Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΞΕΝΟΦΩΝ

Ἑλληνικά (3.1.8-3.1.28)

[3.1.8] Ἐν Ἐφέσῳ δὲ ἤδη ὄντος αὐτοῦ, ὡς ἐπὶ Καρίαν πορευομένου, Δερκυλίδας ἄρξων ἀφίκετο ἐπὶ τὸ στράτευμα, ἀνὴρ δοκῶν εἶναι μάλα μηχανητικός· καὶ ἐπεκαλεῖτο δὲ Σίσυφος. ὁ μὲν οὖν Θίβρων ἀπῆλθεν οἴκαδε καὶ ζημιωθεὶς ἔφυγε· κατηγόρουν γὰρ αὐτοῦ οἱ σύμμαχοι ὡς ἐφείη ἁρπάζειν τῷ στρατεύματι τοὺς φίλους. [3.1.9] ὁ δὲ Δερκυλίδας ἐπεὶ παρέλαβε τὸ στράτευμα, γνοὺς ὑπόπτους ὄντας ἀλλήλοις τὸν Τισσαφέρνην καὶ τὸν Φαρνάβαζον, κοινολογησάμενος τῷ Τισσαφέρνει ἀπήγαγεν εἰς τὴν Φαρναβάζου χώραν τὸ στράτευμα, ἑλόμενος θατέρῳ μᾶλλον ἢ ἅμα ἀμφοτέροις πολεμεῖν. ἦν δὲ καὶ πρόσθεν ὁ Δερκυλίδας πολέμιος τῷ Φαρναβάζῳ· ἁρμοστὴς γὰρ γενόμενος ἐν Ἀβύδῳ ἐπὶ Λυσάνδρου ναυαρχοῦντος, διαβληθεὶς ὑπὸ Φαρναβάζου, ἐστάθη τὴν ἀσπίδα ἔχων, ὃ δοκεῖ κηλὶς εἶναι τοῖς σπουδαίοις Λακεδαιμονίων· ἀταξίας γὰρ ζημίωμά ἐστι. καὶ διὰ ταῦτα δὴ πολὺ ἥδιον ἐπὶ τὸν Φαρνάβαζον ᾔει. [3.1.10] καὶ εὐθὺς μὲν τοσούτῳ διέφερεν εἰς τὸ ἄρχειν τοῦ Θίβρωνος ὥστε παρήγαγε τὸ στράτευμα διὰ τῆς φιλίας χώρας μέχρι τῆς Φαρναβάζου Αἰολίδος οὐδὲν βλάψας τοὺς συμμάχους.
Ἡ δὲ Αἰολὶς αὕτη ἦν μὲν Φαρναβάζου, ἐσατράπευε δ᾽ αὐτῷ ταύτης τῆς χώρας, ἕως μὲν ἔζη, Ζῆνις Δαρδανεύς· ἐπειδὴ δὲ ἐκεῖνος νόσῳ ἀπέθανε, παρασκευαζομένου τοῦ Φαρναβάζου ἄλλῳ δοῦναι τὴν σατραπείαν, Μανία ἡ τοῦ Ζήνιος γυνή, Δαρδανὶς καὶ αὐτή, ἀναζεύξασα στόλον καὶ δῶρα λαβοῦσα ὥστε καὶ αὐτῷ Φαρναβάζῳ δοῦναι καὶ παλλακίσιν αὐτοῦ χαρίσασθαι καὶ τοῖς δυναμένοις μάλιστα παρὰ Φαρναβάζῳ, ἐπορεύετο. [3.1.11] ἐλθοῦσα δ᾽ εἰς λόγους εἶπεν· Ὦ Φαρνάβαζε, ὁ ἀνήρ σοι ὁ ἐμὸς καὶ τἆλλα φίλος ἦν καὶ τοὺς φόρους ἀπεδίδου ὥστε σὺ ἐπαινῶν αὐτὸν ἐτίμας. ἂν οὖν ἐγώ σοι μηδὲν χεῖρον ἐκείνου ὑπηρετῶ, τί σε δεῖ ἄλλον σατράπην καθιστάναι; ἂν δέ τί σοι μὴ ἀρέσκω, ἐπὶ σοὶ δήπου ἔσται ἀφελομένῳ ἐμὲ ἄλλῳ δοῦναι τὴν ἀρχήν. [3.1.12] ἀκούσας ταῦτα ὁ Φαρνάβαζος ἔγνω δεῖν τὴν γυναῖκα σατραπεύειν. ἡ δ᾽ ἐπεὶ κυρία τῆς χώρας ἐγένετο, τούς τε φόρους οὐδὲν ἧττον τἀνδρὸς ἀπεδίδου, καὶ πρὸς τούτοις, ὁπότε ἀφικνοῖτο πρὸς Φαρνάβαζον, ἀεὶ ἦγε δῶρα αὐτῷ, καὶ ὁπότε ἐκεῖνος εἰς τὴν χώραν καταβαίνοι, πολὺ πάντων τῶν ὑπάρχων κάλλιστα καὶ ἥδιστα ἐδέχετο αὐτόν, [3.1.13] καὶ ἅς τε παρέλαβε πόλεις διεφύλαττεν αὐτῷ καὶ τῶν οὐχ ὑπηκόων προσέλαβεν ἐπιθαλαττιδίας Λάρισάν τε καὶ Ἁμαξιτὸν καὶ Κολωνάς, ξενικῷ μὲν Ἑλληνικῷ προσβαλοῦσα τοῖς τείχεσιν, αὐτὴ δὲ ἐφ᾽ ἁρμαμάξης θεωμένη· ὃν δ᾽ ἐπαινέσειε, τούτῳ δῶρα ἀμέμπτως ἐδίδου, ὥστε λαμπρότατα τὸ ξενικὸν κατεσκευάσατο. συνεστρατεύετο δὲ τῷ Φαρναβάζῳ καὶ ὁπότε εἰς Μυσοὺς ἢ Πισίδας ἐμβάλοι, ὅτι τὴν βασιλέως χώραν κακουργοῦσιν. ὥστε καὶ ἀντετίμα αὐτὴν μεγαλοπρεπῶς ὁ Φαρνάβαζος καὶ σύμβουλον ἔστιν ὅτε παρεκάλει. [3.1.14] ἤδη δ᾽ οὔσης αὐτῆς ἐτῶν πλέον ἢ τετταράκοντα, Μειδίας, θυγατρὸς ἀνὴρ αὐτῆς ὤν, ἀναπτερωθεὶς ὑπό τινων ὡς αἰσχρὸν εἴη γυναῖκα μὲν ἄρχειν, αὐτὸν δ᾽ ἰδιώτην εἶναι, τοὺς μὲν ἄλλους μάλα φυλαττομένης αὐτῆς, ὥσπερ ἐν τυραννίδι προσῆκεν, ἐκείνῳ δὲ πιστευούσης καὶ ἀσπαζομένης ὥσπερ ἂν γυνὴ γαμβρὸν ἀσπάζοιτο, εἰσελθὼν ἀποπνῖξαι αὐτὴν λέγεται. ἀπέκτεινε δὲ καὶ τὸν υἱὸν αὐτῆς, τό τε εἶδος ὄντα πάγκαλον καὶ ἐτῶν ὄντα ὡς ἑπτα καίδεκα. [3.1.15] ταῦτα δὲ ποιήσας Σκῆψιν καὶ Γέργιθα ἐχυρὰς πόλεις κατέσχεν, ἔνθα καὶ τὰ χρήματα μάλιστα ἦν τῇ Μανίᾳ. αἱ δ᾽ ἄλλαι πόλεις οὐκ ἐδέχοντο αὐτόν, ἀλλὰ Φαρναβάζῳ ἔσῳζον αὐτὰς οἱ ἐνόντες φρουροί. ἐκ δὲ τούτου ὁ Μειδίας πέμψας δῶρα τῷ Φαρναβάζῳ ἠξίου ἔχειν τὴν χώραν ὥσπερ ἡ Μανία. ὁ δ᾽ ἀπεκρίνατο φυλάττειν αὐτά, ἔστ᾽ ἂν αὐτὸς ἐλθὼν σὺν αὐτῷ ἐκείνῳ λάβῃ τὰ δῶρα· οὐ γὰρ ἂν ἔφη ζῆν βούλεσθαι μὴ τιμωρήσας Μανίᾳ. [3.1.16] ὁ δὲ Δερκυλίδας ἐν τούτῳ τῷ καιρῷ ἀφικνεῖται, καὶ εὐθὺς μὲν ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ Λάρισαν καὶ Ἁμαξιτὸν καὶ Κολωνὰς τὰς ἐπιθαλαττίους πόλεις ἑκούσας παρέλαβε· πέμπων δὲ καὶ πρὸς τὰς Αἰολίδας πόλεις ἠξίου ἐλευθεροῦσθαί τε αὐτὰς καὶ εἰς τὰ τείχη δέχεσθαι καὶ συμμάχους γίγνεσθαι. οἱ μὲν οὖν Νεανδρεῖς καὶ Ἰλιεῖς καὶ Κοκυλῖται ἐπείθοντο· καὶ γὰρ οἱ φρουροῦντες Ἕλληνες ἐν αὐταῖς, ἐπεὶ ἡ Μανία ἀπέθανεν, οὐ πάνυ τι καλῶς περιείποντο· [3.1.17] ὁ δ᾽ ἐν Κεβρῆνι, μάλα ἰσχυρῷ χωρίῳ, τὴν φυλακὴν ἔχων, νομίσας, εἰ διαφυλάξειε Φαρναβάζῳ τὴν πόλιν, τιμηθῆναι ἂν ὑπ᾽ ἐκείνου, οὐκ ἐδέχετο τὸν Δερκυλίδαν. ὁ δὲ ὀργιζόμενος παρεσκευάζετο προσβάλλειν. ἐπεὶ δὲ θυομένῳ αὐτῷ οὐκ ἐγίγνετο τὰ ἱερὰ τῇ πρώτῃ, τῇ ὑστεραίᾳ πάλιν ἐθύετο. ὡς δὲ οὐδὲ ταῦτα ἐκαλλιερεῖτο, πάλιν τῇ τρίτῃ· καὶ μέχρι τεττάρων ἡμερῶν ἐκαρτέρει θυόμενος, μάλα χαλεπῶς φέρων· ἔσπευδε γὰρ πρὶν Φαρνάβαζον βοηθῆσαι ἐγκρατὴς γενέσθαι πάσης τῆς Αἰολίδος. [3.1.18] Ἀθηνάδας δέ τις Σικυώνιος λοχαγός, νομίσας τὸν μὲν Δερκυλίδαν φλυαρεῖν διατρίβοντα, αὐτὸς δ᾽ ἱκανὸς εἶναι τὸ ὕδωρ ἀφελέσθαι τοὺς Κεβρηνίους, προσδραμὼν σὺν τῇ ἑαυτοῦ τάξει ἐπειρᾶτο τὴν κρήνην συγχοῦν. οἱ δὲ ἔνδοθεν ἐπεξελθόντες αὐτόν τε συνέτρωσαν καὶ δύο ἀπέκτειναν, καὶ τοὺς ἄλλους παίοντες καὶ βάλλοντες ἀπήλασαν. ἀχθομένου δὲ τοῦ Δερκυλίδου, καὶ νομίζοντος ἀθυμοτέραν καὶ τὴν προσβολὴν ἔσεσθαι, ἔρχονται ἐκ τοῦ τείχους παρὰ τῶν Ἑλλήνων κήρυκες, καὶ εἶπον ὅτι ἃ μὲν ὁ ἄρχων ποιοίη οὐκ ἀρέσκοι σφίσιν, αὐτοὶ δὲ βούλοιντο σὺν τοῖς Ἕλλησι μᾶλλον ἢ σὺν τῷ βαρβάρῳ εἶναι. [3.1.19] ἔτι δὲ διαλεγομένων αὐτῶν ταῦτα, παρὰ τοῦ ἄρχοντος αὐτῶν ἧκε λέγων ὅτι ὅσα λέγοιεν οἱ πρόσθεν καὶ αὐτῷ δοκοῦντα λέγοιεν. ὁ οὖν Δερκυλίδας εὐθὺς ὥσπερ ἔτυχε κεκαλλιερηκὼς ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ, ἀναλαβὼν τὰ ὅπλα ἡγεῖτο πρὸς τὰς πύλας· οἱ δ᾽ ἀναπετάσαντες ἐδέξαντο. καταστήσας δὲ καὶ ἐνταῦθα φρουροὺς εὐθὺς ᾔει ἐπὶ τὴν Σκῆψιν καὶ τὴν Γέργιθα. [3.1.20] ὁ δὲ Μειδίας προσδοκῶν μὲν τὸν Φαρνάβαζον, ὀκνῶν δ᾽ ἤδη τοὺς πολίτας, πέμψας πρὸς τὸν Δερκυλίδαν εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἂν εἰς λόγους, εἰ ὁμήρους λάβοι. ὁ δὲ πέμψας αὐτῷ ἀπὸ πόλεως ἑκάστης τῶν συμμάχων ἕνα ἐκέλευσε λαβεῖν τούτων ὁπόσους τε καὶ ὁποίους βούλοιτο. ὁ δὲ λαβὼν δέκα ἐξῆλθε, καὶ συμμείξας τῷ Δερκυλίδᾳ ἠρώτα ἐπὶ τίσιν ἂν σύμμαχος γένοιτο. ὁ δ᾽ ἀπεκρίνατο ἐφ᾽ ᾧτε τοὺς πολίτας ἐλευθέρους τε καὶ αὐτονόμους ἐᾶν. καὶ ἅμα ταῦτα λέγων ᾔει πρὸς τὴν Σκῆψιν. [3.1.21] γνοὺς δὲ ὁ Μειδίας ὅτι οὐκ ἂν δύναιτο κωλύειν βίᾳ τῶν πολιτῶν, εἴασεν αὐτὸν εἰσιέναι. ὁ δὲ Δερκυλίδας θύσας τῇ Ἀθηνᾷ ἐν τῇ τῶν Σκηψίων ἀκροπόλει τοὺς μὲν τοῦ Μειδίου φρουροὺς ἐξήγαγε, παραδοὺς δὲ τοῖς πολίταις τὴν πόλιν, καὶ παρακελευσάμενος, ὥσπερ Ἕλληνας καὶ ἐλευθέρους χρή, οὕτω πολιτεύειν, ἐξελθὼν ἡγεῖτο ἐπὶ τὴν Γέργιθα. συμπρούπεμπον δὲ πολλοὶ αὐτὸν καὶ τῶν Σκηψίων, τιμῶντές τε καὶ ἡδόμενοι τοῖς πεπραγμένοις. [3.1.22] ὁ δὲ Μειδίας παρεπόμενος αὐτῷ ἠξίου τὴν τῶν Γεργιθίων πόλιν παραδοῦναι αὑτῷ. καὶ ὁ Δερκυλίδας μέντοι ἔλεγεν ὡς τῶν δικαίων οὐδενὸς ἀτυχήσοι· ἅμα δὲ ταῦτα λέγων ᾔει πρὸς τὰς πύλας σὺν τῷ Μειδίᾳ, καὶ τὸ στράτευμα ἠκολούθει αὐτῷ εἰρηνικῶς εἰς δύο. οἱ δ᾽ ἀπὸ τῶν πύργων καὶ μάλα ὑψηλῶν ὄντων ὁρῶντες τὸν Μειδίαν σὺν αὐτῷ οὐκ ἔβαλλον· εἰπόντος δὲ τοῦ Δερκυλίδα· Κέλευσον, ὦ Μειδία, ἀνοῖξαι τὰς πύλας, ἵνα ἡγῇ μὲν σύ, ἐγὼ δὲ σὺν σοὶ εἰς τὸ ἱερὸν ἔλθω κἀνταῦθα θύσω τῇ Ἀθηνᾷ, ὁ Μειδίας ὤκνει μὲν ἀνοίγειν τὰς πύλας, φοβούμενος δὲ μὴ παραχρῆμα συλληφθῇ, ἐκέλευεν ἀνοῖξαι. [3.1.23] ὁ δ᾽ ἐπεὶ εἰσῆλθεν, ἔχων αὖ τὸν Μειδίαν ἐπορεύετο πρὸς τὴν ἀκρόπολιν· καὶ τοὺς μὲν ἄλλους στρατιώτας ἐκέλευε θέσθαι περὶ τὰ τείχη τὰ ὅπλα, αὐτὸς δὲ σὺν τοῖς περὶ αὐτὸν ἔθυε τῇ Ἀθηνᾷ. ἐπεὶ δ᾽ ἐτέθυτο, ἀνεῖπε καὶ τοὺς Μειδίου δορυφόρους θέσθαι τὰ ὅπλα ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ ἑαυτοῦ στρατεύματος, ὡς μισθοφορήσοντας· Μειδίᾳ γὰρ οὐδὲν ἔτι δεινὸν εἶναι. ὁ μέντοι Μειδίας ἀπορῶν ὅ τι ποιοίη, εἶπεν· [3.1.24] Ἐγὼ μὲν τοίνυν ἄπειμι, ἔφη, ξένιά σοι παρασκευάσων. ὁ δέ, Οὔ, μὰ Δί᾽, ἔφη, ἐπεὶ αἰσχρὸν ἐμὲ τεθυκότα ξενίζεσθαι ὑπὸ σοῦ, ἀλλὰ μὴ ξενίζειν σέ. μένε οὖν παρ᾽ ἡμῖν· ἐν ᾧ δ᾽ ἂν τὸ δεῖπνον παρασκευάζηται, ἐγὼ καὶ σὺ τὰ δίκαια πρὸς ἀλλήλους καὶ διασκεψώμεθα καὶ ποιήσωμεν. [3.1.25] ἐπεὶ δ᾽ ἐκαθέζοντο, ἠρώτα ὁ Δερκυλίδας· Εἰπέ μοι, ὦ Μειδία, ὁ πατήρ σε ἄρχοντα τοῦ οἴκου κατέλιπε; Μάλιστα, ἔφη. Καὶ πόσαι σοι οἰκίαι ἦσαν; πόσοι δὲ χῶροι; πόσαι δὲ νομαί; ἀπογράφοντος δ᾽ αὐτοῦ οἱ παρόντες τῶν Σκηψίων εἶπον· Ψεύδεταί σε οὗτος, ὦ Δερκυλίδα. [3.1.26] Ὑμεῖς δέ γ᾽, ἔφη, μὴ λίαν μικρολογεῖσθε. ἐπειδὴ δὲ ἀπεγέγραπτο τὰ πατρῷα· Εἰπέ μοι, ἔφη, Μανία δὲ τίνος ἦν; οἱ δὲ πάντες εἶπον ὅτι Φαρναβάζου. Οὐκοῦν καὶ τὰ ἐκείνης, ἔφη, Φαρναβάζου; Μάλιστα, ἔφασαν. Ἡμέτερ᾽ ἂν εἴη, ἔφη, ἐπεὶ κρατοῦμεν· πολέμιος γὰρ ἡμῖν Φαρνάβαζος. ἀλλ᾽ ἡγείσθω τις, ἔφη, ὅπου κεῖται τὰ Μανίας καὶ τὰ Φαρναβάζου. [3.1.27] ἡγουμένων δὲ τῶν ἄλλων ἐπὶ τὴν Μανίας οἴκησιν, ἣν παρειλήφει ὁ Μειδίας, ἠκολούθει κἀκεῖνος. ἐπεὶ δ᾽ εἰσῆλθεν, ἐκάλει ὁ Δερκυλίδας τοὺς ταμίας, φράσας δὲ τοῖς ὑπηρέταις λαβεῖν αὐτοὺς προεῖπεν αὐτοῖς ὡς εἴ τι κλέπτοντες ἁλώσοιντο τῶν Μανίας, παραχρῆμα ἀποσφαγήσοιντο. οἱ δ᾽ ἐδείκνυσαν. ὁ δ᾽ ἐπεὶ εἶδε πάντα, κατέκλεισεν αὐτὰ καὶ κατεσημήνατο καὶ φύλακας κατέστησεν. [3.1.28] ἐξιὼν δὲ οὓς ηὗρεν ἐπὶ ταῖς θύραις τῶν ταξιάρχων καὶ λοχαγῶν, εἶπεν αὐτοῖς· Μισθὸς μὲν ἡμῖν, ὦ ἄνδρες, εἴργασται τῇ στρατιᾷ ἐγγὺς ἐνιαυτοῦ ὀκτακισχιλίοις ἀνδράσιν· ἂν δέ τι προσεργασώμεθα, καὶ ταῦτα προσέσται. ταῦτα δ᾽ εἶπε γιγνώσκων ὅτι ἀκούσαντες πολὺ εὐτακτότεροι καὶ θεραπευτικώτεροι ἔσοιντο. ἐρομένου δὲ τοῦ Μειδίου· Ἐμὲ δὲ ποῦ χρὴ οἰκεῖν, ὦ Δερκυλίδα; ἀπεκρίνατο· Ἔνθαπερ καὶ δικαιότατον, ὦ Μειδία, ἐν τῇ πατρίδι τῇ σαυτοῦ Σκήψει καὶ ἐν τῇ πατρῴᾳ οἰκίᾳ.

[3.1.8] Ενώ όμως ετοιμαζόταν να προελάσει προς την Καρία και βρισκόταν κιόλας στην Έφεσο, ήρθε ν᾽ αναλάβει την αρχηγία του στρατού ο Δερκυλίδας, άνθρωπος που φημιζόταν για πολυμήχανος — του ᾽χαν βγάλει μάλιστα το παρατσούκλι «Σίσυφος». Έτσι ο Θίβρων γύρισε στον τόπο του, όπου τιμωρήθηκε κι εξορίστηκε, επειδή οι σύμμαχοι τον είχαν καταγγείλει ότι άφηνε τον στρατό να λεηλατεί φιλικά εδάφη.
[3.1.9] Όταν ο Δερκυλίδας παρέλαβε τον στρατό, αντιλήφθηκε την καχυποψία που βασίλευε ανάμεσα στον Τισσαφέρνη και στον Φαρνάβαζο· καθώς προτιμούσε να πολεμάει τον ένα μονάχα κι όχι και τους δυο μαζί, συνεννοήθηκε με τον Τισσαφέρνη κι οδήγησε τον στρατό στα εδάφη του Φαρναβάζου. Άλλωστε ο Δερκυλίδας είχε παλιά έχθρα με τον Φαρνάβαζο: τον καιρό που ήταν αρμοστής στην Άβυδο, με ναύαρχο τον Λύσανδρο, ο Φαρνάβαζος τον είχε συκοφαντήσει, μ᾽ αποτέλεσμα να τον βάλουν να σταθεί σκοπός με την ασπίδα του — ποινή που συνηθίζεται για πειθαρχικά παραπτώματα και που οι σπουδαίοι Λακεδαιμόνιοι θεωρούν εξευτελιστική· ήταν λοιπόν κι αυτός ένας λόγος που κίνησε με πολύ περισσότερη διάθεση να χτυπήσει τον Φαρνάβαζο. [3.1.10] Κι αμέσως φάνηκε πόσο ανώτερος ήταν από τον Θίβρωνα σαν ηγέτης — σ᾽ όλη τη διαδρομή ώς την Αιολίδα του Φαρναβάζου πέρασε τον στρατό μέσα από φιλικά εδάφη χωρίς καθόλου να πειράξει τους συμμάχους.
Τούτο το μέρος της Αιολίδας ανήκε βέβαια στον Φαρνάβαζο, αλλά το διοικούσε για λογαριασμό του, όσο ζούσε, ο Ζήνις ο Δαρδανεύς. Όταν αυτός αρρώστησε και πέθανε, ο Φαρνάβαζος σχεδίαζε να δώσει σ᾽ άλλον τη σατραπεία· τότε η Μανία, η γυναίκα του Ζήνιος —από τα Δάρδανα κι εκείνη— ετοίμασε συνοδεία και κίνησε να τον συναντήσει παίρνοντας μαζί δώρα, άλλα για τον ίδιο τον Φαρνάβαζο κι άλλα για να καλοπιάσει τις παλλακίδες του κι όσους είχαν πάνω του επιρροή. [3.1.11] Όταν τον συνάντησε του είπε:
«Φαρνάβαζε, ο άνδρας μου σ᾽ όλα στάθηκε φίλος σου, και σου πλήρωνε τους φόρους με τέτοιο τρόπο που τον παίνευες και τον τιμούσες. Αν λοιπόν εγώ σε υπηρετώ τώρα εξίσου καλά μ᾽ εκείνον, τί ανάγκη να διορίσεις άλλο σατράπη; Αν πάλι έχεις κάποιο παράπονο μαζί μου, στο χέρι σου θα ᾽ναι πάντα να μου αφαιρέσεις το αξίωμα και να το δώσεις σ᾽ άλλον».
[3.1.12] Μόλις τ᾽ άκουσε αυτά, ο Φαρνάβαζος αποφάσισε ότι έπρεπε να την κάνει σατράπη. Εκείνη από τη στιγμή που πήρε την εξουσία στην επαρχία, πλήρωνε τους φόρους όπως ακριβώς κι ο άνδρας της — κι εκτός απ᾽ αυτό κάθε φορά που πήγαινε στον Φαρνάβαζο του ᾽φερνε δώρα, και κάθε φορά που κατέβαινε εκείνος στην επαρχία τον υποδεχόταν με τρόπο πολύ πιο μεγαλόπρεπο κι ευχάριστο απ᾽ όλους τους υποδιοικητές του. [3.1.13] Έπειτα όχι μόνο διατήρησε για λογαριασμό του τις πόλεις που είχε παραλάβει, αλλά κυρίεψε κι άλλες παράλιες, που δεν του ανήκαν πριν —τη Λάρισα, τον Αμαξιτό και τις Κολωνές— βάζοντας Έλληνες μισθοφόρους να κάνουν έφοδο στα τείχη τους, ενώ η ίδια παρακολουθούσε τις επιχειρήσεις από τ᾽ αμάξι της· όποιον παίνευε του έδινε και άφθονα δώρα, κι έτσι είχε οργανώσει περίλαμπρο μισθοφορικό στρατό. Συνόδευε τον Φαρνάβαζο στις εκστρατείες του, όποτε αυτός έκανε εισβολή στους Μυσούς ή στους Πισίδες για να τους τιμωρήσει επειδή ρήμαζαν τα εδάφη του Βασιλέως. Για όλα τούτα τής έκανε κι ο Φαρνάβαζος, από την πλευρά του, εντελώς ξεχωριστές τιμές και κάποιες φορές της ζητούσε και συμβουλές.
[3.1.14] Είχε περάσει πια τα σαράντα η Μανία, όταν μερικοί έβαλαν λόγια στον Μειδία, τον άνδρα της κόρης της, ότι τάχα ήταν ντροπή να κυβερνάει γυναίκα κι ο ίδιος να ᾽ναι απλός ιδιώτης. Εκείνη φυλαγόταν βέβαια απ᾽ όλους τους άλλους, καθώς ταίριαζε σε τυραννικό καθεστώς, αυτόν όμως τον εμπιστευόταν και τον αγαπούσε, όπως είναι φυσικό ν᾽ αγαπάει μια γυναίκα τον γαμπρό της. Λένε λοιπόν ότι αυτός μπήκε κάποτε στο δωμάτιό της και τη στραγγάλισε· σκότωσε και τον γιο της, ένα πανέμορφο παλικάρι ώς δεκαεφτά χρονών. [3.1.15] Κατόπιν κατέλαβε τη Σκήψη και τη Γέργιθα, οχυρές πόλεις όπου βρισκόταν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας της Μανίας. Οι άλλες πόλεις ωστόσο δεν τον δέχτηκαν· οι φρουρές τους τις φύλαγαν για λογαριασμό του Φαρναβάζου. Τότε ο Μειδίας έστειλε δώρα στον Φαρνάβαζο ζητώντας να του δοθεί η επαρχία όπως πρωτύτερα στη Μανία. Ο Φαρνάβαζος του αποκρίθηκε να φυλάξει τα δώρα ώσπου να ᾽ρθει να τα παραλάβει μονάχος του, μαζί μ᾽ αυτόν τον ίδιο — γιατί δεν ήθελε να ζήσει, είπε, αν δεν έπαιρνε εκδίκηση για τη Μανία.
[3.1.16] Στο μεταξύ έφτασε ο Δερκυλίδας κι αμέσως, μέσα σε μια μέρα, πήγαν θεληματικά με το μέρος του οι παράλιες πόλεις Λάρισα, Αμαξιτός και Κολωνές. Στη συνέχεια μήνυσε και στις αιολικές πόλεις ζητώντας τους ν᾽ απελευθερωθούν, να τον δεχτούν και μέσα στα τείχη τους, και να γίνουν σύμμαχοί του. Οι Νεανδρείς, οι Ιλιείς κι οι Κοκυλίτες δέχτηκαν, γιατί οι ελληνικές φρουρές τους δεν είχαν καλή μεταχείριση από τότε που ᾽χε πεθάνει η Μανία. [3.1.17] Ο φρούραρχος της Κεβρήνος ωστόσο —ενός πολύ οχυρού φρουρίου— δεν τον δέχτηκε, με τη σκέψη ότι ο Φαρνάβαζος θα τον ανταμείψει αν του φυλάξει την πόλη. Ο Δερκυλίδας οργίστηκε κι ετοιμάστηκε για έφοδο. Την πρώτη μέρα που ᾽κανε θυσία, όμως, τα σημάδια των σπλάχνων δεν ήταν ευνοϊκά· την άλλη μέρα έκανε ξανά θυσία, κι όταν κι αυτή απέτυχε, έκανε και την τρίτη μέρα. Τέσσερις μέρες επέμεινε να κάνει θυσίες, μόλο που τον ανησυχούσε η αναβολή επειδή ήθελε να κυριέψει ολόκληρη την Αιολίδα πριν έρθει σ᾽ ενίσχυσή της ο Φαρνάβαζος.
[3.1.18] Ένας λοχαγός από τη Σικυώνα, ο Αθηνάδας, πιστεύοντας ότι ο Δερκυλίδας έχανε τον καιρό του ανόητα κι ότι ο ίδιος ήταν σε θέση να κόψει το νερό από τους Κεβρηνίους, έκανε εξόρμηση με τον λόχο του και προσπάθησε να φράξει την πηγή. Τότε οι πολιορκημένοι βγήκαν να τον χτυπήσουν, πλήγωσαν τον ίδιο και σκότωσαν άλλους δύο κι έδιωξαν τους υπόλοιπους με χτυπήματα και βέλη. Ενώ όμως ο Δερκυλίδας στενοχωριόταν με την ιδέα ότι το ηθικό του στρατού θα ᾽ταν μειωμένο για την έφοδο, ήρθαν από τα τείχη κήρυκες σταλμένοι από τους Έλληνες να πουν ότι αυτοί δεν εγκρίνουν τη στάση του φρουράρχου κι ότι προτιμούν να ᾽ναι με το μέρος των Ελλήνων παρά με τους βαρβάρους. [3.1.19] Καθώς συνεχιζόταν ακόμα αυτή η συζήτηση, έφτασε κι ένας απεσταλμένος του φρουράρχου να πει ότι συμφωνεί κι εκείνος μ᾽ όσα λένε οι άλλοι. Εκείνη τη μέρα έτυχε να ᾽χει βγει καλή η θυσία· πρόσταξε λοιπόν ο Δερκυλίδας τους άνδρες του να πάρουν αμέσως τα όπλα και τους οδήγησε προς τις πύλες, που οι πολιορκημένοι άνοιξαν διάπλατα για να τον υποδεχτούν. Κατόπιν τοποθέτησε κι εκεί φρουρά και τράβηξε ευθύς για τη Σκήψη και τη Γέργιθα.
[3.1.20] Ο Μειδίας από τη μια περίμενε τον Φαρνάβαζο, από την άλλη δυσπιστούσε πια προς τον πληθυσμό. Μήνυσε λοιπόν του Δερκυλίδα πως θα δεχόταν να τον συναντήσει αν του ᾽διναν ομήρους. Εκείνος του ᾽στειλε έναν από κάθε συμμαχική πόλη, λέγοντάς του να διαλέξει όσους κι όποιους ήθελε. Ο Μειδίας πήρε δέκα και βγήκε κι όταν συναντήθηκαν ρώτησε με τί όρους θα τον δέχονταν για σύμμαχο. Ο Δερκυλίδας αποκρίθηκε ότι όρος ήταν ν᾽αφήσει ελεύθερο κι ανεξάρτητο τον πληθυσμό, και λέγοντας αυτά προχωρούσε συνάμα προς τη Σκήψη. [3.1.21] Ο Μειδίας καταλαβαίνοντας πως δεν θα μπορούσε να του αντισταθεί μια και δεν το ᾽θελε ο πληθυσμός, τον άφησε να μπει. Ο Δερκυλίδας έκανε θυσία στην Αθηνά στην ακρόπολη των Σκηψίων, και ύστερα έδιωξε τους μισθοφόρους του Μειδία από την πόλη και την παρέδωσε στους πολίτες, συμβουλεύοντάς τους να πολιτεύονται καθώς ταιριάζει σ᾽ Έλληνες κι ελεύθερους ανθρώπους. Την ώρα που έφευγε με τον στρατό για τη Γέργιθα, τον ξεπροβόδισαν με τιμές και πολλοί από τη Σκήψη, ενθουσιασμένοι με τα γεγονότα.
[3.1.22] Ο Μειδίας, που ακολουθούσε τον Δερκυλίδα, πρόβαλε την απαίτηση να του παραδώσει εκείνου τη Γέργιθα. Ο Δερκυλίδας τον διαβεβαίωνε ότι σε τίποτα δεν θ᾽ αδικηθεί, ταυτόχρονα όμως προχωρούσε προς τις πύλες μαζί με τον Μειδία, ενώ ο στρατός ακολουθούσε συνταγμένος ειρηνικά σε δυο ζυγούς. Βλέποντας μαζί του τον Μειδία, η φρουρά των πύργων —που ήταν πανύψηλοι— δεν τους χτύπησε. Τότε είπε ο Δερκυλίδας: «Πρόσταξε, Μειδία, ν᾽ ανοίξουν τις πύλες και τράβα εσύ μπροστά, κι εγώ να ᾽ρθω μαζί σου στο ιερό να κάνω θυσία στην Αθηνά». Ο Μειδίας δίσταζε βέβαια ν᾽ ανοίξει τις πύλες, αλλά επειδή φοβήθηκε μην τον συλλάβουν την ίδια στιγμή, πρόσταξε ν᾽ ανοίξουν. [3.1.23] Μόλις μπήκε ο Δερκυλίδας προχώρησε κατά την ακρόπολη, έχοντας πάλι κοντά του τον Μειδία· διέταξε τον υπόλοιπο στρατό να σταθεί γύρω από τα τείχη, ενώ ο ίδιος με την ακολουθία του έκανε θυσία στην Αθηνά.
Όταν τέλειωσε η θυσία, ο Δερκυλίδας έβγαλε ανακοίνωση στους σωματοφύλακες του Μειδία να πάνε να τοποθετηθούν μπροστά από τον δικό του στρατό σαν μισθοφόροι του, μια και ο Μειδίας δεν είχε πια τίποτα να φοβηθεί. [3.1.24] Ο Μειδίας δεν ήξερε τί να κάνει. «Λοιπόν», είπε, «εγώ πηγαίνω να φροντίσω για τη φιλοξενία σου». Κι ο άλλος: «Όχι, μα τον Δία», απάντησε, «θα ᾽ταν ντροπή να με φιλοξενήσεις εσύ αντί να σε φιλοξενήσω εγώ, που έκανα τη θυσία. Μείνε λοιπόν μαζί μας, κι όσο να ετοιμαστεί το δείπνο να εξετάσουμε εσύ κι εγώ τα δίκαια του καθένα μας και να πάρουμε αποφάσεις».
[3.1.25] Αφού κάθισαν, ρώτησε ο Δερκυλίδας: «Πες μου, Μειδία, ο πατέρας σου σ᾽ άφησε κύριο της περιουσίας του;» «Και βέβαια», απάντησε εκείνος. «Και πόσα σπίτια είχες; Πόσα κτήματα; Πόσες βοσκές;» Καθώς εκείνος τα ᾽γραφε, οι Σκήψιοι που ήταν μπροστά είπαν: «Ψέματα σου λέει, Δερκυλίδα!» [3.1.26] «Εσείς πάλι», τους απάντησε, «αφήστε τις πολλές λεπτολογίες». Άμα τέλειωσε η απογραφή της πατρικής περιουσίας: «Πες μου», είπε ο Δερκυλίδας, «ποιανού ήταν η Μανία;» Όλοι αποκρίθηκαν ότι ήταν του Φαρναβάζου. «Τότε λοιπόν και όσα της ανήκαν», συνέχισε, «ήταν του Φαρναβάζου;» «Και βέβαια», αποκρίθηκαν. «Τότε πρέπει να ᾽γιναν δικά μας», είπε, «αφού είμαστε νικητές — γιατί ο Φαρνάβαζος είναι εχθρός μας. Εμπρός, λοιπόν» —πρόσθεσε— «ας μας οδηγήσει κάποιος εκεί που βρίσκεται η περιουσία της Μανίας και του Φαρναβάζου».
[3.1.27] Οι άλλοι τράβηξαν πρώτοι κατά το ανάκτορο της Μανίας, που είχε καταλάβει ο Μειδίας, και τούτος τους ακολούθησε. Όταν μπήκαν μέσα ο Δερκυλίδας φώναξε τους επιστάτες, πρόσταξε τους υπηρέτες του να τους συλλάβουν και τους προειδοποίησε ότι αν τους έπιαναν να κρύβουν κάποιο από τα πράγματα της Μανίας θα τους έσφαζαν στο λεπτό. Εκείνοι τότε του τα ᾽δειξαν, κι αφού τα είδε όλα τα κλείδωσε, τα σφράγισε κι έβαλε σκοπούς να τα φυλάνε. [3.1.28] Βγαίνοντας είπε στους ταξιάρχους και τους λοχαγούς που συνάντησε στην είσοδο: «Άνδρες, εξοικονομήσαμε μισθό για τον στρατό — αρκετά για οχτώ χιλιάδες άνδρες για έναν χρόνο σχεδόν. Κι αν βγάλουμε κι άλλα, θα τα ᾽χουμε παραπανίσια». Τα ᾽πε αυτά ξέροντας ότι ακούγοντάς τα θα γίνονταν όλοι πολύ πιο πειθαρχικοί κι υπάκουοι. Κι όταν ρώτησε ο Μειδίας: «Κι εγώ πού πρέπει να ζήσω, Δερκυλίδα;» του απάντησε: «Εκεί που είναι και το πιο δίκαιο, Μειδία — στην πατρίδα σου τη Σκήψη, στο πατρικό σου σπίτι».