…Όπως σε πολλές γλώσσες, το ακριβές σημείο άρθρωσης της υπερωικής σειράς μπορεί να ποίκιλλε λίγο, ανάλογα με το φωνήεν που ακολουθούσε, δηλαδή πιο μπροστά πριν από μπροστινό φωνήεν και πιο πίσω πριν από οπίσθιο. Η ποικιλία αυτή δεν είχε, φυσικά, διακριτική λειτουργία και γι' αυτό, σύμφωνα με φωνηματικές αρχές, δεν θα απαιτούσε ιδιαίτερο γραφικό συμβολισμό· θα μπορούσε όμως να δηλωθεί αν, κατά ιστορική συγκυρία, υπήρχε διαθέσιμο κάποιο σύμβολο. Έτσι, στις αρχαιότερες αττικές επιγραφές βρίσκουμε πριν από το φωνήεν ο το σύμβολο [για το] κόππα, που αναπαριστούσε το σημιτικό σταφυλικό κλειστό [q] (qõf), π.χ. (πριν από το 550 π.Χ.) […] Αυτή όμως η πρακτική σταμάτησε πολύ νωρίς, και ύστερα από την επίσημη υιοθέτηση του ιωνικού αλφαβήτου, όταν ήταν άρχοντας ο Ευκλείδης (403-2 π.Χ.), το σύμβολο έπαψε πλέον να χρησιμοποιείται (παρά μόνο ως αριθμητικό = 90,διατηρώντας την αρχική του θέση στο αλφάβητο ανάμεσα στα η = 80 και ρ = 100 και αργότερα λαμβάνοντας διάφορα σχήματα […] Επέζησε στο δυτικό ελληνικό αλφάβητο, και από εκεί ως Q στη λατινική (πβ. Κοϊντιλιανό, 1.4.9)…