Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΟΜΗΡΟΣ

Ἰλιάς (21.64-21.135)


Ὣς ὥρμαινε μένων· ὁ δέ οἱ σχεδὸν ἦλθε τεθηπώς,
65 γούνων ἅψασθαι μεμαώς, περὶ δ᾽ ἤθελε θυμῷ
ἐκφυγέειν θάνατόν τε κακὸν καὶ κῆρα μέλαιναν.
ἤτοι ὁ μὲν δόρυ μακρὸν ἀνέσχετο δῖος Ἀχιλλεὺς
οὐτάμεναι μεμαώς, ὁ δ᾽ ὑπέδραμε καὶ λάβε γούνων
κύψας· ἐγχείη δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ νώτου ἐνὶ γαίῃ
70 ἔστη, ἱεμένη χροὸς ἄμεναι ἀνδρομέοιο.
αὐτὰρ ὁ τῇ ἑτέρῃ μὲν ἑλὼν ἐλλίσσετο γούνων,
τῇ δ᾽ ἑτέρῃ ἔχεν ἔγχος ἀκαχμένον οὐδὲ μεθίει·
καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«γουνοῦμαι σ᾽, Ἀχιλεῦ· σὺ δέ μ᾽ αἴδεο καί μ᾽ ἐλέησον·
75 ἀντί τοί εἰμ᾽ ἱκέταο, διοτρεφές, αἰδοίοιο·
πὰρ γὰρ σοὶ πρώτῳ πασάμην Δημήτερος ἀκτήν,
ἤματι τῷ ὅτε μ᾽ εἷλες ἐϋκτιμένῃ ἐν ἀλωῇ,
καί με πέρασσας ἄνευθεν ἄγων πατρός τε φίλων τε
Λῆμνον ἐς ἠγαθέην, ἑκατόμβοιον δέ τοι ἦλφον.
80 νῦν δὲ λύμην τρὶς τόσσα πορών· ἠὼς δέ μοί ἐστιν
ἥδε δυωδεκάτη, ὅτ᾽ ἐς Ἴλιον εἰλήλουθα
πολλὰ παθών· νῦν αὖ με τεῇς ἐν χερσὶν ἔθηκε
μοῖρ᾽ ὀλοή· μέλλω που ἀπεχθέσθαι Διὶ πατρί,
ὅς με σοὶ αὖτις δῶκε· μινυνθάδιον δέ με μήτηρ
85 γείνατο Λαοθόη, θυγάτηρ Ἄλταο γέροντος,
Ἄλτεω, ὃς Λελέγεσσι φιλοπτολέμοισιν ἀνάσσει,
Πήδασον αἰπήεσσαν ἔχων ἐπὶ Σατνιόεντι.
τοῦ δ᾽ ἔχε θυγατέρα Πρίαμος, πολλὰς δὲ καὶ ἄλλας·
τῆς δὲ δύω γενόμεσθα, σὺ δ᾽ ἄμφω δειροτομήσεις.
90 ἤτοι τὸν πρώτοισι μετὰ πρυλέεσσι δάμασσας,
ἀντίθεον Πολύδωρον, ἐπεὶ βάλες ὀξέϊ δουρί·
νῦν δὲ δὴ ἐνθάδ᾽ ἐμοὶ κακὸν ἔσσεται· οὐ γὰρ ὀΐω
σὰς χεῖρας φεύξεσθαι, ἐπεί ῥ᾽ ἐπέλασσέ γε δαίμων.
ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσι·
95 μή με κτεῖν᾽, ἐπεὶ οὐχ ὁμογάστριος Ἕκτορός εἰμι,
ὅς τοι ἑταῖρον ἔπεφνεν ἐνηέα τε κρατερόν τε.»
Ὣς ἄρα μιν Πριάμοιο προσηύδα φαίδιμος υἱὸς
λισσόμενος ἐπέεσσιν, ἀμείλικτον δ᾽ ὄπ᾽ ἄκουσε·
«νήπιε, μή μοι ἄποινα πιφαύσκεο μηδ᾽ ἀγόρευε·
100 πρὶν μὲν γὰρ Πάτροκλον ἐπισπεῖν αἴσιμον ἦμαρ,
τόφρα τί μοι πεφιδέσθαι ἐνὶ φρεσὶ φίλτερον ἦεν
Τρώων, καὶ πολλοὺς ζωοὺς ἕλον ἠδὲ πέρασσα·
νῦν δ᾽ οὐκ ἔσθ᾽ ὅς τις θάνατον φύγῃ, ὅν κε θεός γε
Ἰλίου προπάροιθεν ἐμῇς ἐν χερσὶ βάλῃσι,
105 καὶ πάντων Τρώων, περὶ δ᾽ αὖ Πριάμοιό γε παίδων.
ἀλλά, φίλος, θάνε καὶ σύ· τίη ὀλοφύρεαι οὕτως;
κάτθανε καὶ Πάτροκλος, ὅ περ σέο πολλὸν ἀμείνων.
οὐχ ὁράᾳς οἷος καὶ ἐγὼ καλός τε μέγας τε;
πατρὸς δ᾽ εἴμ᾽ ἀγαθοῖο, θεὰ δέ με γείνατο μήτηρ·
110 ἀλλ᾽ ἔπι τοι καὶ ἐμοὶ θάνατος καὶ μοῖρα κραταιή·
ἔσσεται ἢ ἠὼς ἢ δείλη ἢ μέσον ἦμαρ,
ὁππότε τις καὶ ἐμεῖο Ἄρῃ ἐκ θυμὸν ἕληται,
ἢ ὅ γε δουρὶ βαλὼν ἢ ἀπὸ νευρῆφιν ὀϊστῷ.»
Ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ·
115 ἔγχος μέν ῥ᾽ ἀφέηκεν, ὁ δ᾽ ἕζετο χεῖρε πετάσσας
ἀμφοτέρας· Ἀχιλεὺς δὲ ἐρυσσάμενος ξίφος ὀξὺ
τύψε κατὰ κληῗδα παρ᾽ αὐχένα, πᾶν δέ οἱ εἴσω
δῦ ξίφος ἄμφηκες· ὁ δ᾽ ἄρα πρηνὴς ἐπὶ γαίῃ
κεῖτο ταθείς, ἐκ δ᾽ αἷμα μέλαν ῥέε, δεῦε δὲ γαῖαν.
120 τὸν δ᾽ Ἀχιλεὺς ποταμόνδε λαβὼν ποδὸς ἧκε φέρεσθαι,
καί οἱ ἐπευχόμενος ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευεν·
«ἐνταυθοῖ νῦν κεῖσο μετ᾽ ἰχθύσιν, οἵ σ᾽ ὠτειλὴν
αἷμ᾽ ἀπολιχμήσονται ἀκηδέες· οὐδέ σε μήτηρ
ἐνθεμένη λεχέεσσι γοήσεται, ἀλλὰ Σκάμανδρος
125 οἴσει δινήεις εἴσω ἁλὸς εὐρέα κόλπον.
θρῴσκων τις κατὰ κῦμα μέλαιναν φρῖχ᾽ ὑπαΐξει
ἰχθύς, ὅς κε φάγῃσι Λυκάονος ἀργέτα δημόν.
φθείρεσθ᾽, εἰς ὅ κεν ἄστυ κιχείομεν Ἰλίου ἱρῆς,
ὑμεῖς μὲν φεύγοντες, ἐγὼ δ᾽ ὄπιθεν κεραΐζων.
130 οὐδ᾽ ὑμῖν ποταμός περ ἐΰρροος ἀργυροδίνης
ἀρκέσει, ᾧ δὴ δηθὰ πολέας ἱερεύετε ταύρους,
ζωοὺς δ᾽ ἐν δίνῃσι καθίετε μώνυχας ἵππους.
ἀλλὰ καὶ ὧς ὀλέεσθε κακὸν μόρον, εἰς ὅ κε πάντες
τείσετε Πατρόκλοιο φόνον καὶ λοιγὸν Ἀχαιῶν,
135 οὓς ἐπὶ νηυσὶ θοῇσιν ἐπέφνετε νόσφιν ἐμεῖο.»


Με τούτους τους διαλογισμούς ανάμενε, ώσπου εκείνος
65σβησμένος τον πλησίαζεν, εμπρός του να προσπέσει,
να μη τον έβρει θάνατος κακός και μαύρη μοίρα.
Την λόγχην σήκωσ᾽ ο Αχιλλεύς αυτού να τον πληγώσει·
έσκυψ᾽ εκείνος, έτρεξε και από τα γόνατά του
επιάσθη και από πίσω του περνώντας στέκ᾽ η λόγχη
70στην γην και σάρκ᾽ ανθρώπινη ποθούσε να χορτάσει.
Και μ᾽ ένα χέρι του ᾽πιανε τα χέρια ως ικέτης·
με τ᾽ άλλο αυτού στην γην σφικτά κρατούσε το κοντάρι:
«Α! σ᾽ εξορκίζω, σέβου με, λυπήσου με, Αχιλλέα,
που είμαι ικέτης σεβαστός ακόμη απ᾽ την ημέραν,
75που με σε πρώτον γεύθηκα της Δήμητρος τον σπόρον,
όταν από τον κήπον μου αιχμάλωτον μ᾽ επήρες,
και απ᾽ τον πατέρα μου μακράν και από τους ποθητούς μου
να με πουλήσουν μ᾽ έστειλες στην Λήμνον την αγίαν,
κι εκατό βόδι᾽ απόκτησες· και μ᾽ άλλα λύτρα τώρα
80τρίδιπλα εξαγοράστηκα· και δώδεκα έχω ημέρες
που αφού παράδειρα πολύ στην Ίλιον επανήλθα.
Μοίρα κακή στα χέρια σου μ᾽ έβαλε τώρα πάλιν
και ο Ζευς οπού μ᾽ εμίσησεν, ως φαίνεται, ο πατέρας·
εμένα ολιγοήμερον εγέννησε η μητέρα,
85η Λαοθόη, κόρη αυτή του γέροντος του Άλτου,
του Άλτου, όπου των μαχητών Λελέγων βασιλεύει
στην Πήδασον την υψηλήν που βρέχει ο Σατνιόεις.
Από αυτήν ομόκλινην, με άλλες, του Πριάμου
δυο γεννηθήκαμε, και συ θα σφάξεις και τους δύο.
90Τον θεϊκόν Πολύδωρον εκεί μες στους προμάχους
ενέκρωσεν η λόγχη σου· και τώρα πάλι εμένα
εδώ μου μέλλεται κακό και αφού εμπρός σου η μοίρα
μ᾽ έφερε, από τα χέρια σου θαρρώ δεν θα ξεφύγω.
Και άλλο θα ειπώ να το σκεφθείς· εμένα μη φονεύσεις
95διότι αυτάδελφος εγώ του Έκτορος δεν είμαι,
που εφόνευσε τον φίλον σου τον αγαθόν και ανδρείον».
Με τούτα τον ικέτευεν ο γόνος του Πριάμου,
αλλ᾽ όμως λόγον άσπλαχνον αντάκουσε από εκείνον:
«Μη μου φλυαρείς, ανόητε, και λύτρα μη προβάλλεις,
100ότι, πριν έβρει ο Πάτροκλος της μοίρας του το τέλος,
κάπως μου το ᾽δινε η καρδιά να λυπηθώ τους Τρώας
και ζωντανούς πήρα πολλούς κι επούλησα στα ξένα.
Αλλά τώρα τον θάνατον κανείς δεν θα ξεφύγει
των Τρώων, που στα χέρια μου στην Ίλιον αποκάτω
105βάλλει ο θεός, και μάλιστα τα τέκνα του Πριάμου.
Αλλά, ω φίλε, απόθανε και συ· τι τόσο κλαίεις;
Απέθανε και ο Πάτροκλος, πολύ καλύτερός σου·
δεν βλέπεις πόσο είμαι καλός και μέγας και πατέρα
έχω από γένος και θεάν μητέρα και όμως είναι
110η μοίρα η παντοδύναμη και ο θάνατος κοντά μου.
Αυγή θα είναι ή δειλινό ή θα ᾽ναι μεσημέρι,
οπού κι εμένα την ζωήν κανένας θα μου πάρει
με το κοντάρι από κοντά ή από μακριά με βέλος».
Είπε· κείνου τα γόνατα κοπήκαν και η καρδία·
115την λόγχην άφησεν αυτού και απλώνοντας τα χέρια
εκάθισε· κι έσυρ᾽ ευθύς το ξίφος ο Πηλείδης
στον σβέρκον τον εκτύπησε, και μέσα εμπήκεν όλη
η δίστομη λεπίδα του, κι επίστομα εξαπλώθη
εκείνος και κατάπινεν η γη το μαύρον αίμα.
120Και από τον πόδ᾽ ο Αχιλλεύς τον πιάνει και τον ρίχνει
μες στο ποτάμι να συρθεί και υπερηφάνως είπε:
«Κει με τα ψάρια πλάγιασε, το αίμα θα σου γλείψουν
απ᾽ την πληγήν αφρόντιστα· στην κλίνην να σε κλάψει
δεν θα σε βάλλ᾽ η μάνα σου, αλλά με τες στροφές του
125θα σε κυλήσει ο Σκάμανδρος στα πλάτη της θαλάσσης
και ψάρια θα πηδούν ψηλά στα μαυροσουφρωμένα
κύματα, στου Λυκάονος το πάχος να χορτάσουν.
Κακό σας, ως να φθάσομε στην Ίλιον την αγίαν,
φεύγοντας σεις και οπίσω εγώ να σας κατασυντρίβω·
130μήτε το καλοκύλητο ποτάμι θα σας σώσει
που πλήθος ταύρων πάντοτε του σφάζετε και μέσα
στα ρεύματα τα ζωντανά βυθίζετε πουλάρια.
Θα κακοθανατίσετε ως να πληρώσετ᾽ όλοι
τον φόνον του Πατρόκλου μου και την σφαγήν που τότε,
135που έλειπα εγώ, των Αχαιών εκάμετε στα πλοία».