Το θέμα της προφοράς των διαφόρων διαλέκτων της αρχαίας ελληνικής αντιμετωπίζεται εκτενώς στο βιβλίο του Allen [1968] 1987. Το ακόλουθο απόσπασμα (ό.π., 16) είναι χαρακτηριστικό των σχέσεων μεταξύ των ελληνικών διαλέκτων:

…Την εποχή των παλαιότερων γραπτών κειμένων η γλώσσα έχει ήδη διανύσει μια μεγάλη πορεία απόκλισης και εκπροσωπείται από αρκετές, πολύ διαφοροποιημένες διαλέκτους - που όλες βέβαια είναι αναγνωρίσιμες ως ελληνικές, αλλά μερικές διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, ακόμη και την ίδια εποχή. όπως παρατήρησε ο Meillet […], «θα πρέπει να ήταν δύσκολο για Έλληνες από διαφορετικές πόλεις, που μιλούσαν διαφορετικές διαλέκτους, αν όχι να αντιλαμβάνονται το γενικό νόημα, τουλάχιστο να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον με ακρίβεια». Για παράδειγμα, ένας άμαθος Αθηναίος επισκέπτης στη Γόρτυνα της Κρήτης θα μπορούσε κάλλιστα να διαβάσει προσεκτικά τον περίφημο νόμο της Γόρτυνας χωρίς να αντιληφθεί ότι, αν είχε την ατυχία να συλληφθεί για μοιχεία και δεν είχε χρήματα για να πληρώσει λύτρα, αυτοί που τον συνέλαβαν μπορούσαν να του φερθούν "όπως ήθελαν" - όπως το διατυπώνει ο νόμος: επι τοις ελονσι εμεν κρεθθαι οπαι κα λειοντι. Επιπλέον, σε μερικές περιπτώσεις, όπως παρατήρησε και ο Meillet, οι γραπτοί τύποι μπορεί να αποκρύπτουν και διαφορές στον προφορικό λόγο - λ.χ. το θ στο κρητικό κρεθθαι ίσως εκπροσωπούσε έναν φθόγγο ανοίκειο για τους κατοίκους της Αττικής.

Αργότερα ένας μόνο τύπος προφορικού λόγου κυριαρχεί, η «Κοινή», ενώ οι άλλες διάλεκτοι, με σπάνιες εξαιρέσεις (λ.χ. τη λακωνική), σταδιακά σβήνουν τελείως…..

© Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη]