Γραφικό

Μνημοσύνη
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας

Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,
ἐξ ἧς οἱ Μοῦσαι χρυσάμπυκες ἐξεγένοντο
ἐννέα, τῇσιν ἅδον θαλίαι καὶ τέρψις ἀοιδῆς. Ησίοδος, Θεογονία 915-7

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

Νικίας (9.1-9.9)


[9.1] Ἤδη δέ που καὶ Ἀλκιβιάδης ἐνεφύετο τηνικαῦτα τοῖς Ἀθηναίοις, δημαγωγὸς οὐχ ὁμοίως ἄκρατος, ἀλλ᾽ οἷον ἡ Αἰγυπτίων χώρα λέγεται δι᾽ ἀρετὴν ἐκφέρειν ὁμοῦ
φάρμακα πολλὰ μὲν ἐσθλὰ μεμειγμένα, πολλὰ δὲ λυγρά,
οὕτως ἡ Ἀλκιβιάδου φύσις ἐπ᾽ ἀμφότερα πολλὴ ῥυεῖσα καὶ λαμπρά, μεγάλων ἐνέδωκεν ἀρχὰς νεωτερισμῶν. [9.2] ὅθεν οὐδ᾽ ὑπαλλαγεὶς τοῦ Κλέωνος ὁ Νικίας καιρὸν ἔσχε παντάπασιν ἀναπαῦσαι καὶ καταστορέσαι τὴν πόλιν, ἀλλ᾽ εἰς ὁδὸν τὰ πράγματα σωτήριον καταστήσας ἐξέπεσε, ῥύμῃ καὶ σφοδρότητι τῆς Ἀλκιβιάδου φιλοτιμίας αὖθις ἐξωσθεὶς εἰς τὸν πόλεμον. [9.3] ἐπράχθη δ᾽ οὕτως. οἱ μάλιστα προσπολεμοῦντες τῇ εἰρήνῃ τῆς Ἑλλάδος Κλέων καὶ Βρασίδας ἦσαν, ὧν ὁ πόλεμος τοῦ μὲν ἀπέκρυπτε τὴν κακίαν, τοῦ δὲ τὴν ἀρετὴν ἐκόσμει. τῷ μὲν γὰρ ἀδικημάτων μεγάλων, τῷ δὲ κατορθωμάτων ἀφορμὰς παρεῖχε. [9.4] τούτων οὖν ἅμα πεσόντων ἐν μάχῃ μιᾷ περὶ Ἀμφίπολιν, εὐθὺς ὁ Νικίας παραλαβὼν τοὺς μὲν Σπαρτιάτας ἔκπαλαι τῆς εἰρήνης ὀρεγομένους, τοὺς δ᾽ Ἀθηναίους οὐκέτι τῷ πολέμῳ θαρροῦντας, ἀμφοτέρους δ᾽ οἷον ἐκλελυμένους καὶ παρακαθιέντας ἑκουσίως τὰς χεῖρας, ἔπραττεν ὅπως εἰς φιλίαν τὰς πόλεις συναγαγών, καὶ τοὺς ἄλλους Ἕλληνας ἀπαλλάξας κακῶν καὶ ἀναπαυσάμενος, βέβαιον οὕτω τὸ τῆς εὐτυχίας ὄνομα πρὸς τὸν αὖθις χρόνον ποιοῖτο. [9.5] τοὺς μὲν οὖν εὐπόρους καὶ πρεσβυτέρους καὶ τῶν γεωργῶν τὸ πλῆθος αὐτόθεν εἰρηνικὸν εἶχεν· ἐπεὶ δὲ καὶ τῶν ἄλλων πολλοῖς ἐντυγχάνων ἰδίᾳ καὶ διδάσκων ἀμβλυτέρους ἐποίησε πρὸς τὸν πόλεμον, οὕτως ἤδη τοῖς Σπαρτιάταις ἐλπίδας ἐνδιδοὺς προεκαλεῖτο καὶ προὔτρεπεν ἔχεσθαι τῆς εἰρήνης. [9.6] οἱ δ᾽ ἐπίστευον αὐτῷ διά τε τὴν ἄλλην ἐπιείκειαν, καὶ ὅτι τοῖς ἡλωκόσι περὶ Πύλον καὶ δεδεμένοις, ἐπιμελόμενος καὶ περιέπων φιλανθρώπως, ἐλαφροτέραν ἐποίει τὴν ἀτυχίαν. [9.7] ἦσαν οὖν πρότερον πεποιημένοι τινὰ πρὸς ἀλλήλους ἐκεχειρίαν ἐνιαύσιον, ἐν ᾗ συνιόντες εἰς ταὐτὸ καὶ γευόμενοι πάλιν ἀδείας καὶ σχολῆς καὶ πρὸς ξένους καὶ οἰκείους ἐπιμειξίας, ἐπόθουν τὸν ἀμίαντον καὶ ἀπόλεμον βίον, ἡδέως μὲν ᾀδόντων τὰ τοιαῦτα χορῶν ἀκούοντες·
κείσθω δόρυ μοι μίτον ἀμφιπλέκειν ἀράχναις,
ἡδέως δὲ μεμνημένοι τοῦ εἰπόντος, ὅτι τοὺς ἐν εἰρήνῃ καθεύδοντας οὐ σάλπιγγες, ἀλλ᾽ ἀλεκτρυόνες ἀφυπνίζουσι. [9.8] λοιδοροῦντες οὖν καὶ προβαλλόμενοι τοὺς λέγοντας, ὡς τρὶς ἐννέα ἔτη διαπολεμηθῆναι πέπρωται τὸν πόλεμον, ἔπειθ᾽ οὕτω περὶ παντὸς εἰς λόγους συμβαίνοντες, ἐποιήσαντο τὴν εἰρήνην, δόξα τε παρέστη τοῖς πλείστοις ἀπαλλαγὴν κακῶν σαφῆ γεγονέναι, καὶ τὸν Νικίαν διὰ στόματος εἶχον, ὡς ἀνὴρ εἴη θεοφιλὴς καὶ τὸ δαιμόνιον αὐτῷ δι᾽ εὐσέβειαν ἐπωνύμῳ γενέσθαι τοῦ μεγίστου καὶ καλλίστου τῶν ἀγαθῶν δέδωκε. [9.9] τῷ γὰρ ὄντι Νικίου τὴν εἰρήνην ἐνόμιζον ἔργον, ὡς Περικλέους τὸν πόλεμον. ὁ μὲν γὰρ ἐπ᾽ αἰτίαις μικραῖς εἰς συμφορὰς μεγάλας ἐμβαλεῖν ἐδόκει τοὺς Ἕλληνας, ὁ δὲ τῶν μεγίστων κακῶν ἔπεισεν ἐκλαθέσθαι φίλους γενομένους. διὸ καὶ τὴν εἰρήνην ἐκείνην ἄχρι νῦν Νικίειον καλοῦσι.


[9.1] Τότε άρχισε να κάνει την εμφάνισή του στην Αθήνα και ο Αλκιβιάδης, όχι βέβαια ασυγκράτητος δημαγωγός στον ίδιο βαθμό με τον Κλέωνα, αλλά σαν την Αίγυπτο, που είναι η χώρα, όπως λένε, που λόγω της ευφορίας του εδάφους της παράγει
πολλά βότανα καλά, όταν αναμειχθούν,
αλλά και πολλά ολέθρια.
Έτσι και ο χαρακτήρας του Αλκιβιάδη, ορμητικός και λαμπρός καθώς ήταν τόσο για το καλό όσο και για το κακό, έχει βάλει τα θεμέλια για σημαντικές αλλαγές. [9.2] Γι᾽ αυτό ο Νικίας, ούτε και όταν ακόμη απαλλάχτηκε από τον Κλέωνα, είχε την ευκαιρία να ξεκουράσει εντελώς την πόλη και να την ηρεμήσει· αλλά, μόλις έβαλε τα πράγματα σε δρόμο ασφαλή, ξέφυγαν πάλι από τον έλεγχό του, επειδή η ορμητικότητα και η υπέρμετρη φιλοδοξία του Αλκιβιάδη τον έσπρωξαν πάλι στον πόλεμο. [9.3] Τα γεγονότα εξελίχτηκαν ως εξής· αυτοί που κυρίως εναντιώνονταν στην ειρήνη στην Ελλάδα ήταν ο Κλέων και ο Βρασίδας, επειδή ο πόλεμος απέκρυπτε την κακία του πρώτου, ενώ κοσμούσε την αρετή του δεύτερου. Γιατί στον Κλέωνα παρείχε αφορμές για μεγάλα αδικήματα, ενώ στον Βρασίδα για μεγάλα κατορθώματα. [9.4] Όταν όμως αυτοί έπεσαν και οι δυο σε μια μάχη στην περιοχή της Αμφίπολης, ο Νικίας κάλεσε αμέσως τους Σπαρτιάτες, που από καιρό επιθυμούσαν πολύ την ειρήνη, αλλά και τους Αθηναίους, που ήταν απογοητευμένοι από τον πόλεμο, διαλυμένους και τους δυο και πρόθυμους να κατεβάσουν τα χέρια, και ενεργούσε με σκοπό, συμφιλιώνοντας τις δυο πόλεις και απαλλάσσοντας από τις συμφορές τους άλλους Έλληνες, να τους ξεκουράσει και με αυτόν τον τρόπο να καταστήσει σίγουρη την ευτυχία για το μέλλον. [9.5] Τους εύπορους λοιπόν και τους ηλικιωμένους καθώς και τους πιο πολλούς γεωργούς, επειδή αυτοί ήθελαν την ειρήνη, τους είχε με το μέρος του· και, επειδή συναντώντας και πολλούς άλλους κατ᾽ ιδίαν τους εξηγούσε και τους έκανε λιγότερο πρόθυμους για πόλεμο, έδινε έτσι ελπίδες στους Σπαρτιάτες, τους καλούσε και τους προέτρεπε να επιμένουν στις προτάσεις για ειρήνη. [9.6] Οι Σπαρτιάτες εμπιστεύονταν τον Νικία τόσο για τη μετριοπάθειά του γενικά όσο και γιατί φρόντιζε και φερόταν με ανθρωπιά στους φυλακισμένους συμπολίτες τους που είχαν αιχμαλωτιστεί στην περιοχή της Πύλου, και έκανε έτσι πιο υποφερτή την ατυχία τους. [9.7] Οι δυο αντίπαλοι είχαν κάνει προηγουμένως μιαν εκεχειρία για έναν χρόνο. Καθώς όμως στη διάρκεια της ανακωχής συναντιόνταν μεταξύ τους και απολάμβαναν ξανά την ασφάλεια, την ησυχία και την επικοινωνία με φίλους και οικείους, ποθούσαν μια ζωή αναίμακτη χωρίς πόλεμο, ακούοντας με ευχαρίστηση τους χορούς να τραγουδούν τραγούδια σαν και αυτό,
ας κείτεται κάτω το δόρυ για χάρη μου
και ας πλέκει η αράχνη τον μίτο της γύρω του,
και φέρνοντας στο μυαλό τους ευχάριστα εκείνον που είπε πως αυτούς που κοιμούνται αμέριμνα δεν τους ξυπνούν οι σάλπιγγες αλλά τα κοκόρια. [9.8] Λοιδορώντας λοιπόν και κατηγορώντας όσους έλεγαν ότι ο πόλεμος ήταν γραφτό να κρατήσει είκοσι εφτά χρόνια, στη συνέχεια ήρθαν σε συμφωνία για όλα και έκαναν την ειρήνη. Οι περισσότεροι τότε πίστεψαν πως σαφώς είχαν γλιτώσει από τα δεινά. Είχαν στο στόμα τους το όνομα του Νικία, ότι ήταν αγαπητός στους θεούς και ότι για την ευσέβειά του επέτρεψε ο θεός να πάρει το όνομά του το πιο μεγάλο και το πιο ωραίο αγαθό· [9.9] γιατί πραγματικά θεωρούσαν την ειρήνη έργο του Νικία, όπως άλλωστε τον πόλεμο έργο του Περικλή. Είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι ο ένας είχε ρίξει τους Έλληνες σε μεγάλες συμφορές για ασήμαντους λόγους, ενώ ο άλλος τούς έπεισε να ξεχάσουν τα μεγαλύτερα δεινά και να γίνουν φίλοι. Γι᾽ αυτό και την ειρήνη εκείνη ονομάζουν μέχρι σήμερα Νικίειο.