Βασίλης Ρούβαλης: ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 13/02/2003

«Η ελληνική γλώσσα μοιάζει με μυθιστόρημα»

«Είναι όμορφη η περιπέτεια της ελληνικής γλώσσας και δεν είναι εύκολο να γραφτεί μια ιστορία της», λέει ο γνωστός ελληνιστής, πανεπιστημιακός και μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας της Ισπανίας Φρανθίσκο Αδράδος, που βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα με αφορμή την κυκλοφορία της νέας μελέτης του «Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, από τις απαρχές ώς τις μέρες μας» (μτφρ. Αλίθια Βιλάρ-Λεκουμπέρι, εκδόσεις «Παπαδήμας»).

Προσκεκλημένος του Ινστιτούτου Θερβάντες Αθηνών, μίλησε για την εξελικτική πορεία της ελληνικής, όπως την περιγράφει στο βιβλίο του -ελκυστικά και με όψιμη χρήση των πηγών- από τα ινδοευρωπαϊκά «σκαριφήματα» έως την κλασική περίοδο, την ελληνιστική κοινή, τις μεσαιωνικές διαφοροποιήσεις και ενοποιήσεις, τη νέα ελληνική.

«Το ενδιαφέρον για τον έλληνα αναγνώστη του βιβλίου έγκειται στο ότι τα αρχαία μελετώνται παράλληλα με τα νέα ελληνικά, για πρώτη φορά ως ένας γλωσσικός κορμός με αρκετές διαλεκτικές διαφοροποιήσεις ανά περίοδο αλλά και πολλά κοινά στοιχεία σε βάθος χρόνου». Έχοντας συγγράψει πλήθος μελετών περί την αρχαιοελληνική γραμματεία και καθώς εκδίδει σε τόμους τη λεξικογραφική εργασία του («Ελληνοϊσπανικό Λεξικό»), παρατηρεί ότι έχει ιδιαίτερη σημασία η παρατήρηση για τις οφειλές των ευρωπαϊκών γλωσσών: «Αυτό που προσπάθησα να δείξω ήταν η επίδραση του ελληνικού λεξιλογίου σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Πρόκειται για το πολιτιστικό λεξιλόγιο, αυτό που εισέδυσε στην Ευρώπη από τα ρωμαϊκά χρόνια, στη διάρκεια του μεσαίωνα με τον ανθρωπισμό, αλλά ακόμη και μέχρι σήμερα».

Γι' αυτό και υποστηρίζει ότι «η ελληνική μοιάζει με μυθιστόρημα. Έχει περάσει τόσες περιπέτειες στο πέρασμα των αιώνων, με τόσα πολλά προβλήματα και επεμβάσεις από τους λαούς που πέρασαν από την Ελλάδα (Φράγκους, Βενετούς, Τούρκους), που θα μπορούσε να είναι μια λογοτεχνική περιγραφή!». Στη συνέχεια όμως, «οι ευρωπαϊκές γλώσσες χρειάζονταν μια επιστημονική γλώσσα. Την αναζήτησαν στα ελληνικά με την πληρότητά τους, μια δεξαμενή ανεξάντλητη που εξυπηρετούσε στη δημιουργία νέων λέξεων για νέες έννοιες. Ήταν ένας άθλος για τους Ελληνες».

Στο ερώτημα για την αγωνία της συρρίκνωσης της γλώσσας από την επέλαση των νέων τεχνολογιών και των νέων τεχνικών όρων, απαντά διευκρινίζοντας ότι «αν και η αγγλική είναι η γλώσσα της πληροφορικής, υπάρχουν τόσες πολλές ελληνικές λέξεις στο λεξιλόγιο αυτό. Θεωρώ πρόσκαιρη τη συρρίκνωση, είναι εξάλλου ένα γενικό φαινόμενο που αφορά και τους Γάλλους, τους Ισπανούς, τους Ιταλούς. Τελικά, οι εθνικές γλώσσες συνεχίζουν, επιβιώνουν και εξελίσσονται, ακόμη και στο πλαίσιο της σημερινής γλώσσας του Διαδικτύου. Είμαι πολύ αισιόδοξος…».

Στη συζήτηση μαζί του δεν θα μπορούσε να μην παρεισφρήσει και το ζήτημα -που ακόμη μας απασχολεί- του μονοτονικού ζητήματος. «Δεν ξέρω να πω εάν είχε νόημα η μετάβαση από το πολυτονικό. Υπήρχαν πρακτικές λύσεις για την επερχόμενη ηλεκτρονική εποχή ή τουλάχιστον θα μπορούσαν να αναζητηθούν. Είναι όπως στα κινέζικα, με τις ψυχολογικές δυσκολίες για τη σημερινή χρήση των ιδεογραμμάτων. Πάντως, για το μονοτονικό, φοβάμαι ότι δεν βοηθάει στη διατήρηση του γλωσσικού πλούτου».

Στην Ισπανία υπάρχουν αρκετές πανεπιστημιακές έδρες ελληνικών σπουδών, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ενδιαφέρον για τα ελληνικά. «Βέβαια, οι σπουδαστές μαθαίνουν αρχαία ελληνικά, κατ' αρχάς. Στη συνέχεια μελετούν και τα νέα ελληνικά, ώστε να έχουν μια πιο ολοκληρωμένη αντίληψη της γλώσσας. Το ενδιαφέρον των Ισπανών για τα ελληνικά ενισχύεται και από το γεγονός ότι είναι χρήσιμα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δημιουργούν καλές επαγγελματικές προϋποθέσεις».

Το βιβλίο (με επιμέλεια στην ελληνική έκδοση των καθηγητών Γ. Αναστασίου και Χρ. Χαραλαμπάκη) προσανατολίζεται προς αυτόν το σκοπό, καθώς ο Φρανθίσκο Αδράδος αναλύει και φωτίζει άγνωστες πτυχές της «πρώτης γλώσσας του κόσμου». «Πρέπει να κρατήσουμε τη γοητεία της ελληνικής, τις πολλαπλές διαλεκτικές μορφές της, την επίδραση που έχει ασκήσει», λέει χαμογελώντας. «Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι οι Έλληνες έχασαν πολλές ιστορικές μάχες, αλλά κέρδισαν άλλες τόσες με τον πολιτισμό τους».