Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΗΡΟΔΟΤΟΣ

Ἱστορίαι (5.52.1-5.54.2)

[5.52.1] Ἔχει γὰρ ἀμφὶ τῇ ὁδῷ ταύτῃ ὧδε· σταθμοί τε πανταχῇ εἰσι βασιλήιοι καὶ καταλύσιες κάλλισται, διὰ οἰκεομένης τε ἡ ὁδὸς ἅπασα καὶ ἀσφαλέος. διὰ μέν γε Λυδίης καὶ Φρυγίης σταθμοὶ τείνοντες εἴκοσί εἰσι, παρασάγγαι δὲ τέσσερες καὶ ἐνενήκοντα καὶ ἥμισυ. [5.52.2] ἐκδέκεται δὲ ἐκ τῆς Φρυγίης ὁ Ἅλυς ποταμός, ἐπ᾽ ᾧ πύλαι τε ἔπεισι, τὰς διεξελάσαι πᾶσα ἀνάγκη καὶ οὕτω διεκπερᾶν τὸν ποταμόν, καὶ φυλακτήριον μέγα ἐπ᾽ αὐτῷ. διαβάντι δὲ ἐς τὴν Καππαδοκίην καὶ ταύτῃ πορευομένῳ μέχρι οὔρων τῶν Κιλικίων σταθμοὶ δυῶν δέοντές εἰσι τριήκοντα, παρασάγγαι δὲ τέσσερες καὶ ἑκατόν· ἐπὶ δὲ τοῖσι τούτων οὔροισι διξάς τε πύλας διεξελᾷς καὶ διξὰ φυλακτήρια παραμείψεαι. [5.52.3] ταῦτα δὲ διεξελάσαντι καὶ διὰ τῆς Κιλικίης ὁδὸν ποιευμένῳ τρεῖς εἰσι σταθμοί, παρασάγγαι δὲ πεντεκαίδεκα καὶ ἥμισυ. οὖρος δὲ Κιλικίης καὶ τῆς Ἀρμενίης ἐστὶ ποταμὸς νηυσιπέρητος, τῷ οὔνομα Εὐφρήτης. ἐν δὲ τῇ Ἀρμενίῃ σταθμοὶ μέν εἰσι καταγωγέων πεντεκαίδεκα, παρασάγγαι δὲ ἓξ καὶ πεντήκοντα καὶ ἥμισυ, καὶ φυλακτήριον ἐν αὐτοῖσι. [5.52.4] ποταμοὶ δὲ νηυσιπέρητοι τέσσερες διὰ ταύτης ῥέουσι, τοὺς πᾶσα ἀνάγκη διαπορθμεῦσαί ἐστι, πρῶτος μὲν Τίγρης, μετὰ δὲ δεύτερός τε καὶ τρίτος Ζάβατος ὀνομαζόμενος, οὐκ ὡυτὸς ἐὼν ποταμὸς οὐδὲ ἐκ τοῦ αὐτοῦ ῥέων· ὁ μὲν γὰρ πρότερος αὐτῶν καταλεχθεὶς ἐξ Ἀρμενίων ῥέει, ὁ δ᾽ ὕστερος ἐκ Ματιηνῶν. [5.52.5] ὁ δὲ τέταρτος τῶν ποταμῶν οὔνομα ἔχει Γύνδης, τὸν Κῦρος διέλαβέ κοτε ἐς διώρυχας ἑξήκοντα καὶ τριηκοσίας. ἐκ δὲ ταύτης τῆς Ἀρμενίης ἐσβάλλοντι ἐς τὴν Ματιηνὴν γῆν σταθμοί εἰσι τέσσερες ‹καὶ τριήκοντα, παρασάγγαι δὲ ἑπτὰ καὶ τριήκοντα καὶ ἑκατόν›. [5.52.6] ἐκ δὲ ταύτης ἐς τὴν Κισσίην χώρην μεταβαίνοντι ἕνδεκα σταθμοί, παρασάγγαι δὲ δύο καὶ τεσσεράκοντα καὶ ἥμισύ ἐστι ἐπὶ ποταμὸν Χοάσπην, ἐόντα καὶ τοῦτον νηυσιπέρητον, ἐπ᾽ ᾧ Σοῦσα πόλις πεπόλισται. οὗτοι οἱ πάντες σταθμοί εἰσι ἕνδεκα καὶ ἑκατόν. καταγωγαὶ μέν νυν σταθμῶν τοσαῦταί εἰσι ἐκ Σαρδίων ἐς Σοῦσα ἀναβαίνοντι· [5.53.1] εἰ δὲ ὀρθῶς μεμέτρηται ἡ ὁδὸς ἡ βασιληίη τοῖσι παρασάγγῃσι καὶ ὁ παρασάγγης δύναται τριήκοντα στάδια, ὥσπερ οὗτός γε δύναται ταῦτα, ἐκ Σαρδίων στάδιά ἐστι ἐς τὰ βασιλήια τὰ Μεμνόνεια καλεόμενα πεντακόσια καὶ τρισχίλια καὶ μύρια παρασαγγέων ἐόντων πεντήκοντα καὶ τετρακοσίων. πεντήκοντα δὲ καὶ ἑκατὸν στάδια ἐπ᾽ ἡμέρῃ ἑκάστῃ διεξιοῦσι ἀναισιμοῦνται ἡμέραι ἀπαρτὶ ἐνενήκοντα. [5.54.1] οὕτω τῷ Μιλησίῳ Ἀρισταγόρῃ εἴπαντι πρὸς Κλεομένεα τὸν Λακεδαιμόνιον εἶναι τριῶν μηνῶν τὴν ἄνοδον τὴν παρὰ βασιλέα ὀρθῶς εἴρητο. εἰ δέ τις τὸ ἀτρεκέστερον τούτων ἔτι δίζηται, ἐγὼ καὶ τοῦτο σημανέω· τὴν γὰρ ἐξ Ἐφέσου ἐς Σάρδις ὁδὸν δεῖ προσλογίσασθαι ταύτῃ. [5.54.2] καὶ δὴ λέγω σταδίους εἶναι τοὺς πάντας ἀπὸ θαλάσσης τῆς Ἑλληνικῆς μέχρι Σούσων (τοῦτο γὰρ Μεμνόνειον ἄστυ καλέεται) τεσσεράκοντα καὶ τετρακισχιλίους καὶ μυρίους· οἱ γὰρ ἐξ Ἐφέσου ἐς Σάρδις εἰσὶ τεσσεράκοντα καὶ πεντακόσιοι στάδιοι, καὶ οὕτω τρισὶ ἡμέρῃσι μηκύνεται ἡ τρίμηνος ὁδός.

[5.52.1] Νά πώς είναι, λοιπόν, αυτός ο δρόμος· σ᾽ όλο του το μάκρος υπάρχουν βασιλικοί σταθμοί και πανδοχεία ωραιότατα, κι η διαδρομή γίνεται πέρα για πέρα μέσ᾽ από μέρη κατοικημένα κι ακίνδυνα. Όσο λοιπόν είμαστε στη Λυδία και τη Φρυγία, έχουμε μια συνεχή σειρά από είκοσι σταθμούς, απόσταση ενενήντα τέσσερες παρασάγγες και μισός. [5.52.2] Βγαίνοντας από τη Φρυγία συναντάς τον Άλυ ποταμό, που πάνω στις όχθες του υπάρχουν πύλες που δε γίνεται να μην περάσεις μέσ᾽ απ᾽ αυτές, μόνο έτσι φτάνεις στην άλλη όχθη του ποταμού, όπου υψώνεται μεγάλο φρούριο. Κι όταν διαβείς την Καππαδοκία και συνεχίσεις τον ίδιο δρόμο ώς τα σύνορα της Κιλικίας, συναντάς είκοσι οχτώ σταθμούς, απόσταση εκατόν τέσσερες παρασάγγες· σ᾽ αυτά τα σύνορα θα περάσεις μέσ᾽ από διπλές πύλες και δίπλα από δυο φρούρια. [5.52.3] Περνάς κι αυτά και, διασχίζοντας την Κιλικία, συναντάς τρεις σταθμούς, απόσταση δεκαπέντε παρασάγγες και μισός. Και σύνορο της Κιλικίας και της Αρμενίας είναι ένας ποταμός πλωτός για τα καράβια, που τον λένε Ευφράτη. Τώρα, στην Αρμενία υπάρχουν δεκαπέντε σταθμοί με πανδοχεία, απόσταση πενήντα έξι παρασάγγες και μισός, υπάρχει και φρούριο. [5.52.4] Τη χώρα αυτή τη διασχίζουν τέσσερες ποταμοί πλωτοί για τα καράβια, που δε γίνεται να μη τους περάσεις· πρώτα πρώτα ο Τίγρης και ύστερα, δεύτερος ποταμός και τρίτος, κι οι δυο με το ίδιο όνομα, Ζάβατος, όμως δεν πρόκειται για τον ίδιο ποταμό κι ούτε έχουν τις πηγές τους στο ίδιο μέρος, καθώς αυτός που αναφέραμε πριν απ᾽ τον άλλο έχει τις πηγές του στην Αρμενία, ενώ ο επόμενος στη χώρα των Ματιηνών. [5.52.5] Κι ο τέταρτος ποταμός έχει το όνομα Γύνδης, αυτός που κάποτε ο Κύρος τον χώρισε σε τριακόσια εξήντα κανάλια. Μπαίνοντας από την Αρμενία στη χώρα των Ματιηνών συναντάς τριάντα τέσσερες σταθμούς, απόσταση εκατόν τριάντα εφτά παρασάγγες. [5.52.6] Κι όταν περάσεις απ᾽ αυτήν στη χώρα της Κισσίας, πορεύεσαι έντεκα σταθμούς, απόσταση σαράντα δύο παρασάγγες και μισός, και φτάνεις στον ποταμό Χοάσπη, που κι αυτός είναι πλωτός για τα καράβια, και στις όχθες του είναι χτισμένη η πόλη Σούσα.
[5.53.1] Συνολικά όλοι αυτοί οι σταθμοί είναι εκατόν έντεκα· τόσους λοιπόν σταθμούς με πανδοχεία συναντάς στην ανάβαση από τις Σάρδεις στα Σούσα· κι αν ο βασιλικός δρόμος μετρήθηκε σωστά σε παρασάγγες κι ο παρασάγγης ισοδυναμεί με τριάντα σταδίους —και πράγματι με τόσους ισοδυναμεί—, οι στάδιοι για την ανάβαση από τις Σάρδεις ώς τα περίφημα Μεμνόνεια ανάκτορα είναι δεκατρείς χιλιάδες πεντακόσιοι (αφού έχουμε τετρακόσιους πενήντα παρασάγγες)· κι αν ο πεζοπόρος κάνει εκατόν πενήντα σταδίους τη μέρα, μας χρειάζονται ακριβώς ενενήντα μέρες.
[5.54.1] Έτσι ο Μιλήσιος Αρισταγόρας λέγοντας στον Κλεομένη τον Λακεδαιμόνιο ότι η ανάβαση προς τον βασιλιά θέλει τρεις μήνες, είπε την αλήθεια. Για όποιον όμως ζητά ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια, εγώ θα του δώσω στοιχεία και γι᾽ αυτό· δηλαδή πρέπει να προσθέσουμε σ᾽ αυτά το δρόμο από την Έφεσο στις Σάρδεις. [5.54.2] Λέω λοιπόν πως οι στάδιοι από την ελληνική θάλασσα ώς τα Σούσα (γιατί αυτή η πόλη είναι το περίφημο Μεμνόνειο) είναι συνολικά δεκατέσσερες χιλιάδες, αφού οι στάδιοι από την Έφεσο ώς τις Σάρδεις είναι πεντακόσιοι. Κι έτσι η τρίμηνη πορεία γίνεται τρεις μέρες μεγαλύτερη.