Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΣΟΦΟΚΛΗΣ

Αἴας (1093-1119)


ΤΕΥ. οὐκ ἄν ποτ᾽, ἄνδρες, ἄνδρα θαυμάσαιμ᾽ ἔτι,
ὃς μηδὲν ὢν γοναῖσιν εἶθ᾽ ἁμαρτάνει,
1095ὅθ᾽ οἱ δοκοῦντες εὐγενεῖς πεφυκέναι
τοιαῦθ᾽ ἁμαρτάνουσιν ἐν λόγοις ἔπη.
ἄγ᾽, εἴπ᾽ ἀπ᾽ ἀρχῆς αὖθις, ἦ σὺ φὴς ἄγειν
τόνδ᾽ ἄνδρ᾽ Ἀχαιοῖς δεῦρο σύμμαχον λαβών;
οὐκ αὐτὸς ἐξέπλευσεν ὡς αὑτοῦ κρατῶν;
1100ποῦ σὺ στρατηγεῖς τοῦδε; ποῦ δὲ σοὶ λεὼν
ἔξεστ᾽ ἀνάσσειν ὧν ὅδ᾽ ἤγετ᾽ οἴκοθεν;
Σπάρτης ἀνάσσων ἦλθες, οὐχ ἡμῶν κρατῶν·
οὐδ᾽ ἔσθ᾽ ὅπου σοὶ τόνδε κοσμῆσαι πλέον
ἀρχῆς ἔκειτο θεσμὸς ἢ καὶ τῷδε σέ.
1105ὕπαρχος ἄλλων δεῦρ᾽ ἔπλευσας, οὐχ ὅλων
στρατηγός, ὥστ᾽ Αἴαντος ἡγεῖσθαί ποτε.
ἀλλ᾽ ὧνπερ ἄρχεις ἄρχε, καὶ τὰ σέμν᾽ ἔπη
κόλαζ᾽ ἐκείνους· τόνδε δ᾽, εἴτε μὴ σὺ φὴς
εἴθ᾽ ἅτερος στρατηγός, ἐς ταφὰς ἐγὼ
1110θήσω δικαίως, οὐ τὸ σὸν δείσας στόμα.
οὐ γάρ τι τῆς σῆς οὕνεκ᾽ ἐστρατεύσατο
γυναικός, ὥσπερ οἱ πόνου πολλοῦ πλέῳ,
ἀλλ᾽ οὕνεχ᾽ ὅρκων οἷσιν ἦν ἐνώμοτος,
σοῦ δ᾽ οὐδέν· οὐ γὰρ ἠξίου τοὺς μηδένας.
1115πρὸς ταῦτα πλείους δεῦρο κήρυκας λαβὼν
καὶ τὸν στρατηγὸν ἧκε· τοῦ δὲ σοῦ ψόφου
οὐκ ἂν στραφείην, ἕως ἂν ᾖς οἷός περ εἶ.
ΧΟ. οὐδ᾽ αὖ τοιαύτην γλῶσσαν ἐν κακοῖς φιλῶ·
τὰ σκληρὰ γάρ τοι, κἂν ὑπέρδικ᾽ ᾖ, δάκνει.


ΤΕΥ. Άντρες, ποτέ μου πια δεν θ᾽ απορήσω αν κάποιος
ταπεινής καταγωγής πέσει σε κάποιο σφάλμα, αφού
κι εκείνοι που περνούν αρχοντογεννημένοι γλιστρούν
σε λάθος δρόμο με τα λόγια τους.
Ας πάρουμε το πράγμα απ᾽ την αρχή. Είπες,
αν άκουσα καλά, πως πήγες και τον έφερες εδώ
εσύ αυτόν για σύμμαχο των Αχαιών.
Μα δεν ξεκίνησε αυτόβουλος, ορίζοντας μόνος τη δύναμη του;
πώς μας το παίζεις τώρα αρχηγός του;
1100με ποιό δικαίωμα θέλεις να είσαι ο στρατηγός
ενός στρατού, που αυτός τον έφερε εδώ από τα μέρη μας;
Μας ήλθες βασιλιάς της Σπάρτης, όχι δικός μας βασιλιάς.
Και πουθενά δεν φαίνεται κάποιος θεσμός αρχής να λέει
ότι εσύ ορίζεις πιο πολύ τον Αίαντα, παρότι αυτός εσένα.
Υπαρχηγός ξεκίνησες με πλοίο, όχι υπεράνω όλων
αρχιστρατηγός, ώστε να έχεις εξουσία στον Αίαντα.
Μείνε αρχηγός λοιπόν όσων εγκρίνουν την αρχή σου,
κι αυτούς φέρνε τους βόλτα με τα μεγάλα λόγια σου.
Όσο γι᾽ αυτόν εδώ, είτε το αρνείσαι εσύ,
είτε και όποιος άλλος στρατηγός, εγώ
αναλαμβάνω επάξια την ταφή του — δεν πρόκειται
1110να φοβηθώ τα φουσκωμένα λόγια σου.
Δεν βγήκε αυτός στον πόλεμο για χάρη της γυναίκας σου,
όπως οι περισσότεροι που κάνουν τις βαριές δουλειές,
αλλά γιατί σεβάστηκε δοσμένους όρκους·
δεν σ᾽ υπολόγισε εσένα, γιατί αψηφούσε
τους ασήμαντους.
Φέρε, λοιπόν, αν θες, εδώ κι άλλους πολλούς ακόλουθους,
τον αρχιστρατηγό τον ίδιο· δεν μου γυρίζει εμένα το κεφάλι
η τόση αλαζονεία σου, όσο είσαι αυτός που είσαι.
ΧΟ. Όμως κι εγώ με τη σειρά μου, δεν εγκρίνω μια τέτοια
γλώσσα μέσα στη συμφορά· γιατί τα λόγια τα σκληρά,
ακόμη κι υπερδίκαια, δαγκώνουν άσχημα.


ΤΕΥ. Δε θ᾽ απορούσα, φίλοι μου, καθόλου,
αν κάποιος ταπεινής γενιάς θα πέσει
σε σφάλμα, όταν κι αυτοί που τους πιστεύουν
αρχοντογεννημένους σα μιλούνε
κάνουνε τέτοια λάθη. Έλα και πες μου
εσύ από την αρχή· λες πως εβρήκες
και έφερες εδώ πέρα αυτόν τον άντρα
σύμμαχο των Ελλήνων; Με δική του
θέληση αυτός δεν έχει ταξιδέψει;
1100Πώς είσαι συ αρχηγός του; Και πώς έχεις
δικαίωμα να προστάζεις τους δικούς του
που εκείνος έχει φέρει απ᾽ την πατρίδα;
Ήρθες σα βασιλιάς της Σπάρτης κι όχι
δικός μας να ᾽σαι αφέντης κι ούτε υπάρχει
για σένα μεγαλύτερη εξουσία
εσύ να κυβερνάς αυτόν, παρ᾽ όσο
αυτός εσένα. Εδώ έχεις ταξιδέψει
κάτω από άλλους κι όχι πάνω απ᾽ όλους,
που και τον Αίαντα να εξουσιάζεις.
Αφέντευε λοιπόν σ᾽ όσους ορίζεις
και χτύπα τους με λόγια φουσκωμένα·
ωστόσο κι αν εσύ τ᾽ απαγορέψεις
ή κι άλλος στρατηγός, εγώ σε τάφο
θα τόνε βάλω καθώς είναι δίκιο
1110και δε θα φοβηθώ τις απειλές σου.
Γιατί στην εκστρατεία δεν πήρε μέρος
για χάρη της γυναίκας σου, όπως όσοι
με μόχθους εφορτώθηκαν περίσσιους,
παρά γιατί δεμένος ήταν μ᾽ όρκους,
κι όχι για σένα βέβαια, όχι, μήτε
γιατί λογάριαζε τους τιποτένιους.
Γι᾽ αυτό και πιο μεγάλη συνοδεία
παίρνοντας και το στρατηλάτη ακόμα
κόπιασε εδώ· τι ο θόρυβος που κάνεις,
δε με σκοτίζει, αφού είσαι αυτός που είσαι.
ΧΟΡ. Τέτοια όμως γλώσσα πάλι δε μ᾽ αρέσει·
γιατί στις συμφορές τα σκληρά λόγια,
όσο και να ᾽ναι δίκια, σε δαγκώνουν.


ΤΕΥ. Δε θενα το θαμάξω πια ποτέ μου, παλικάρια,
αν δω να σφάλει άνθρωπος που από μικρό είναι γένος,
αφού κι αυτοί που φαίνονται αρχοντογεννημένοι
άπρεπα τέτοια έναν σωρό εδώ μας είπαν λόγια.
Έλα, γιά πες μου ξαναρχής, τον έφερες αλήθεια
για σύμμαχο στους Αχαιούς τον άντρα αυτόν εδώ πέρα;
Σαν που ήταν ανεξάρτητος, δεν ήρθε μοναχός του;
1100Πώς είσαι στρατηγός του εσύ; πώς είσαι συ αφέντης
στους άντρες που οδήγησε απ᾽ την πατρίδα εκείνος;
Της Σπάρτης ήρθες βασιλιάς, όχι σε μας αφέντης,
κι ούτε είχες δύναμη καμιά αυτόνε να προστάξεις,
καθώς και κείνος για τα σε. Κι όσους εξουσιάζεις
κυβέρνα τους, μόνο σ᾽ αυτούς τις προσταγές σου δίνε.
Όμως αυτόν, κι αν συ το λες κι ο στρατηγός ο άλλος,
1110θενα τον θάψω ως πρέπει του δίχως να σ᾽ αρωτήσω.
Για χάρη της γυναίκας σου με τον στρατό δεν ήρθε
ως ήρθαν οι πολύπαθοι οι άλλοι, μόνο ήρθε
γιατί ορκίστη, όχι για σε. Γιατί τους τιποτένιους
αυτός δεν τους λογάριαζε. Κι αυτά σα δε σ᾽ αρέσουν,
σύρε να φέρεις πλιότερους κράχτες, κι ας έρθει αντάμα
κι ο στρατηγός. Δεν θα σκιαχτώ στον ερχομό σου διόλου.
ΧΟΡ. Μέσα σ᾽ αυτές τις συφορές δεν θέλω αυτή τη γλώσσα.
Και δίκια αν είναι τα πικρά τα λόγια, φέρνουν λύπες.