Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΣΟΦΟΚΛΗΣ

Οἰδίπους Τύραννος (555-617)


555ΟΙ. ἔπειθες, ἢ οὐκ ἔπειθες, ὡς χρείη μ᾽ ἐπὶ
τὸν σεμνόμαντιν ἄνδρα πέμψασθαί τινα;
ΚΡ. καὶ νῦν ἔθ᾽ αὑτός εἰμι τῷ βουλεύματι.
ΟΙ. πόσον τιν᾽ ἤδη δῆθ᾽ ὁ Λάιος χρόνον. . .
ΚΡ. δέδρακε ποῖον ἔργον; οὐ γὰρ ἐννοῶ.
560ΟΙ. ἄφαντος ἔρρει θανασίμῳ χειρώματι;
ΚΡ. μακροὶ παλαιοί τ᾽ ἂν μετρηθεῖεν χρόνοι.
ΟΙ. τότ᾽ οὖν ὁ μάντις οὗτος ἦν ἐν τῇ τέχνῃ;
ΚΡ. σοφός γ᾽ ὁμοίως κἀξ ἴσου τιμώμενος.
ΟΙ. ἐμνήσατ᾽ οὖν ἐμοῦ τι τῷ τότ᾽ ἐν χρόνῳ;
565ΚΡ. οὔκουν ἐμοῦ γ᾽ ἑστῶτος οὐδαμοῦ πέλας.
ΟΙ. ἀλλ᾽ οὐκ ἔρευναν τοῦ θανόντος ἔσχετε;
ΚΡ. παρέσχομεν, πῶς δ᾽ οὐχί; κοὐκ ἠκούσαμεν.
ΟΙ. πῶς οὖν τόθ᾽ οὗτος ὁ σοφὸς οὐκ ηὔδα τάδε;
ΚΡ. οὐκ οἶδ᾽· ἐφ᾽ οἷς γὰρ μὴ φρονῶ σιγᾶν φιλῶ.
570ΟΙ. τοσόνδε γ᾽ οἶσθα καὶ λέγοις ἂν εὖ φρονῶν.
ΚΡ. ποῖον τόδ᾽; εἰ γὰρ οἶδά γ᾽, οὐκ ἀρνήσομαι.
ΟΙ. ὁθούνεκ᾽, εἰ μὴ σοὶ ξυνῆλθε, τὰς ἐμὰς
οὐκ ἄν ποτ᾽ εἶπε Λαΐου διαφθοράς.
ΚΡ. εἰ μὲν λέγει τάδ᾽, αὐτὸς οἶσθ᾽· ἐγὼ δέ σου
575μαθεῖν δικαιῶ ταὔθ᾽ ἅπερ κἀμοῦ σὺ νῦν.
ΟΙ. ἐκμάνθαν᾽· οὐ γὰρ δὴ φονεὺς ἁλώσομαι.
ΚΡ. τί δῆτ᾽; ἀδελφὴν τὴν ἐμὴν γήμας ἔχεις;
ΟΙ. ἄρνησις οὐκ ἔνεστιν ὧν ἀνιστορεῖς.
ΚΡ. ἄρχεις δ᾽ ἐκείνῃ ταὐτὰ γῆς ἴσον νέμων;
580ΟΙ. ἃν ᾖ θέλουσα πάντ᾽ ἐμοῦ κομίζεται.
ΚΡ. οὔκουν ἰσοῦμαι σφῷν ἐγὼ δυοῖν τρίτος;
ΟΙ. ἐνταῦθα γὰρ δὴ καὶ κακὸς φαίνῃ φίλος.
ΚΡ. οὔκ, εἰ διδοίης γ᾽ ὡς ἐγὼ σαυτῷ λόγον.
σκέψαι δὲ τοῦτο πρῶτον, εἴ τιν᾽ ἂν δοκεῖς
585ἄρχειν ἑλέσθαι ξὺν φόβοισι μᾶλλον ἢ
ἄτρεστον εὕδοντ᾽, εἰ τά γ᾽ αὔθ᾽ ἕξει κράτη.
ἐγὼ μὲν οὖν οὔτ᾽ αὐτὸς ἱμείρων ἔφυν
τύραννος εἶναι μᾶλλον ἢ τύραννα δρᾶν,
οὔτ᾽ ἄλλος ὅστις σωφρονεῖν ἐπίσταται.
590νῦν μὲν γὰρ ἐκ σοῦ πάντ᾽ ἄνευ φόβου φέρω,
εἰ δ᾽ αὐτὸς ἦρχον, πολλὰ κἂν ἄκων ἔδρων.
πῶς δῆτ᾽ ἐμοὶ τυραννὶς ἡδίων ἔχειν
ἀρχῆς ἀλύπου καὶ δυναστείας ἔφυ;
οὔπω τοσοῦτον ἠπατημένος κυρῶ
595ὥστ᾽ ἄλλα χρῄζειν ἢ τὰ σὺν κέρδει καλά.
νῦν πᾶσι χαίρω, νῦν με πᾶς ἀσπάζεται,
νῦν οἱ σέθεν χρῄζοντες αἰκάλουσί με·
τὸ γὰρ τυχεῖν αὐτοῖσι πᾶν ἐνταῦθ᾽ ἔνι.
πῶς δῆτ᾽ ἐγὼ κεῖν᾽ ἂν λάβοιμ᾽ ἀφεὶς τάδε;
600οὐκ ἂν γένοιτο νοῦς κακὸς καλῶς φρονῶν.
ἀλλ᾽ οὔτ᾽ ἐραστὴς τῆσδε τῆς γνώμης ἔφυν
οὔτ᾽ ἂν μετ᾽ ἄλλου δρῶντος ἂν τλαίην ποτέ.
καὶ τῶνδ᾽ ἔλεγχον τοῦτο μὲν Πυθώδ᾽ ἰὼν
πεύθου τὰ χρησθέντ᾽, εἰ σαφῶς ἤγγειλά σοι·
605τοῦτ᾽ ἄλλ᾽, ἐάν με τῷ τερασκόπῳ λάβῃς
κοινῇ τι βουλεύσαντα, μή μ᾽ ἁπλῇ κτάνῃς
ψήφῳ, διπλῇ δὲ, τῇ τ᾽ ἐμῇ καὶ σῇ, λαβών,
γνώμῃ δ᾽ ἀδήλῳ μή με χωρὶς αἰτιῶ.
οὐ γὰρ δίκαιον οὔτε τοὺς κακοὺς μάτην
610χρηστοὺς νομίζειν οὔτε τοὺς χρηστοὺς κακούς.
φίλον γὰρ ἐσθλὸν ἐκβαλεῖν ἴσον λέγω
καὶ τὸν παρ᾽ αὑτῷ βίοτον, ὃν πλεῖστον φιλεῖ.
ἀλλ᾽ ἐν χρόνῳ γνώσῃ τάδ᾽ ἀσφαλῶς, ἐπεὶ
χρόνος δίκαιον ἄνδρα δείκνυσιν μόνος,
615κακὸν δὲ κἂν ἐν ἡμέρᾳ γνοίης μιᾷ.
ΧΟ. καλῶς ἔλεξεν εὐλαβουμένῳ πεσεῖν,
ἄναξ· φρονεῖν γὰρ οἱ ταχεῖς οὐκ ἀσφαλεῖς.


ΟΙΔ. Μ᾽ έπεισες ή δε μ᾽ έπεισες
πως είναι ανάγκη
να στείλω να φωνάξω
το μάντη το σεμνό;
ΚΡΕ. Και τώρα ακόμα
τη γνώμη μου δεν άλλαξα.
ΟΙΔ. Πόσος καιρός πέρασε
από τότε που ο Λάιος…
ΚΡΕ. Έκανε τί; Δε σε καταλαβαίνω.
560ΟΙΔ. Άφαντος πήγε από ένα χέρι φονικό.
ΚΡΕ. Πολλά κι αμέτρητα χρόνια.
ΟΙΔ. Ασκούσε τότε ο μάντης
την μαντική του τέχνη;
ΚΡΕ. Τον περιβάλλαν με τιμή
κι ήταν σοφός, όπως και τώρα.
ΟΙΔ. Εκείνο τον καιρό
μνημόνευσε ποτέ του τ᾽ όνομά μου;
ΚΡΕ. Ποτέ, μπροστά σε μένα.
ΟΙΔ. Μα για το σκοτωμένο δεν ερευνήσατε ποτέ;
ΚΡΕ. Πώς όχι; Ψάξαμε μα δε βρήκαμε στοιχεία.
ΟΙΔ. Πώς ο σοφός δεν είπε τότε,
αυτά που τώρα λέει;
ΚΡΕ. Δεν ξέρω· όταν δεν έχω γνώμη,
μ᾽ αρέσει να σιγώ.
570ΟΙΔ. Αν είσαι λογικός,
θα πεις τα λίγα που γνωρίζεις.
ΚΡΕ. Ποιό πράγμα; Ό, τι γνωρίζω
δεν αρνούμαι να το πω.
ΟΙΔ. Ότι, χωρίς δική σου κάλυψη,
δε θα᾽ λεγε ποτέ πως σκότωσα το Λάιο.
ΚΡΕ. Αν λέγει τέτοια πράγματα
εσύ μονάχα ξέρεις.
Όμως έχω δικαίωμα να σε ρωτήσω,
όπως με ρώτησες και συ.
ΟΙΔ. Να με ρωτήσεις.
Αλλά φονιά όσο κι αν θες
δε θα με βγάλεις.
ΚΡΕ. Λοιπόν: την αδερφή μου δεν παντρεύτηκες;
ΟΙΔ. Άρνηση δε χωρεί το ρώτημά σου.
ΚΡΕ. Την εξουσία δε μοιράζεσαι με κείνη;
580ΟΙΔ. Το κάθε τι που θέλει
αμέσως το παραχωρώ.
ΚΡΕ. Τρίτος εγώ,
εξίσου δε μοιράζομαι την εξουσία;
ΟΙΔ. Σ᾽ αυτό κατάφερες ν᾽ αποδειχτείς
άπιστος φίλος.
ΚΡΕ. Όχι! αν έδινες όπως εγώ
στον εαυτό σου λόγο.
Στοχάσου πρώτα-πρώτα τούτο:
Θαρρείς πως προτιμά κανείς να βασιλεύει
με φόβο και βραχνά
ή να κοιμάται ξέγνοιαστος
χωρίς φοβίες
και να διαχειρίζεται την εξουσία;
Είναι στο χαρακτήρα μου να θέλω
να ᾽μαι στα λόγια μόνο βασιλιάς
παρά να κυβερνώ
με δύναμη βασιλική.
Όποιος με σωφροσύνη ζει
το ίδιο λαχταράει.
590Τα πάντα τώρα μου προσφέρεις
και δε φοβάσαι τίποτα.
Αν κυβερνούσα,
παρά τη θέλησή μου θα ᾽κανα πολλά.
Πώς θες λοιπόν να με γλυκαίνει
πιο πολύ
κι απ᾽ την απόλαυση της εξουσίας
η άσκησή της;
Ανόητος δεν είμαι τόσο
να φορτωθώ βαριές ευθύνες,
ενώ με χόρτασαν τα κέρδη μου.
Τώρα τα πάντα χαίρομαι,
με χαιρετούν οι πάντες.
Κι όσοι χρειάζονται τη συνδρομή σου
εμένα κολακεύουν και χτυπούν την πόρτα μου.
Εναποθέτουνε την τύχη τους στα χέρια μου.
Πώς να τ᾽ αφήσω όλα αυτά
και πώς να πάρω τ᾽ άλλα;
600Μια τέτοια σύνεση λοιπόν
δε μεταβάλλεται σε προδοσία.
Εκ φύσεως σιχαίνομαι τέτοιες ιδέες
και δεν ανέχομαι τους άλλους
που τις έχουν.
Θες έλεγχο να κάνεις;
Να πας στο πυθικό μαντείο
και να ρωτήσεις αν ανήγγειλα
αυτούσιο το χρησμό.
Αν, ύστερα, με πιάσεις
να ᾽χω συνωμοτήσει με τον μάντη
να με συλλάβεις
κι όχι με μια, με δύο ψήφους
μια τη δική σου και τη δική μου δυο,
να με σκοτώσεις.
Μη με κατηγορείς
μ᾽ αυθαίρετες και κούφιες αιτιάσεις.
Αδίκως ματαιοπονούν
όσοι βαφτίζουν
φαύλους τους συνετούς
610και συνετούς τους φαύλους.
Αν τον καλό σου φίλο καταστρέψεις
είναι σαν να ρημάζεις τη ζωή
που λαχταράς να ζεις.
Θα ᾽ρθει καιρός να καταλάβεις
δίχως λάθη,
αφού τον άνθρωπο το δίκαιο
ο χρόνος δικαιώνει.
Αρκεί μια μέρα μόνο
και τον κακό θα ξεσκεπάσεις άνθρωπο.
ΧΟΡ. Μίλησε μετρημένα, γιατί προσέχει
να μην πέσει χαμηλά.
Οι βιαστικοί μπερδεύονται στα λάθη τους.


ΟΙΔ. Μ᾽ έπεισες ή δε μ᾽ έπεισες πως πρέπει
να στείλω για το σεβαστό σου μάντη;
ΚΡΕ. Και τώρ᾽ ακόμα έχω την ίδια ιδέα.
ΟΙΔ. Και λοιπόν πόσον καιρό τώρα ο Λάιος—
ΚΡΕ. Πὄχει τί κάμει; Πε να καταλάβω.
560ΟΙΔ. Που άφαντος πάει απ᾽ του φονιά το χέρι;
ΚΡΕ. Είναι καιρός και χρόνια να μετρήσεις.
ΟΙΔ. Κι είχε από τότε αυτός την τέχνη ο μάντης;
ΚΡΕ. Και την παρά ειχε κι όλοι τον τιμούσαν.
ΟΙΔ. Κι ανάφερε λοιπόν εμένα τότε;
ΚΡΕ. Όχι, ποτέ, τουλάχιστο μπροστά μου.
ΟΙΔ. Και δεν ψάξατε διόλου για το φόνο;
ΚΡΕ. Ψάξαμε, πώς; μα τίποτα δε βγήκε.
ΟΙΔ. Πώς λοιπόν ο σοφός αυτός δεν έλεε
και τότε αυτά που τώρα; ΚΡΕ. Δεν το ξέρω
κι αγαπώ να σιωπώ για όσα δε νιώθω.
570ΟΙΔ. Μα αυτό το ξέρεις και το καλονιώθεις
για να τ᾽ ομολογήσεις— ΚΡΕ. Το ποιό πράμα
γιατί δε θενα τ᾽ αρνηθώ αν το ξέρω.
ΟΙΔ. Πως μαζί σου αν δεν τα ᾽χε συμφωνήσει,
δε θα ᾽λεγε φονιά του Λάιου εμένα.
ΚΡΕ. Αν τέτοιο πράμα λέει, εσύ το ξέρεις·
μα εγώ έχω την αξίωση ν᾽ απαντήσεις
τώρα και συ σ᾽ αυτό που θα ρωτήσω.
ΟΙΔ. Ρώτα· γιατί φονιάς βέβαια δε θά ᾽βγω.
ΚΡΕ. Είναι, πε μου, γυναίκα σου η αδερφή μου;
ΟΙΔ. Άρνηση δε χωρεί στο ερώτημά σου.
ΚΡΕ. Και δεν την έχεις ισομοιρασμένη
μαζί μ᾽ αυτήν την εξουσία της χώρας;
580ΟΙΔ. Ό,τι θελήσει, όλ᾽ από μένα τα ᾽χει.
ΚΡΕ. Με σας λοιπόν τους δυο σας κι εγώ τρίτος
δεν είμαι το ένα; ΟΙΔ. Μα είναι εδώ ίσα-ίσα
που φαίνεσαι φίλος κακός. ΚΡΕ. Καθόλου,
αν το καλοσκεφτείς και μόνος σου όπως
το κρίνω εγώ· κι εξέτασε αυτό πρώτα:
Πιστεύεις πως κανείς θα προτιμούσε
να κάθεται στο θρόνο όλο με τρόμους,
ή να κοιμάται ξέγνοιαστος σα θα ᾽ταν
να ᾽χε σχεδόν την ίδιαν εξουσία;
Όσο για μένα, ούτε κι ίδιος το ᾽χω
πιο καλά να ᾽μαι βασιλιάς, παρά
βασιλιά να ᾽χω δύναμη, μα κι ούτε
άλλος κανείς που ξέρει το καλό του·
590γιατί από σένα τώρα δίχως φόβο
έχω όσα θέλω, ενώ αν ο ίδιος ήμουν
βασιλιάς, θα ᾽κανα πολλά άθελά μου.
Πως λοιπόν να ᾽χει πιο μεγάλη γλύκα
για μένα ο θρόνος από μια εξουσία
και δύναμη που δίχως έγνοιες θα ᾽ναι;
Τόσο πολύ δεν τα ᾽χω ακόμα χάσει
που άλλο να θέλω απ᾽ τα καλά με κέρδος.
Τώρα είμαι μ᾽ όλους μια χαρά, τώρα όλοι
με προσκυνούν, κι όσοι έχουν από σένα
καμιάν ανάγκη, εμένα έρχουνται νά ᾽βρουν,
γιατί εδώ στέκουν όλες των οι ελπίδες.
Πώς λοιπόν θα ᾽φηνα όλ᾽ αυτά για να ᾽χω
600εκείνα τ᾽ άλλα; έτσι κακός να γίνει
δε μπορεί νους με στόχαση· μα εγώ
μήτ᾽ από φυσικού μου θρέφω αγάπη
για τέτοια σχέδια, μήτε αν τα ενεργούσε
κι άλλος κανείς, θα το ᾽στρεγα ποτέ μου.
Και γι᾽ απόδειξη, πήγαινε και ρώτα
στους Δελφούς, να σου πουν αν σου έχω φέρει
ολόιδιο το χρησμό καθώς τον πήρα.
Κι απ᾽ τ᾽ άλλο, αν μέ ᾽βρεις με το μαντολόγο
σε καμιά συνεννόηση πως ήρθα,
σε θάνατο να με καταδικάσεις
όχι με μια, παρά με διπλή ψήφο,
με τη δική σου και με τη δική μου·
μα αυθαίρετα έτσι με τυφλή υποψία
μη με κατηγοράς, γιατί δεν είναι
σωστό ούτε τους κακούς, έτσι όπως τύχει,
610για καλούς να τους έχεις, καθώς κι ούτε
τους καλούς για κακούς· γιατί να χάσει
κανείς φίλο καλό, το ίδιο εγώ το λέω
και τη ζωή του να χάσει, που πιο απ᾽ όλα
ο άνθρωπος αγαπά· και θα το νιώσεις
με τον καιρό κι ο ίδιος δίχως άλλο·
γιατί ο καιρός μονάχα μάς τον δείχνει
τον άνθρωπο το δίκιο, ενώ σου φτάνει
και μια μέρα τον κακό να γνωρίσεις.
ΧΟΡ. Τα είπε σωστά για έναν που, ω βασιλιά μου,
φυλάεται να μην πέσει· γιατ᾽ εκείνοι
που αποφασίζουν βιαστικά, σκοντάφτουν.


ΟΙΔ. Μ᾽ έπεισες ή όχι, πως να στείλω πρέπει
το σεβάσμιο το μάντη σου να κράξω;
ΚΡΕ. Και τώρα ακόμα έχω την ίδια σκέψη.
ΟΙΔ. Πόσος τάχα καιρός είναι που ο Λάιος...
ΚΡΕ. Τί πράμα έκανε; Λέγε· δε σε νιώθω.
560ΟΙΔ. Με φονιά χτύπημα άφαντος εγίνη.
ΚΡΕ. Πάνε χρόνια πολλά απ᾽ τη μέρα εκείνη.
ΟΙΔ. Προφήτευε και τότε αυτός ο μάντης;
ΚΡΕ. Σοφά όπως τώρα, κι όμοια τον τιμούσαν.
ΟΙΔ. Είπε τίποτα αυτός για μένα τότε;
ΚΡΕ. Όχι, ούτε λέξη πουθενά μπροστά μου.
ΟΙΔ. Για το νεκρό δεν ξετάσατε ωστόσο;
ΚΡΕ. Ξετάσαμε. Δε μάθαμε όμως άλλα.
ΟΙΔ. Πώς δεν είπε ο σοφός σας τότε τα ίδια;
ΚΡΕ. Δεν ξέρω· και σωπαίνω άμα δε νιώθω.
570ΟΙΔ. Μα αυτό το ξέρεις, νιώθεις να το πεις...
ΚΡΕ. Ποιό αυτό; Δε θ᾽ αρνηθώ κάτι, αν το ξέρω.
ΟΙΔ. Πως αν μ᾽ εσέ δεν το ᾽χε συμφωνήσει,
δε θα ᾽λεγε φονιά του Λάιου εμένα.
ΚΡΕ. Αν το είπε αυτό, εσύ ξέρεις. Ζητώ τώρα
ν᾽ αποκριθείς σ᾽ εμέ, ως εγώ σ᾽ εσένα.
ΟΙΔ. Θ᾽ αποκριθώ· φονιά όμως δε θα μ᾽ εύρεις.
ΚΡΕ. Λέγε· την αδερφή μου έχεις γυναίκα;
ΟΙΔ. Άρνηση δε γεννά ρώτημα τέτοιο.
ΚΡΕ. Σε ίδια άρχεις χώρα, σαν ίσιος μ᾽ εκείνη;
580ΟΙΔ. Όσα ποθήσει, τα ᾽χει όλα από μένα.
ΚΡΕ. Κι εγώ, στερνά, δεν είμαι με σας ίσιος;
ΟΙΔ. Γι᾽ αυτό ψεύτικος κιόλα εφάνης φίλος.
ΚΡΕ. Όχι, αν κι εσύ, ως εγώ, με την καρδιά σου
μιλήσεις. Σκέψου αυτό: είναι κάλλιο ν᾽ άρχει
κανείς με αιώνιο φόβο, ή να κοιμάται
ξέγνοιαστος, αν παρόμοια δύναμη έχει;
Εγώ, ούτε ο ίδιος ποθώ βασιλιάς να ᾽μαι
κάλλιο, παρά βασιλικές να κάνω
πράξες, μα ούτε άλλος, θαρρώ, γνώση αν έχει.
590Τώρα, άφοβα, όλα έχω από σε, μα αν ήμουν
βασιλιάς, πολλά θα έκανα άθελά μου.
Πώς λοιπόν να ᾽ναι η βασιλεία για μένα
πιο ζηλευτή από εξουσία δίχως λύπες;
Τόσο μωρός δεν είμαι ακόμα, που άλλες
τιμές να ζητώ απ᾽ όσες κέρδος φέρνουν.
Τώρα όλοι τη χαρά μου θέλουν, όλοι
με χαιρετούν, και ανάγκη αν σ᾽ έχουν, τρέχουν
σ᾽ εμέ, γιατί έτσι μόνο όλα τούς στρέγουν.
Πώς ν᾽ αφήσω αυτά κι άλλα να γυρέψω;
600Γνωστικός νους κακός δε γίνεται. Ούτε
κι έχω από φυσικού μου εγώ ιδέες τέτοιες,
ούτε αυτά ποτέ με άλλους θα τολμούσα.
Και γι᾽ απόδειξη, σύρε στους Δελφούς,
και μάθε αν σωστά σου είπα τους χρησμούς τους.
Και με το μάντη αν δεις συνέργεια να ᾽χω,
με απλή εσύ ψήφο μη με θανατώσεις,
μα με διπλή, δική σου και δική μου.
Με υποψίες όμως μόνο μη με κρίνεις.
Δίχως λόγο, άδικο είναι να νομίζεις
610φαύλους τους τίμιους και καλούς τους φαύλους.
Κι αγαθό φίλο αν διώξεις, πες πως σβήνεις
της λατρευτής ζωής τη φλόγα εντός σου.
Μα αυτά με τον καιρό άσφαλτα θα μάθεις.
Μόνο ο χρόνος τον δίκιον άντρα δείχνει,
μα τον κακό και σε μια μέρα νιώθεις.
ΧΟΡ. Τα είπε, άρχοντα, καλά, για όσους την πλάνη
τρέμουν· κι η βιάση, κρίση ορθή δε φέρνει.