Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (21.400-21.467)


400Ὣς εἰπὼν οὔτησε κατ᾽ αἰγίδα θυσσανόεσσαν
σμερδαλέην, ἣν οὐδὲ Διὸς δάμνησι κεραυνός·
τῇ μιν Ἄρης οὔτησε μιαιφόνος ἔγχεϊ μακρῷ.
ἡ δ᾽ ἀναχασσαμένη λίθον εἵλετο χειρὶ παχείῃ
κείμενον ἐν πεδίῳ μέλανα, τρηχύν τε μέγαν τε,
405 τόν ῥ᾽ ἄνδρες πρότεροι θέσαν ἔμμεναι οὖρον ἀρούρης·
τῷ βάλε θοῦρον Ἄρηα κατ᾽ αὐχένα, λῦσε δὲ γυῖα.
ἑπτὰ δ᾽ ἐπέσχε πέλεθρα πεσών, ἐκόνισε δὲ χαίτας,
τεύχεά τ᾽ ἀμφαράβησε· γέλασσε δὲ Παλλὰς Ἀθήνη,
καί οἱ ἐπευχομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
410 «νηπύτι᾽, οὐδέ νύ πώ περ ἐπεφράσω ὅσσον ἀρείων
εὔχομ᾽ ἐγὼν ἔμεναι, ὅτι μοι μένος ἰσοφαρίζεις.
οὕτω κεν τῆς μητρὸς ἐρινύας ἐξαποτίνοις,
ἥ τοι χωομένη κακὰ μήδεται, οὕνεκ᾽ Ἀχαιοὺς
κάλλιπες, αὐτὰρ Τρωσὶν ὑπερφιάλοισιν ἀμύνεις.»
415Ὣς ἄρα φωνήσασα πάλιν τρέπεν ὄσσε φαεινώ·
τὸν δ᾽ ἄγε χειρὸς ἑλοῦσα Διὸς θυγάτηρ Ἀφροδίτη
πυκνὰ μάλα στενάχοντα· μόγις δ᾽ ἐσαγείρετο θυμόν.
τὴν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησε θεὰ λευκώλενος Ἥρη,
αὐτίκ᾽ Ἀθηναίην ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
420 «ὢ πόποι, αἰγιόχοιο Διὸς τέκος, Ἀτρυτώνη,
καὶ δὴ αὖθ᾽ ἡ κυνάμυια ἄγει βροτολοιγὸν Ἄρηα
δηΐου ἐκ πολέμοιο κατὰ κλόνον· ἀλλὰ μέτελθε.»
Ὣς φάτ᾽, Ἀθηναίη δὲ μετέσσυτο, χαῖρε δὲ θυμῷ,
καί ῥ᾽ ἐπιεισαμένη πρὸς στήθεα χειρὶ παχείῃ
425 ἤλασε· τῆς δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ.
τὼ μὲν ἄρ᾽ ἄμφω κεῖντο ἐπὶ χθονὶ πουλυβοτείρῃ,
ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπευχομένη ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευε·
«τοιοῦτοι νῦν πάντες, ὅσοι Τρώεσσιν ἀρωγοί,
εἶεν, ὅτ᾽ Ἀργείοισι μαχοίατο θωρηκτῇσιν,
430 ὧδέ τε θαρσαλέοι καὶ τλήμονες, ὡς Ἀφροδίτη
ἦλθεν Ἄρῃ ἐπίκουρος ἐμῷ μένει ἀντιόωσα·
τῶ κεν δὴ πάλαι ἄμμες ἐπαυσάμεθα πτολέμοιο,
Ἰλίου ἐκπέρσαντες ἐϋκτίμενον πτολίεθρον.»
Ὣς φάτο, μείδησεν δὲ θεὰ λευκώλενος Ἥρη.
435 αὐτὰρ Ἀπόλλωνα προσέφη κρείων ἐνοσίχθων·
«Φοῖβε, τίη δὴ νῶϊ διέσταμεν; οὐδὲ ἔοικεν
ἀρξάντων ἑτέρων· τὸ μὲν αἴσχιον, αἴ κ᾽ ἀμαχητὶ
ἴομεν Οὔλυμπόνδε Διὸς ποτὶ χαλκοβατὲς δῶ.
ἄρχε· σὺ γὰρ γενεῆφι νεώτερος· οὐ γὰρ ἔμοιγε
440 καλόν, ἐπεὶ πρότερος γενόμην καὶ πλείονα οἶδα.
νηπύτι᾽, ὡς ἄνοον κραδίην ἔχες· οὐδέ νυ τῶν περ
μέμνηαι, ὅσα δὴ πάθομεν κακὰ Ἴλιον ἀμφὶ
μοῦνοι νῶϊ θεῶν, ὅτ᾽ ἀγήνορι Λαομέδοντι
πὰρ Διὸς ἐλθόντες θητεύσαμεν εἰς ἐνιαυτὸν
445 μισθῷ ἔπι ῥητῷ· ὁ δὲ σημαίνων ἐπέτελλεν.
ἤτοι ἐγὼ Τρώεσσι πόλιν πέρι τεῖχος ἔδειμα
εὐρύ τε καὶ μάλα καλόν, ἵν᾽ ἄρρηκτος πόλις εἴη·
Φοῖβε, σὺ δ᾽ εἰλίποδας ἕλικας βοῦς βουκολέεσκες
Ἴδης ἐν κνημοῖσι πολυπτύχου ὑληέσσης.
450 ἀλλ᾽ ὅτε δὴ μισθοῖο τέλος πολυγηθέες ὧραι
ἐξέφερον, τότε νῶϊ βιήσατο μισθὸν ἅπαντα
Λαομέδων ἔκπαγλος, ἀπειλήσας δ᾽ ἀπέπεμπε.
σὺν μὲν ὅ γ᾽ ἠπείλησε πόδας καὶ χεῖρας ὕπερθε
δήσειν, καὶ περάαν νήσων ἔπι τηλεδαπάων·
455 στεῦτο δ᾽ ὅ γ᾽ ἀμφοτέρων ἀπολεψέμεν οὔατα χαλκῷ.
νῶϊ δὲ ἄψορροι κίομεν κεκοτηότι θυμῷ,
μισθοῦ χωόμενοι, τὸν ὑποστὰς οὐκ ἐτέλεσσε.
τοῦ δὴ νῦν λαοῖσι φέρεις χάριν, οὐδὲ μεθ᾽ ἡμέων
πειρᾷ ὥς κε Τρῶες ὑπερφίαλοι ἀπόλωνται
460 πρόχνυ κακῶς, σὺν παισὶ καὶ αἰδοίῃς ἀλόχοισι.»
Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπεν ἄναξ ἑκάεργος Ἀπόλλων·
«ἐννοσίγαι᾽, οὐκ ἄν με σαόφρονα μυθήσαιο
ἔμμεναι, εἰ δὴ σοί γε βροτῶν ἕνεκα πτολεμίξω
δειλῶν, οἳ φύλλοισιν ἐοικότες ἄλλοτε μέν τε
465 ζαφλεγέες τελέθουσιν, ἀρούρης καρπὸν ἔδοντες,
ἄλλοτε δὲ φθινύθουσιν ἀκήριοι. ἀλλὰ τάχιστα
παυώμεσθα μάχης· οἱ δ᾽ αὐτοὶ δηριαάσθων.»


400Είπε και την εκτύπησε στην κροσσωτήν αιγίδα
φρικτήν, που μήτε του Διός ο κεραυνός την σχίζει·
εκεί την λόγχην άμπωσεν ο ανδροφόνος Άρης.
Εσύρθη αυτή κι εσήκωσε με το βαρύ της χέρι
ένα λιθάρι από την γην μαύρο, τραχύ, μεγάλο,
405π᾽ άνδρες αρχαίας γενεάς για τέρμινα είχαν στήσει·
με αυτό τον Άρην κτύπησε στον σβέρκον, και τα μέλη
του έλυσε, και πέφτοντας εγέμισε επτά πλέθρα,
χωμάτιασ᾽ όλ᾽ η κόμη του και ηχήσαν τ΄ άρματά του.
Εγέλασεν η Αθηνά και υπερηφάνως είπε:
410«Μωρότατε, όταν θέλησες να μετρηθείς μ᾽ εμένα,
δεν το εσκέφθης που είμ᾽ εγώ πολύ καλύτερή σου.
Τες Ερινύες μ᾽ όλα αυτά πλερώνεις της μητρός σου,
που σε ξετρέχει από χολήν, που ηθέλησες ν᾽ αφήσεις
τους Αχαιούς και βοηθείς τους επιόρκους Τρώας».
415Είπε και οπίσω εγύρισε τα φωτεινά της μάτια
κι η Αφροδίτη τον θεόν οδήγ᾽ από το χέρι
που μόλις εψυχόπιανε και θλιβερά βογγούσε·
και άμα η θεά την νόησεν η Ήρα η λευκοχέρα
την Αθηνά προσφώνησε με λόγια φτερωμένα:
420«Ω, κοίτα, κόρη αδάμαστη του αιγιδοφόρου Δία,
πάλ᾽ η σκυλόμυγα οδηγεί τον ανδροφόνον Άρην
μέσ᾽ απ᾽ της μάχης την βοήν· και δράμε να τους φθάσεις».
Είπεν, εχάρ᾽ η Αθηνά, κι επάνω τους εχύθη,
στα στήθη την εκτύπησε με το βαρύ της χέρι
425και αυτής εδείλιασε η καρδιά, τα γόνατα εκοπήκαν,
και οι δύο κείτονταν αυτού στην γην την πολυθρέπτραν.
Τότ᾽ εκαυχήθ᾽ η Αθηνά και υπερηφάνως είπε:
«Με τούτους τώρα να ᾽μοιαζαν όλ᾽ οι βοηθοί των Τρώων,
οπόταν τούτοι πολεμούν τους θωρηκτούς Αργείους
430και ψυχεροί και ακλόνητοι, καθώς η Αφροδίτη
ήλθε του Άρη βοηθός στην ρώμην μου εναντία·
θα ᾽χαμε ρίξει προ πολλού τους πύργους της Ιλίου
και τώρα θα ησυχάζαμεν εμείς απ᾽ τον αγώνα».
Είπε, κι εγλυκογέλασεν η λευκοχέρα Ήρα.
435Και τότε ο μέγας Ποσειδών προσφώνησε τον Φοίβον:
«Φοίβε, τι μένομεν εμείς; Δεν βλέπεις πως οι άλλοι
κάμαν αρχήν, κι είν᾽ εντροπή στον Όλυμπον οπίσω
να γύρομε απολέμητοι, στο δώμα του Κρονίδου.
Άρχισε, ωσάν νεότερος· σ᾽ εμένα δεν αρμόζει,
440ως είμαι μεγαλύτερος στα χρόνια και στην γνώσιν.
Τι έκανες, ανόητε! και δεν θυμάσαι πόσα
εμείς επάθαμε κακά στην Ίλιον τριγύρω
μόνοι απ᾽ όλους τους θεούς, οπόταν τον ανδρείον
Λαομέδοντα εδουλώσαμε σταλμένοι από τον Δία
445για χρόνον έναν με ρητόν μισθόν, στους ορισμούς του.
Κι εγώ των Τρώων έκτισα τείχος πλατύ και ωραίο
ολόγυρα στην πόλιν τους, απόρθητη να γίνει·
και συ στα πλάγια τα πολλά της δενδρωμένης Ίδης
έβοσκες τα στριφτόποδα κερατοφόρα βόδια.
450Και όταν το τέλος έφεραν οι χαροδότρες ώρες,
δυναστικώς μας κράτησεν εκείνος τον μισθόν μας,
ο πάγκακος και με φρικτές μας έδιωξε φοβέρες·
φοβέριζε χερόποδα να μας αλυσοδέσει
και να μας στείλει εις μακρινά νησιά να μας πουλήσει
455και να μας κόψει και τ᾽ αυτιά με χάλκινην λεπίδα.
Κι εμείς οπίσω εγύραμε με σπλάχνα χολωμένα,
που τον μισθόν δεν πλέρωσε που ᾽χε δεχθεί να δώσει.
Και τώρα συ χαρίζεσαι προς τους λαούς εκείνου
αντί μ᾽ εμάς να προσπαθείς ν᾽ αφανισθούν οι Τρώες
460οι άδικοι, όλοι σύρριζα, γυναίκες και παιδιά τους».
Σ᾽ εκείνον τότε ο τοξευτής απάντησεν ο Φοίβος:
«Ω Ποσειδών, για φρόνιμον, θαρρώ, που δεν θα μ᾽ έχεις,
αν για τους άμοιρους θνητούς με σένα πολεμήσω·
που ωσάν τα φύλλα πρόσκαιροι πότε φωτιά γεμάτοι
465χαίρονται τους καρπούς της γης, και πότε να μαραίνουν
τους βλέπεις ώσπου σβήνονται· κι εμείς από την μάχην
ας παύσομε, και μόνοι τους ας πολεμούν εκείνοι».