Προσπάθεια του Σωκράτη να εξαλείψει την αντίφαση.
Τα λόγια αυτά του Πρωταγόρα έδωσαν την ευκαιρία σε πολλούς ακροατές να ξεσπάσουν σε φωνές κι επιδοκιμασίες. [339e] Κι εμένα στην αρχή, σαν να δέχτηκα γροθιά από επιδέξιο πυγμάχο, σκοτείνιασαν τα μάτια μου και ζαλίστηκα μ᾽ όσα είπε και με τις επιδοκιμασίες των ακροατών. Έπειτα (φίλος είσαι, ας μη σου κρύψω τίποτε), για να κερδίσω καιρό και να συλλογιστώ τί θέλησε να πει ο ποιητής, στρέφομαι προς τον Πρόδικο και τον καλώ με τ᾽ όνομά του: Πρόδικε, ο Σιμωνίδης είναι συμπολίτης σου, του είπα· [340a] έχεις λοιπόν καθήκον να τον υποστηρίξεις. Φαντάζομαι ότι σε καλώ σε βοήθεια με τον τρόπο που λέει ο Όμηρος πως ο Σκάμανδρος, καθώς ο Αχιλλέας τον πολιορκούσε, καλούσε σε βοήθεια τον Σιμόεντα με αυτά τα λόγια:
Έλα, αδερφέ, μαζί να κόψουμε του αντρός αυτού τη φόρα.
Λοιπόν κι εγώ σε καλώ να με βοηθήσεις, μήπως ο Πρωταγόρας μάς «πορθήσει» τον Σιμωνίδη. Γιατί οπωσδήποτε, για να ξαναστυλώσουμε όρθιο τον Σιμωνίδη, χρειάζεται η δική σου λεπτή τέχνη, αυτή που σε βοηθά και βρίσκεις τη διαφορά ανάμεσα στο «θέλω» [340b] και το «επιθυμώ», μια και δεν έχουν την ίδια σημασία, και όσες άλλες διακρίσεις μάς έκανες εδώ και λίγη ώρα, πολλές και όμορφες. Τώρα λοιπόν συλλογίσου αν η γνώμη μου σε βρίσκει σύμφωνο. Γιατί δε νομίζω ότι ο Σιμωνίδης φάσκει και αντιφάσκει. Λοιπόν, Πρόδικε, πες μας προκαταβολικά τη γνώμη σου: πιστεύεις ότι το «γίνομαι» και το «είμαι» έχουν την ίδια σημασία ή διαφορετική;
Διαφορετική, μά τον Δία, είπε ο Πρόδικος.
Λοιπόν, του είπα, στους πρώτους στίχους ο ίδιος ο Σιμωνίδης δε διατυπώνει την προσωπική του γνώμη — πως
[340c] δύσκολο, ναι, ενάρετος ο άνθρωπος να γίνει
αληθινά;
Μάλιστα, είπε ο Πρόδικος.
Και αποπαίρνει τον Πιττακό, είπα, όχι επειδή λέει ό,τι κι ο ίδιος —όπως νομίζει ο Πρωταγόρας— αλλά επειδή λέει κάτι διαφορετικό. Γιατί ο Πιττακός δεν έλεγε «δύσκολο πράγμα το να γίνει ένας άνθρωπος καλός», όπως λέει ο Σιμωνίδης, αλλά το να είναι, και, καθώς λέει ο Πρόδικος αποδώ, Πρωταγόρα, το «είμαι» και το «γίνομαι» δεν είναι το ίδιο πράγμα· κι αν παραδεχτούμε ότι το «είμαι» και το «γίνομαι» δεν είναι το ίδιο πράγμα, τότε ο Σιμωνίδης δε φάσκει και αντιφάσκει. [340d] Και ίσως κι ο Πρόδικος αποδώ και πολλοί άλλοι να υποστηρίζουν ότι είναι δύσκολο να γίνει κανείς ενάρετος, ακολουθώντας τη γνώμη του Ησιόδου, δηλαδή
Ιδρώτα μπρος στην αρετή έβαλαν οι θεοί·
σαν όμως την κορφή της ο άνθρωπος πατήσει,
παιχνίδι πια στα χέρια του είναι να την κρατήσει,
όσο κι αν θέλει αγώνα.
Τότε ο Πρόδικος με παίνεσε γι᾽ αυτά που είπα· ο Πρωταγόρας όμως, Θέλησες, είπε, να στήσεις ξανά όρθιον τον Σιμωνίδη, Σωκράτη, αλλά τον έριξες χειρότερα καταγής.
Κι εγώ του είπα: Φαίνεται πως τα ᾽κανα θάλασσα, [340e] Πρωταγόρα, και είμαι ένας γιατρός για κλάματα· με τη θεραπεία μου ο άρρωστος πέφτει βαρύτερα στο κρεβάτι.
Πράγματι, αυτό συμβαίνει, μου είπε.
Δηλαδή; είπα εγώ.
Θα ήταν εντελώς αμόρφωτος ο ποιητής, αν υποστήριζε πως η κατάχτηση της αρετής είναι κάτι τόσο εύκολο, την ώρα που —όπως πιστεύει όλος ο κόσμος— είναι μέσα στα δύσκολα το δυσκολότερο, είπε.
Τότε είπα εγώ: Μά τον Δία, τί τύχη που βρέθηκε στη συζήτηση κοντά μας ο Πρόδικος αποδώ! Γιατί πάω να πιστέψω [341a] ότι η σοφία που κατέχει ο Πρόδικος είναι αρχαία και έχει θεϊκή καταγωγή· μπορεί να πρωτοφάνηκε με τον Σιμωνίδη, μπορεί κι από πιο παλιά ακόμα. Και όμως εσύ, Πρωταγόρα, ενώ κατέχεις πολλά άλλα πράγματα, μου φαίνεται ότι την αγνοείς — δεν την κατέχεις όπως εγώ που είμαι μαθητής του Προδίκου μας· έτσι και τώρα μου δίνεις την εντύπωση πως δεν καταλαβαίνεις ότι ο Σιμωνίδης και στη λέξη «δύσκολο» ίσως δεν έδινε τη σημασία που της δίνεις εσύ, αλλά μια ανάλογη μ᾽ εκείνης που έχει η λέξη «φοβερός»· δηλαδή ο Πρόδικος αποδώ κάθε τόσο μου κάνει παρατηρήσεις, όταν εγώ επαινώντας εσένα ή κάποιον άλλο λέω ότι ο Πρωταγόρας είναι σοφός και φοβερός άνθρωπος· τότε με ρωτά [341b] πώς δεν ντρέπομαι να λέω το καλό φοβερό. Γιατί, λέει, το φοβερό είναι κακό· λόγου χάρη κανείς δε χρησιμοποιεί κάθε τόσο την έκφραση «φοβερός πλούτος» ούτε «φοβερή ειρήνη» ούτε «φοβερή υγεία», αλλά «φοβερή αρρώστια» και «φοβερός πόλεμος» και «φοβερή φτώχεια», επειδή πιστεύουν ότι το φοβερό είναι κακό. Λοιπόν μήπως πάλι και οι Κείοι και ο Σιμωνίδης στη λέξη «δύσκολος» δίνουν τη σημασία «κακός» ή κάποια άλλη, που εσύ την αγνοείς; Λέω να ρωτήσουμε τον Πρόδικο· γιατί αυτός είναι σε θέση να μας δώσει πληροφορίες για τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Σιμωνίδης. Πρόδικε, τί εννοούσε [341c] ο Σιμωνίδης με τη λέξη «δύσκολο»;
Κάτι κακό, είπε.
Γι᾽ αυτό λοιπόν κατηγορεί τον Πιττακό, Πρόδικε, είπα· γιατί ο Πιττακός λέει: «είναι δύσκολο πράγμα να ᾽ναι κανείς καλός», που είναι σαν να τον ακούαμε να λέει ότι είναι κακό να ᾽ναι κανείς καλός.
Μα ποιά άλλη έννοια έχουν τα λόγια του Σιμωνίδη κατά τη γνώμη σου, Σωκράτη, είπε ο Πρόδικος, κι όχι αυτήν; Αποπαίρνει λοιπόν ο ποιητής τον Πιττακό, επειδή δεν ήξερε να ξεχωρίζει ορθά τη σημασία των λέξεων, μια που σαν Λέσβιος μεγάλωσε ανάμεσα σε κόσμο που μιλούσε βαρβαρικά.
Λοιπόν, Πρωταγόρα, άκουσες τον Πρόδικο αποδώ, είπα. [341d] Έχεις να δώσεις καμιά απάντηση στα λόγια του;
Τότε ο Πρωταγόρας είπε: Πρόδικε, η αλήθεια βρίσκεται πολύ μακριά απ᾽ αυτά. Γιατί εγώ ξέρω καλά ότι και ο Σιμωνίδης στη λέξη «δύσκολο» δίνει τη σημασία που της δίνουμε κι εμείς οι άλλοι, δηλαδή όχι κάτι κακό, παρά κάτι που δεν είναι εύκολο, αλλά το πετυχαίνουμε με πολύ κόπο.
Αλήθεια, κι εγώ πιστεύω, Πρωταγόρα, ότι ο Σιμωνίδης αυτή τη σημασία της δίνει, είπα, και ότι ο Πρόδικος αποδώ το ξέρει αυτό, αλλά χωρατεύει και μου δίνει την εντύπωση ότι πάει να σε δοκιμάσει αν μπορείς να υποστηρίξεις τις απόψεις σου. Γιατί τρανή απόδειξη ότι ο Σιμωνίδης δεν εννοεί κάτι κακό λέγοντας «δύσκολο» [341e] είναι ο στίχος που ακολουθεί αμέσως πάρα κάτω· λέει δηλαδή ότι
βραβείο τέτοιο μόνο θεός μπορεί να το κρατεί·
αποκλείεται λοιπόν να εννοεί ο Πιττακός «είναι κακό να ᾽ναι κανείς καλός», κι ύστερα να υποστηρίζει ότι αυτό μόνο ένας θεός μπορεί να το έχει, και να θεωρεί μονάχα τους θεούς άξιους για το βραβείο αυτό· γιατί τότε ο Σιμωνίδης, όπως μας τον παρουσιάζει ο Πρόδικος, θα ᾽ταν ένας ασεβής και κάθε άλλο παρά Κείος. Είμαι όμως πρόθυμος να σου πω ποιά κατά τη γνώμη μου ήταν η πρόθεση του Σιμωνίδη, όταν καταπιάστηκε μ᾽ αυτή την ωδή, [342a] αν θέλεις να δοκιμάσεις την ικανότητά μου σ᾽ αυτό που εσύ προτείνεις, στην ανάλυση ποιημάτων· αν πάλι θέλεις εσύ να μιλήσεις, είμαι πρόθυμος ν᾽ ακούσω.