Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (5.89.1-5.92η.5)

[5.89.1] Τῆς δὲ ἔχθρης τῆς πρὸς Αἰγινητέων Ἀθηναίοισι γενομένης ἀρχὴ κατὰ τὰ εἴρηται ἐγένετο. τότε δὴ Θηβαίων ἐπικαλεομένων προθύμως τῶν περὶ τὰ ἀγάλματα γενομένων ἀναμιμνησκόμενοι οἱ Αἰγινῆται ἐβοήθεον τοῖσι Βοιωτοῖσι. [5.89.2] Αἰγινῆταί τε δὴ ἐδηίουν τῆς Ἀττικῆς τὰ παραθαλάσσια, καὶ Ἀθηναίοισι ὁρμημένοισι ἐπ᾽ Αἰγινήτας στρατεύεσθαι ἦλθε μαντήιον ἐκ Δελφῶν ἐπισχόντας ἀπὸ τοῦ Αἰγινητέων ἀδικίου τριήκοντα ἔτεα τῷ ἑνὶ καὶ τριηκοστῷ Αἰακῷ τέμενος ἀποδέξαντας ἄρχεσθαι τοῦ πρὸς Αἰγινήτας πολέμου, καί σφι χωρήσειν τὰ βούλονται· ἢν δὲ αὐτίκα ἐπιστρατεύωνται, πολλὰ μέν σφεας ἐν τῷ μεταξὺ τοῦ χρόνου πείσεσθαι, πολλὰ δὲ καὶ ποιήσειν, τέλος μέντοι καταστρέψεσθαι. [5.89.3] ταῦτα ὡς ἀπενειχθέντα ἤκουσαν οἱ Ἀθηναῖοι, τῷ μὲν Αἰακῷ τέμενος ἀπέδεξαν τοῦτο τὸ νῦν ἐπὶ τῆς ἀγορῆς ἵδρυται, τριήκοντα δὲ ἔτεα οὐκ ἀνέσχοντο ἀκούσαντες ὅκως χρεὸν εἴη ἐπισχεῖν πεπονθότας πρὸς Αἰγινητέων ἀνάρσια. [5.90.1] ἐς τιμωρίην δὲ παρασκευαζομένοισι αὐτοῖσι ἐκ Λακεδαιμονίων πρῆγμα ἐγειρόμενον ἐμπόδιον ἐγένετο. πυθόμενοι γὰρ Λακεδαιμόνιοι τὰ ἐκ τῶν Ἀλκμεωνιδέων ἐς τὴν Πυθίην μεμηχανημένα καὶ τὰ ἐκ τῆς Πυθίης ἐπὶ σφέας τε καὶ τοὺς Πεισιστρατίδας συμφορὴν ἐποιεῦντο διπλήν, ὅτι τε ἄνδρας ξείνους σφίσι ἐόντας ἐξεληλάκεσαν ἐκ τῆς ἐκείνων, καὶ ὅτι ταῦτα ποιήσασι χάρις οὐδεμία ἐφαίνετο πρὸς Ἀθηναίων. [5.90.2] ἔτι δὲ πρὸς τούτοισι ἐνῆγόν σφεας οἱ χρησμοὶ λέγοντες πολλά τε καὶ ἀνάρσια ἔσεσθαι αὐτοῖσι ἐξ Ἀθηναίων, τῶν πρότερον μὲν ἦσαν ἀδαέες, τότε δὲ Κλεομένεος κομίσαντος ἐς Σπάρτην ἐξέμαθον. ἐκτήσατο δὲ ὁ Κλεομένης ἐκ τῆς Ἀθηναίων ἀκροπόλιος τοὺς χρησμούς, τοὺς ἔκτηντο μὲν πρότερον οἱ Πεισιστρατίδαι, ἐξελαυνόμενοι δὲ ἔλιπον ἐν τῷ ἱρῷ· καταλειφθέντας δὲ ὁ Κλεομένης ἀνέλαβε. [5.91.1] τότε δὲ ὡς ἀνέλαβον οἱ Λακεδαιμόνιοι τοὺς χρησμοὺς καὶ τοὺς Ἀθηναίους ὥρων αὐξομένους καὶ οὐδαμῶς ἑτοίμους ἐόντας πείθεσθαι σφίσι, νόῳ λαβόντες ὡς ἐλεύθερον μὲν ἐὸν τὸ γένος τὸ Ἀττικὸν ἰσόρροπον τῷ ἑωυτῶν ἂν γίνοιτο, κατεχόμενον δὲ ὑπὸ τυραννίδος ἀσθενὲς καὶ πειθαρχέεσθαι ἕτοιμον, μαθόντες [δὲ] τούτων ἕκαστα μετεπέμποντο Ἱππίην τὸν Πεισιστράτου ἀπὸ Σιγείου τοῦ ἐν Ἑλλησπόντῳ [ἐς ὃ καταφεύγουσι οἱ Πεισιστρατίδαι]. [5.91.2] ἐπείτε δέ σφι Ἱππίης καλεόμενος ἧκε, μεταπεμψάμενοι καὶ τῶν ἄλλων συμμάχων ἀγγέλους ἔλεγόν σφι Σπαρτιῆται τάδε· Ἄνδρες σύμμαχοι, συγγινώσκομεν αὐτοῖσι ἡμῖν οὐ ποιήσασι ὀρθῶς· ἐπαρθέντες γὰρ κιβδήλοισι μαντηίοισι ἄνδρας ξείνους ἐόντας ἡμῖν τὰ μάλιστα καὶ ἀναδεκομένους ὑποχειρίας παρέξειν τὰς Ἀθήνας, τούτους ἐκ τῆς πατρίδος ἐξηλάσαμεν, καὶ ἔπειτα ποιήσαντες ταῦτα δήμῳ ἀχαρίστῳ παρεδώκαμεν τὴν πόλιν, ὃς ἐπείτε δι᾽ ἡμέας ἐλευθερωθεὶς ἀνέκυψε, ἡμέας μὲν καὶ τὸν βασιλέα ἡμέων περιυβρίσας ἐξέβαλε, δόξαν δὲ φύσας αὐξάνεται, ὥστε ἐκμεμαθήκασι μάλιστα μὲν οἱ περίοικοι αὐτῶν Βοιωτοὶ καὶ Χαλκιδέες, τάχα δέ τις καὶ ἄλλος ἐκμαθήσεται ἁμαρτών. [5.91.3] ἐπείτε δὲ ἐκεῖνα ποιήσαντες ἡμάρτομεν, νῦν πειρησόμεθά σφεα ἅμα ὑμῖν ἀκεόμενοι· αὐτοῦ γὰρ τούτου εἵνεκεν τόνδε τε Ἱππίην μετεπεμψάμεθα καὶ ὑμέας ἀπὸ τῶν πολίων, ἵνα κοινῷ τε λόγῳ καὶ κοινῷ στόλῳ ἐσαγαγόντες αὐτὸν ἐς τὰς Ἀθήνας ἀποδῶμεν τὰ καὶ ἀπειλόμεθα. [5.92.1] οἱ μὲν ταῦτα ἔλεγον, τῶν δὲ συμμάχων τὸ πλῆθος οὐκ ἐνεδέκετο τοὺς λόγους. οἱ μέν νυν ἄλλοι ἡσυχίην ἦγον, Κορίνθιος δὲ Σωκλέης ἔλεξε τάδε· [5.92α.1] Ἦ δὴ ὅ τε οὐρανὸς ἔνερθε ἔσται τῆς γῆς καὶ ἡ γῆ μετέωρος ὑπὲρ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἄνθρωποι νομὸν ἐν θαλάσσῃ ἕξουσι καὶ ἰχθύες τὸν πρότερον ἄνθρωποι, ὅτε γε ὑμεῖς, ὦ Λακεδαιμόνιοι, ἰσοκρατίας καταλύοντες τυραννίδας ἐς τὰς πόλις κατάγειν παρασκευάζεσθε, τοῦ οὔτε ἀδικώτερόν ἐστι οὐδὲν κατ᾽ ἀνθρώπους οὔτε μιαιφονώτερον. [5.92α.2] εἰ γὰρ δὴ τοῦτό γε δοκέει ὑμῖν εἶναι χρηστὸν ὥστε τυραννεύεσθαι τὰς πόλις, αὐτοὶ πρῶτοι τύραννον καταστησάμενοι παρὰ σφίσι αὐτοῖσι οὕτω καὶ τοῖσι ἄλλοισι δίζησθε κατιστάναι· νῦν δὲ αὐτοὶ τυράννων ἄπειροι ἐόντες καὶ φυλάσσοντες τοῦτο δεινότατα ἐν τῇ Σπάρτῃ μὴ γενέσθαι, παραχρᾶσθε ἐς τοὺς συμμάχους· εἰ δὲ αὐτοῦ ἔμπειροι ἔατε κατά περ ἡμεῖς, εἴχετε ἂν περὶ αὐτοῦ γνώμας ἀμείνονας συμβαλέσθαι ἤ περ νῦν. [5.92β.1] Κορινθίοισι γὰρ ἦν πόλιος κατάστασις τοιήδε· ἦν ὀλιγαρχίη, καὶ †οὗτοι† Βακχιάδαι καλεόμενοι ἔνεμον τὴν πόλιν, ἐδίδοσαν δὲ καὶ ἤγοντο ἐξ ἀλλήλων. Ἀμφίονι δὲ ἐόντι τούτων τῶν ἀνδρῶν γίνεται θυγάτηρ χωλή· οὔνομα δέ οἱ ἦν Λάβδα. ταύτην Βακχιαδέων γὰρ οὐδεὶς ἤθελε γῆμαι, ἴσχει Ἠετίων ὁ Ἐχεκράτεος, δήμου μὲν ἐὼν ἐκ Πέτρης, ἀτὰρ τὰ ἀνέκαθεν Λαπίθης τε καὶ Καινείδης. [5.92β.2] ἐκ δέ οἱ ταύτης τῆς γυναικὸς οὐδ᾽ ἐξ ἄλλης παῖδες ἐγίνοντο· ἐστάλη ὦν ἐς Δελφοὺς περὶ γόνου. ἐσιόντα δὲ αὐτὸν ἰθέως ἡ Πυθίη προσαγορεύει τοῖσδε τοῖσι ἔπεσι·
Ἠετίων, οὔτις σε τίει πολύτιτον ἐόντα.
Λάβδα κύει, τέξει δ᾽ ὀλοοίτροχον· ἐν δὲ πεσεῖται
ἀνδράσι μουνάρχοισι, δικαιώσει δὲ Κόρινθον.
[5.92β.3] ταῦτα χρησθέντα τῷ Ἠετίωνι ἐξαγγέλλεταί κως τοῖσι Βακχιάδῃσι, τοῖσι τὸ μὲν πρότερον γενόμενον χρηστήριον ἐς Κόρινθον ἦν ἄσημον, φέρον τε ἐς τὠυτὸ καὶ τὸ τοῦ Ἠετίωνος καὶ λέγον ὧδε·
αἰετὸς ἐν πέτρῃσι κύει, τέξει δὲ λέοντα
καρτερὸν ὠμηστήν· πολλῶν δ᾽ ὑπὸ γούνατα λύσει.
ταῦτά νυν εὖ φράζεσθε, Κορίνθιοι, οἳ περὶ καλὴν
Πειρήνην οἰκεῖτε καὶ ὀφρυόεντα Κόρινθον.
[5.92γ.1] τοῦτο μὲν δὴ τοῖσι Βακχιάδῃσι γενόμενον πρότερον ἦν ἀτέκμαρτον· τότε δὲ τὸ Ἠετίωνι γενόμενον ὡς ἐπύθοντο, αὐτίκα καὶ τὸ πρότερον συνῆκαν ἐὸν συνῳδὸν τῷ Ἠετίωνος. συνέντες δὲ καὶ τοῦτο εἶχον ἐν ἡσυχίῃ, ἐθέλοντες τὸν μέλλοντα Ἠετίωνι γίνεσθαι γόνον διαφθεῖραι. ὡς δ᾽ ἔτεκε ἡ γυνὴ τάχιστα, πέμπουσι σφέων αὐτῶν δέκα ἐς τὸν δῆμον ἐν τῷ κατοίκητο Ἠετίων ἀποκτενέοντας τὸ παιδίον. [5.92γ.2] ἀπικόμενοι δὲ οὗτοι ἐς τὴν Πέτρην καὶ παρελθόντες ἐς τὴν αὐλὴν τὴν Ἠετίωνος αἴτεον τὸ παιδίον· ἡ δὲ Λάβδα εἰδυῖά τε οὐδὲν τῶν εἵνεκα ἐκεῖνοι ἀπικοίατο καὶ δοκέουσά σφεας φιλοφροσύνης τοῦ πατρὸς εἵνεκα αἰτέειν φέρουσα ἐνεχείρισε αὐτῶν ἑνί. τοῖσι δὲ ἄρα ἐβεβούλευτο κατ᾽ ὁδὸν τὸν πρῶτον αὐτῶν λαβόντα [τὸ παιδίον] προσουδίσαι. [5.92γ.3] ἐπείτε ὦν ἔδωκε φέρουσα ἡ Λάβδα, τὸν λαβόντα τῶν ἀνδρῶν θείῃ τύχῃ προσεγέλασε τὸ παιδίον, καὶ τὸν φρασθέντα τοῦτο οἶκτός τις ἴσχει ἀποκτεῖναι, κατοικτίρας δὲ παραδιδοῖ τῷ δευτέρῳ, ὁ δὲ τῷ τρίτῳ, οὕτω τε διεξῆλθε διὰ πάντων τῶν δέκα παραδιδόμενον, οὐδενὸς βουλομένου διεργάσασθαι. [5.92γ.4] ἀποδόντες ὦν ὀπίσω τῇ τεκούσῃ τὸ παιδίον καὶ ἐξελθόντες ἔξω, ἑστεῶτες ἐπὶ τῶν θυρέων ἀλλήλων ἅπτοντο καταιτιώμενοι καὶ μάλιστα τοῦ πρώτου λαβόντος, ὅτι οὐκ ἐποίησε κατὰ τὰ δεδογμένα, ἐς ὃ δή σφι χρόνου ἐγγινομένου ἔδοξε αὖτις παρελθόντας πάντας τοῦ φόνου μετίσχειν. [5.92δ.1] ἔδει δὲ ἐκ τοῦ Ἠετίωνος γόνου Κορίνθῳ κακὰ ἀναβλαστεῖν. ἡ Λάβδα γὰρ πάντα ταῦτα ἤκουε ἑστεῶσα πρὸς αὐτῇσι τῇσι θύρῃσι· δείσασα δὲ μή σφι μεταδόξῃ καὶ τὸ δεύτερον λαβόντες τὸ παιδίον ἀποκτείνωσι, φέρουσα κατακρύπτει ἐς τὸ ἀφραστότατόν οἱ ἐφαίνετο εἶναι, ἐς κυψέλην, ἐπισταμένη ὡς εἰ ὑποστρέψαντες ἐς ζήτησιν ἀπικνεοίατο, πάντα ἐρευνήσειν μέλλοιεν· τὰ δὴ καὶ ἐγένετο. [5.92δ.2] ἐσελθοῦσι δὲ καὶ διζημένοισι αὐτοῖσι ὡς οὐκ ἐφαίνετο, ἐδόκεε ἀπαλλάσσεσθαι καὶ λέγειν πρὸς τοὺς ἀποπέμψαντας ὡς πάντα ποιήσειαν τὰ ἐκεῖνοι ἐνετείλαντο. [5.92ε.1] οἱ μὲν δὴ ἀπελθόντες ἔλεγον ταῦτα· Ἠετίωνι δὲ μετὰ ταῦτα ὁ παῖς ηὐξάνετο, καί οἱ διαφυγόντι τοῦτον τὸν κίνδυνον ἀπὸ τῆς κυψέλης ἐπωνυμίην Κύψελος οὔνομα ἐτέθη. ἀνδρωθέντι δὲ καὶ μαντευομένῳ Κυψέλῳ ἐγένετο ἀμφιδέξιον χρηστήριον ἐν Δελφοῖσι, τῷ πίσυνος γενόμενος ἐπεχείρησέ τε καὶ ἔσχε Κόρινθον. [5.92ε.2] ὁ δὲ χρησμὸς ὅδε ἦν·
ὄλβιος οὗτος ἀνὴρ ὃς ἐμὸν δόμον ἐσκαταβαίνει,
Κύψελος Ἠετίδης, βασιλεὺς κλειτοῖο Κορίνθου,
αὐτὸς καὶ παῖδες, παίδων γε μὲν οὐκέτι παῖδες.
τὸ μὲν δὴ χρηστήριον τοῦτο ἦν, τυραννεύσας δὲ ὁ Κύψελος τοιοῦτος δή τις ἀνὴρ ἐγένετο· πολλοὺς μὲν Κορινθίων ἐδίωξε, πολλοὺς δὲ χρημάτων ἀπεστέρησε, πολλῷ δέ τι πλείστους τῆς ψυχῆς. [5.92ζ.1] ἄρξαντος δὲ τούτου ἐπὶ τριήκοντα ἔτεα καὶ διαπλέξαντος τὸν βίον εὖ διάδοχός οἱ τῆς τυραννίδος ὁ παῖς Περίανδρος γίνεται. ὁ τοίνυν Περίανδρος κατ᾽ ἀρχὰς μὲν ἦν ἠπιώτερος τοῦ πατρός, ἐπείτε δὲ ὡμίλησε δι᾽ ἀγγέλων Θρασυβούλῳ τῷ Μιλήτου τυράννῳ, πολλῷ ἔτι ἐγένετο Κυψέλου μιαιφονώτερος. [5.92ζ.2] πέμψας γὰρ παρὰ Θρασύβουλον κήρυκα ἐπυνθάνετο ὅντινα ἂν τρόπον ἀσφαλέστατον καταστησάμενος τῶν πρηγμάτων κάλλιστα τὴν πόλιν ἐπιτροπεύοι. Θρασύβουλος δὲ τὸν ἐλθόντα παρὰ τοῦ Περιάνδρου ἐξήγαγε ἔξω τοῦ ἄστεος, ἐσβὰς δὲ ἐς ἄρουραν ἐσπαρμένην ἅμα τε διεξήιε τὸ λήιον ἐπειρωτῶν τε καὶ ἀναποδίζων τὸν κήρυκα κατὰ τὴν ἀπὸ Κορίνθου ἄπιξιν, καὶ ἐκόλουε αἰεὶ ὅκως τινὰ ἴδοι τῶν ἀσταχύων ὑπερέχοντα, κολούων δὲ ἔρριπτε, ἐς ὃ τοῦ ληίου τὸ κάλλιστόν τε καὶ βαθύτατον διέφθειρε τρόπῳ τοιούτῳ. [5.92ζ.3] διεξελθὼν δὲ τὸ χωρίον καὶ ὑποθέμενος ἔπος οὐδὲν ἀποπέμπει τὸν κήρυκα. νοστήσαντος δὲ τοῦ κήρυκος ἐς τὴν Κόρινθον ἦν πρόθυμος πυνθάνεσθαι τὴν ὑποθήκην ὁ Περίανδρος. ὁ δὲ οὐδέν οἱ ἔφη Θρασύβουλον ὑποθέσθαι, θωμάζειν τε αὐτοῦ παρ᾽ οἷόν μιν ἄνδρα ἀποπέμψειε, ὡς παραπλῆγά τε καὶ τῶν ἑωυτοῦ σινάμωρον, ἀπηγεόμενος τά περ πρὸς Θρασυβούλου ὀπώπεε. [5.92η.1] Περίανδρος δὲ συνεὶς τὸ ποιηθὲν καὶ νόῳ σχὼν ὥς οἱ ὑπετίθετο Θρασύβουλος τοὺς ὑπερόχους τῶν ἀστῶν φονεύειν, ἐνθαῦτα δὴ πᾶσαν κακότητα ἐξέφαινε ἐς τοὺς πολιήτας. ὅσα γὰρ Κύψελος ἀπέλιπε κτείνων τε καὶ διώκων, Περίανδρός σφεα ἀπετέλεσε, μιῇ δὲ ἡμέρῃ ἀπέδυσε πάσας τὰς Κορινθίων γυναῖκας διὰ τὴν ἑωυτοῦ γυναῖκα Μέλισσαν. [5.92η.2] πέμψαντι γάρ οἱ ἐς Θεσπρωτοὺς ἐπ᾽ Ἀχέροντα ποταμὸν ἀγγέλους ἐπὶ τὸ νεκυομαντήιον παρακαταθήκης πέρι ξεινικῆς οὔτε σημανέειν ἔφη ἡ Μέλισσα ἐπιφανεῖσα οὔτε κατερέειν ἐν τῷ κεῖται χώρῳ ἡ παρακαταθήκη· ῥιγοῦν τε γὰρ καὶ εἶναι γυμνή· τῶν γάρ οἱ συγκατέθαψε εἱμάτων ὄφελος εἶναι οὐδὲν οὐ κατακαυθέντων· μαρτύριον δέ οἱ εἶναι ὡς ἀληθέα ταῦτα λέγει, ὅτι ἐπὶ ψυχρὸν τὸν ἰπνὸν Περίανδρος τοὺς ἄρτους ἐπέβαλε. [5.92η.3] ταῦτα δὲ ὡς ὀπίσω ἀπηγγέλθη τῷ Περιάνδρῳ (πιστὸν γάρ οἱ ἦν τὸ συμβόλαιον, ὃς νεκρῷ ἐούσῃ Μελίσσῃ ἐμίγη), ἰθέως δὴ μετὰ τὴν ἀγγελίην κήρυγμα ἐποιήσατο ἐς τὸ Ἥραιον ἐξιέναι πάσας τὰς Κορινθίων γυναῖκας. αἱ μὲν δὴ ὡς ἐς ὁρτὴν ἤισαν κόσμῳ τῷ καλλίστῳ χρεώμεναι, ὁ δ᾽ ὑποστήσας τοὺς δορυφόρους ἀπέδυσέ σφεας πάσας ὁμοίως, τάς τε ἐλευθέρας καὶ τὰς ἀμφιπόλους, συμφορήσας δὲ ἐς ὄρυγμα Μελίσσῃ ἐπευχόμενος κατέκαιε. [5.92η.4] ταῦτα δέ οἱ ποιήσαντι καὶ τὸ δεύτερον πέμψαντι ἔφρασε τὸ εἴδωλον τὸ Μελίσσης ἐς τὸν κατέθηκε χῶρον τοῦ ξείνου τὴν παρακαταθήκην. τοιοῦτο μὲν ὑμῖν ἐστι ἡ τυραννίς, ὦ Λακεδαιμόνιοι, καὶ τοιούτων ἔργων. [5.92η.5] ἡμέας δὲ τοὺς Κορινθίους τό τε αὐτίκα θῶμα μέγα εἶχε ὅτε ὑμέας εἴδομεν μεταπεμπομένους Ἱππίην, νῦν τε δὴ καὶ μεζόνως θωμάζομεν λέγοντας ταῦτα, ἐπιμαρτυρόμεθά τε ἐπικαλεόμενοι ὑμῖν θεοὺς τοὺς Ἑλληνίους μὴ κατιστάναι τυραννίδας ἐς τὰς πόλις. οὔκ ὦν παύσεσθε ἀλλὰ πειρήσεσθε παρὰ τὸ δίκαιον κατάγοντες Ἱππίην; ἴστε ὑμῖν Κορινθίους γε οὐ συναινέοντας.

[5.89.1] Λοιπόν η αρχή της έχθρας ανάμεσα στους Αιγινήτες και τους Αθηναίους έγινε καταπώς την ιστορήσαμε. Τότε λοιπόν, όταν τους κάλεσαν για βοήθεια οι Θηβαίοι, θυμήθηκαν τα όσα είχαν γίνει με τ᾽ αγάλματα κι έσπευσαν μ᾽ όλη τους την καρδιά σε βοήθεια των Βοιωτών. [5.89.2] Απ᾽ τη μεριά τους λοιπόν οι Αιγινήτες διαγούμιζαν τις ακτές της Αττικής, κι οι Αθηναίοι απ᾽ τη δική τους ξεσηκώθηκαν να εκστρατεύσουν εναντίον της Αίγινας· αλλά τους ήρθε χρησμός από το μαντείο των Δελφών, ν᾽ αφήσουν έτσι το κακό που τους έκαναν οι Αιγινήτες για τριάντα χρόνια, και στο τριακοστό πρώτο ν᾽ αφιερώσουν τέμενος στον Αιακό και κατόπι να βάλουν εμπρός τον πόλεμο εναντίον των Αιγινητών, και τότε ό,τι θέλουν θα το πετύχουν· αν όμως εκστρατεύσουν αμέσως εναντίον τους, θα μεσολαβήσει ένα διάστημα στο οποίο θα δεχτούν, αλλά και θα δώσουν στον εχθρό πολλά χτυπήματα, στο τέλος πάντως θα τους υποτάξουν. [5.89.3] Όταν έφεραν αυτό τον χρησμό και τον άκουσαν οι Αθηναίοι, αφιέρωσαν στον Αιακό το τέμενος ετούτο, που σήμερα βρίσκεται στην αγορά, όταν όμως άκουσαν για τριάντα χρόνια, δεν το βάσταξε η καρδιά τους — να τους έχουν κάνει οι Αιγινήτες άνω κάτω κι αυτοί να τ᾽ αφήσουν έτσι!
[5.90.1] Κι αυτοί ετοιμάζονταν να πάρουν εκδίκηση, όταν ένα ζήτημα που προκλήθηκε στη Σπάρτη ήρθε και τους έκοψε το δρόμο. Γιατί οι Λακεδαιμόνιοι έμαθαν τις μηχανορραφίες που έκαναν οι Αλκμεωνίδες στην Πυθία κι εκείνες που έκανε η Πυθία εναντίον των Πεισιστρατιδών κι ένιωσαν πως έπαθαν διπλή συμφορά: απόδιωξαν απ᾽ την πατρίδα τους ανθρώπους με τους οποίους είχαν δεσμούς φιλίας, κι από την άλλη ούτε ένα «ευχαριστώ» δεν άκουσαν από τους Αθηναίους γι᾽ αυτή τους την πράξη. [5.90.2] Κι επιπλέον, σα να μην έφταναν αυτά, τους ξεσήκωναν και οι χρησμοί, που έλεγαν πως θα τους βρουν πολλά και πρωτάκουστα απ᾽ τους Αθηναίους· πρωτύτερα δεν είχαν ιδέα για τους χρησμούς αυτούς, αλλά τότε τους έμαθαν καλά, όταν τους έφερε στη Σπάρτη ο Κλεομένης. Τους χρησμούς που πήρε στην κατοχή του από την Ακρόπολη της Αθήνας ο Κλεομένης, τους είχαν πρωτύτερα στην κατοχή τους οι Πεισιστρατίδες, όμως, καθώς έπαιρναν το δρόμο της εξορίας, τους άφησαν στο ναό και, παρατημένους εκεί, τους πήρε μαζί του ο Κλεομένης.
[5.91.1] Τότε όμως, όταν οι Λακεδαιμόνιοι παρέλαβαν τους χρησμούς κι έβλεπαν τη δύναμη των Αθηναίων να μεγαλώνει και να μην έχουν καμιά διάθεση να τους υπακούουν, αναλογίστηκαν πως, ζώντας ελεύθερος ο λαός της Αττικής, θα μπορούσε ν᾽ αναδειχτεί ισοδύναμος με το δικό τους κράτος, ενώ δυναστεμένος από τους τυράννους θα ήταν αδύναμος και η υπακοή του θα ήταν εξασφαλισμένη· λοιπόν τα έβαλαν στο νου τους αυτά ένα ένα και προσκάλεσαν τον Ιππία, το γιο του Πεισιστράτου, από το Σίγειο του Ελλησπόντου, [όπου είχαν καταφύγει οι Πεισιστρατίδες]. [5.91.2] Κι όταν καλεσμένος έφτασε ο Ιππίας, οι Σπαρτιάτες προσκάλεσαν απεσταλμένους κι απ᾽ τις άλλες συμμαχικές πόλεις και τους είπαν τα εξής: «Άνδρες σύμμαχοι, παραδεχόμαστε πως πέσαμε έξω· γιατί, ξεσηκωμένοι από κίβδηλους χρησμούς, ανθρώπους με τους οποίους μας έδεναν οι πιο στενοί δεσμοί φιλίας και που μας εγγυήθηκαν ότι θα κρατήσουν την Αθήνα υποταγμένη, αυτούς τους διώξαμε απ᾽ την πατρίδα τους και κατόπι, ύστερ᾽ από αυτή μας την πράξη, παραδώσαμε την πόλη σε αχάριστο λαό, που, μόλις σήκωσε κεφάλι με την ελευθερία που του χαρίσαμε, από τη μια μεριά εμάς και τον βασιλιά μας μάς καταξευτέλισε και μας έδιωξε, κι από την άλλη του μπήκε στο μυαλό ο πειρασμός της δόξας κι ολοένα δυναμώνει — το ένιωσαν καλύτερα οι γείτονές τους, Βοιωτοί και Χαλκιδείς, κι όπου να ᾽ναι θα το νιώσουν κι όσοι δεν υπολογίσουν σωστά. [5.91.3] Κι επειδή σ᾽ εκείνες τις ενέργειές μας πέσαμε έξω, θα προσπαθήσουμε τώρα να βρούμε θεραπεία και να τους τιμωρήσουμε· γιατί αυτός ήταν κι ο λόγος που προσκαλέσαμε τον Ιππία, που έχετε μπροστά σας, κι εσάς, εκπροσώπους των πόλεών σας, ώστε με κοινή απόφαση και με κοινό εκστρατευτικό σώμα να τον εγκαταστήσουμε στην Αθήνα και να του δώσουμε πίσω όσα του στερήσαμε».
[5.92α.1] Λοιπόν αυτά έλεγαν οι Σπαρτιάτες, όμως η πλειοψηφία των συμμάχων δεν επιδοκίμασε την πρότασή τους. Κι ενώ οι υπόλοιποι κάθονταν σιωπηλοί στη θέση τους, ο Σωκλής από την Κόρινθο είπε τα εξής: «Στ᾽ αλήθεια, ο ουρανός θα βρεθεί κάτω από τη γη κι η γη πάνω απ᾽ τον ουρανό, ανάερη, και οι άνθρωποι θα ᾽χουν κατοικία τους τη θάλασσα και τα ψάρια θα ζουν εκεί που πρωτύτερα ζούσαν οι άνθρωποι, εφόσον εσείς, Λακεδαιμόνιοι, καταργώντας τις ισοπολιτείες είστε έτοιμοι να παλινορθώσετε στις πόλεις τούς τυράννους — υπάρχει στον κόσμο πολίτευμα πιο άδικο και πιο αιμοβόρο απ᾽ το δικό τους; [5.92α.2] Γιατί, στο κάτω κάτω αν πιστεύετε πως είναι προκοπή οι πόλεις να δυναστεύονται από τυράννους, εμπρός, πρώτοι εσείς οι ίδιοι αναδείξτε έναν τύραννο στην πόλη σας κι ύστερα να μπείτε στον κόπο ν᾽ αναδείξετε και στους άλλους· αντίθετα τώρα, ενώ οι ίδιοι σας δεν τους έχετε δοκιμάσει και παίρνετε τα αυστηρότερα μέτρα για να μη δει τυράννους η Σπάρτη, πάτε να τους φορτώσετε στους συμμάχους· αν όμως τους είχατε δοκιμάσει οι ίδιοι, όπως εμείς, θα μπορούσατε να φέρετε εδώ καλύτερες προτάσεις απ᾽ αυτές που κάνετε τώρα.
[5.92β.1] »Δηλαδή το καθεστώς στην Κόρινθο ήταν περίπου αυτό· είχαν ολιγαρχία και κυβερνούσε την πόλη μια οικογένεια, που λεγόταν Βακχιάδες· γαμπρούς και νύφες έκαναν μόνο μέσ᾽ από τη γενιά τους. Ένας από αυτούς, ο Αμφίων, απόχτησε θυγατέρα κουτσή, που της έδωσαν το όνομα Λάβδα. Αυτήν —γιατί κανείς Βακχιάδης δεν ήθελε να την παντρευτεί— την παίρνει ο Ηετίων, ο γιος του Εχεκράτη, που καταγόταν από το δήμο της Πέτρας, όμως η γενιά του κρατούσε απ᾽ τους Λαπίθες, από τον Καινέα. [5.92β.2] Κι αυτός ούτε απ᾽ τη γυναίκα του ούτε από καμιά άλλη αποχτούσε παιδιά. Σηκώθηκε λοιπόν και πήγε στους Δελφούς για το θέμα των παιδιών. Και την ώρα που έμπαινε στο μαντείο, η Πυθία αμέσως τον χαιρέτισε μ᾽ αυτούς τους στίχους:
Τιμή σ᾽ αξίζει, και πολλή, μα εσύ τιμή δε βλέπεις,
Ηετίωνα. Κι η Λάβδα
κοιλοπονά και στρογγυλό λιθάρι θα γεννήσει·
κι αυτό βαριά θα πέσει
στ᾽ αρχοντολόι το παλιό. Κόρινθε, θα πληρώσεις.
[5.92β.3] Ο χρησμός αυτός που δόθηκε στον Ηετίωνα δεν ξέρω με ποιόν τρόπο έφτασε στ᾽ αυτιά των Βακχιαδών, που είχαν πάρει πρωτύτερα χρησμό για την Κόρινθο και δεν έβρισκαν την εξήγησή του, αλλά είχε την ίδια έννοια με τον χρησμό του Ηετίωνα, κι έλεγε τα εξής:
Στα πετροβούνια ένας αϊτός κοιλοπονά. Λιοντάρι
θενά γεννήσει κρατερό,
που τρώει τις σάρκες τις ωμές, κι έχει να παραλύσει
αρίφνητων τα γόνατα.
Κορίνθιοι, που τόπο σας την όμορφη Πειρήνη
έχετε, και της Κόρινθος τ᾽ απόκρημνα τα βράχια,
συλλογιστείτε το καλά.
[5.92γ.1] »Λοιπόν ο χρησμός αυτός που δόθηκε πρωτύτερα στους Βακχιάδες ήταν σκοτεινός, τότε όμως, όταν έμαθαν το χρησμό που πήρε ο Ηετίων, αμέσως συνδύασαν τους δύο χρησμούς και κατάλαβαν πως ο πρώτος εναρμονίζεται με τον άλλο, του Ηετίωνα. Κι όταν κατάλαβαν τί εννοούσε, άφησαν τα πράματα να πάρουν το δρόμο τους, γιατί ήθελαν ν᾽ αφανίσουν το παιδί που θ᾽ αποχτούσε ο Ηετίων. Κι όταν γέννησε η γυναίκα, στέλνουν αμέσως δέκα δικούς τους στο δήμο, όπου κατοικούσε ο Ηετίων, για να σκοτώσουν το νήπιο. [5.92γ.2] Έφτασαν αυτοί στην Πέτρα, μπήκαν στην αυλή του Ηετίωνα και ζητούσαν το νήπιο· κι η Λάβδα —πού να ήξερε με τί σκοπό είχαν έρθει!— πίστεψε πως ήθελαν να το δουν σα φίλοι του πατέρα του, το έφερε και τ᾽ απόθεσε στα χέρια ενός απ᾽ αυτούς. Κι αυτοί είχαν αποφασίσει στο δρόμο, ο πρώτος τους που θα πάρει το παιδάκι να το βροντήσει στο έδαφος. [5.92γ.3] Η Λάβδα λοιπόν το έφερε και τους το έδωσε, και το νήπιο χαμογέλασε σ᾽ αυτόν που το πήρε στα χέρια του —κάποιος θεός το φώτισε!— κι εκείνος το ᾽νιωσε και το ψυχοπόνεσε, πώς να το σκοτώσει, κι από ψυχοπόνια το δίνει στα χέρια του δεύτερου, κι εκείνος ενός τρίτου. Έτσι από τον ένα στον άλλο πέρασε από τα χέρια και των δέκα — κανενός δεν το βαστούσε η καρδιά να το θανατώσει. [5.92γ.4] Έδωσαν λοιπόν πίσω στη μάνα το παιδάκι, βγήκαν έξω απ᾽ την αυλή, στάθηκαν στην αυλόπορτα κι ο ένας τα ᾽βαζε με τον άλλο, και προπάντων μ᾽ αυτόν που το πήρε πρώτος, ρίχνοντάς του την κατηγόρια πως δεν ενέργησε σύμφωνα με την απόφασή τους και στο τέλος, αφού πέρασε κάμποση ώρα, πήραν απόφαση να ξαναμπούν κι όλοι τους να πάρουν μέρος στο φόνο.
[5.92δ.1] »Ήταν όμως γραμμένο να βλαστήσουν συμφορές για την Κόρινθο από τη σπορά του Ηετίωνα. Γιατί η Λάβδα, που στεκόταν ακριβώς δίπλα στην αυλόπορτα, τ᾽ άκουε όλ᾽ αυτά· την έπιασε λοιπόν φόβος, μήπως ετούτοι αλλάξουν γνώμη και, ξαναπαίρνοντας το παιδί στα χέρια τους, το σκοτώσουν· το παίρνει και το κρύβει εκεί που της φαινόταν πως είναι αδύνατο να πάει ο νους τους, σ᾽ ένα κιούπι, γιατί ήξερε πως, αν ξαναγύριζαν και ζητούσαν το παιδί, δε θ᾽ άφηναν γωνιά που να μη την ψάξουν, όπως κι έγινε. [5.92δ.2] Κι όταν μπήκαν μέσα και, όσο κι αν έψαξαν, το παιδί δε βρέθηκε, το πήραν απόφαση να σηκωθούν να φύγουν και να πουν σ᾽ εκείνους που τους έστειλαν πως είχαν εκτελέσει κατά γράμμα τις εντολές τους.
[5.92ε.1] »Τότε αυτοί σηκώθηκαν κι έφυγαν κι έλεγαν αυτά, του Ηετίωνα όμως μεγάλωνε το παιδί και, καθότι ξέφυγε αυτό τον κίνδυνο από το κιούπι —οι Κορίνθιοι το κιούπι το έλεγαν κυψέλη— του έδωσαν το όνομα Κύψελος. Όταν λοιπόν ο Κύψελος έγινε άντρας και πήγε στο μαντείο, του δόθηκε στους Δελφούς χρησμός, όπως κι αν τον πάρεις, καλός· σ᾽ αυτόν στηρίχτηκε κι έκανε κίνημα και πήρε την Κόρινθο· [5.92ε.2] νά ο χρησμός:
Ο Ηετίδης Κύψελος, που το κατώφλι μου περνά,
στην ξακουσμένη πόλη
Κόρινθο θα ᾽ναι βασιλιάς κι αυτός και τα παιδιά του,
καλότυχος περίσσια·
μα στων παιδιών του τα παιδιά αυτά θα πάρουν τέλος.
Αυτός λοιπόν ήταν ο χρησμός, κι ο Κύψελος, από την ώρα που έγινε τύραννος, πολιτεύτηκε κάπως έτσι· κυνήγησε πολλούς Κορινθίους, από πολλούς άρπαξε ό,τι είχαν και δεν είχαν, κι από πολλούς τη ζωή.
[5.92ζ.1] »Αυτός λοιπόν κράτησε την εξουσία τριάντα χρόνια κι ώς το τέλος της ζωή του όλα τού ήρθαν δεξιά· διάδοχός του στο τυραννικό αξίωμα γίνεται ο γιος του Περίανδρος. Λοιπόν, αυτός ο Περίανδρος στην αρχή ήταν πιο καλοσυνάτος απ᾽ τον πατέρα του, από την ώρα όμως που έστειλε απεσταλμένο και σχετίστηκε με τον Θρασύβουλο, τον τύραννο της Μιλήτου, έγινε πολύ πιο αιμοβόρος από τον Κύψελο. [5.92ζ.2] Έστειλε δηλαδή απεσταλμένο του στον Θρασύβουλο και ρωτούσε να μάθει με ποιό τρόπο θα εξασφάλιζε μεγαλύτερη σταθερότητα στο καθεστώς του και θα κυβερνούσε όσο γίνεται καλύτερα την πόλη. Κι ο Θρασύβουλος πήρε τον άνθρωπο που ήρθε από τον Περίανδρο έξω από την πόλη, κι αφού μπήκαν σε χωράφι με σπαρτά, από τη μια διέσχιζε τα μεστωμένα στάχυα ρωτώντας και ξαναρωτώντας και μπερδεύοντας τον απεσταλμένο, ποιός λόγος τον έφερε από την Κόρινθο, κι από την άλλη, έτσι κι έβλεπε κάποιο στάχυ να υψώνεται πάνω απ᾽ τ᾽ άλλα, το τσάκιζε και τσακίζοντας το τό έριχνε καταγής, συνεχώς· στο τέλος μ᾽ αυτό τον τρόπο τα πιο καμαρωτά και τα πιο ψηλά στάχυα τα ρήμαξε. [5.92ζ.3] Κι αφού διέσχισε όλο το χωράφι και δεν έβγαλε λέξη απ᾽ το στόμα του, στέλνει πίσω τον απεσταλμένο. Κι όταν γύρισε στην Κόρινθο ο απεσταλμένος, ο Περίανδρος ανυπομονούσε ν᾽ ακούσει τη συμβουλή· κι ο άλλος του είπε πως συμβουλή καμιά δεν του έδωσε ο Θρασύβουλος, κι ό,τι τα ᾽χει χαμένα μ᾽ αυτόν, που τον έστειλε σ᾽ έναν άνθρωπο με σαλεμένο μυαλό, που ρήμαζε την ίδια τη σοδειά του, και του διηγόταν τα καμώματα του Θρασύβουλου.
[5.92η.1] »Αλλά ο Περίανδρος κατάλαβε τί νόημα είχε αυτό το κάμωμα κι έβαλε με το νου του πως ο Θρασύβουλος του έδινε συμβουλή να σκοτώνει τους πολίτες που ξεχωρίζουν απ᾽ τους άλλους, και τότε έδειξε τη σκληρότητά του απέναντι στους συμπολίτες του σ᾽ όλη της τη μεγαλοπρέπεια. Γιατί, ό,τι άφησε στον τόπο του ο Κύψελος με τους φόνους και τους κατατρεγμούς, το αποτέλειωσε ο Περίανδρος· μάλιστα μια μέρα έγδυσε όλες τις γυναίκες της Κορίνθου εξαιτίας της γυναίκας του, της Μέλισσας. [5.92η.2] Δηλαδή, όταν έστειλε απεσταλμένους στη Θεσπρωτία, στο νεκρομαντείο του Αχέροντα ποταμού, για θησαυρό που κάποιος φιλοξενούμενός τους τον είχε αφήσει για φύλαξη, η Μέλισσα επιφάνηκε από τον κάτω κόσμο και είπε πως δε θ᾽ αποκαλύψει ούτε με νεύματα ούτε με λόγια πού βρίσκεται κρυμμένος ο θησαυρός· επειδή τρέμει απ᾽ το κρύο κι είναι γυμνή· γιατί τα ρούχα που ο Περίανδρος έθαψε μαζί της δεν την προστάτευαν καθόλου, αφού δεν κάηκαν μαζί με το σώμα της· κι απόδειξη ότι λέει την αλήθεια είναι πως ο Περίανδρος φούρνισε τα ψωμιά σε κρύο φούρνο. [5.92η.3] Όταν γύρισαν και τ᾽ ανάφεραν αυτά στον Περίανδρο (κι έδωσε πίστη στη συνθηματική φράση, γιατί είχε σμίξει με τη Μέλισσα νεκρή), μόλις λοιπόν πήρε το άγγελμα, αμέσως έβαλε να κηρύξουν να βγουν από τα σπίτια τους όλες οι γυναίκες των Κορινθίων και να πάνε στο ναό της Ήρας. Αυτές λοιπόν σα να ᾽ταν γιορτή κίνησαν φορώντας τα γιορτινά τους, κι εκείνος, αφού έβαλε τους δορυφόρους του εκεί γύρω κρυφά, τις έγδυσε όλες ανεξαιρέτως, και τις ελεύθερες και τις δούλες τους· έριξε σωρό τις φορεσιές τους σε σκαμμένο λάκκο και, απευθύνοντας προσευχές στη Μέλισσα, τις έκανε στάχτη. [5.92η.4] Ύστερ᾽ απ᾽ αυτό του το έργο έστειλε για δεύτερη φορά απεσταλμένους, και τότε το φάντασμα της Μέλισσας αποκάλυψε τον κρυψώνα του θησαυρού του ξένου φίλου τους.
[5.92η.5] »Νά, Λακεδαιμόνιοι, τί θα πει τύραννος και ποιά τα έργα του. Αλλά εμείς οι Κορίνθιοι τα ᾽χουμε εντελώς χαμένα, βλέποντάς σας να στέλνετε και να καλείτε τον Ιππία, και τώρα σαστίζουμε ακόμη περισσότερο ακούγοντας αυτά τα λόγια σας, και σας εξορκίζουμε στ᾽ όνομα των θεών των Ελλήνων να μην εγκαταστήσετε τυράννους στις πόλεις. Θα προχωρήσετε λοιπόν και θα προσπαθήσετε πατώντας το δίκαιο να φέρετε πίσω τον Ιππία; βάλτε το καλά στο νου σας, εμείς οι Κορίνθιοι δεν το δεχόμαστε».