξεπροβάλουν από την ενέδρα και να ορμήσουν τρέχοντας καταπάνω του.
[4.8.38] Ο Αναξίβιος κατάλαβε πως δεν είχε ελπίδα σωτηρίας: ο στρατός του ήταν απλωμένος σε μεγάλο μήκος πάνω στον στενό δρόμο, κι εκείνοι που είχαν προχωρήσει μπροστά δεν θα μπορούσαν βέβαια να γυρίσουν στον ανήφορο να τον βοηθήσουν — χώρια που είχαν όλοι φανερά πανικοβληθεί με τον αιφνιδιασμό. Είπε λοιπόν στους κοντινούς του: «Άνδρες, εγώ έχω χρέος να πεθάνω εδώ. Εσείς όμως μην περιμένετε να σμίξετε με τον εχθρό, παρά τρέξετε να σωθείτε». [4.8.39] Μ᾽ αυτά τα λόγια πήρε την ασπίδα από τον υπασπιστή του και σκοτώθηκε πολεμώντας. Κοντά του έμεινε ο αγαπημένος του. Από τους Λακεδαιμονίους αρμοστές που είχαν έρθει από άλλες πόλεις, κάπου δώδεκα έπεσαν μαζί του πολεμώντας· οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν πάνω στη φυγή. Οι στρατιώτες του Ιφικράτη καταδίωξαν τους αντιπάλους τους ώς την πόλη, σκοτώνοντας κάπου πενήντα από τους Αβυδηνούς οπλίτες και διακόσιους από τους άλλους.
Ύστερα απ᾽ αυτή την επιτυχία ο Ιφικράτης γύρισε πίσω στη Χερσόνησο.