Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <

Aν και ο «κύκλος ζωής» των αρχαίων διαλέκτων κλείνει με την επικράτηση της «κοινής», που θα διασπαστεί με τη σειρά της σε διαλέκτους, αυτό δεν σημαίνει ότι οι νεότερες διάλεκτοι δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε στη μελέτη των αρχαίων διαλέκτων: η τσακωνική, η ποντιακή, η νεότερη κυπριακή είναι τρεις από τις νεότερες διαλέκτους που συμβάλλουν στη γνώση των αρχαίων διαλέκτων: η πρώτη πιθανότατα βασίζεται σε μια λακωνική παραλλαγή της «κοινής», η δεύτερη πιθανότατα διατηρεί χαρακτηριστικά της αποικιακής ιωνικής της περιοχής και η τρίτη διατηρεί χαρακτηριστικά της αρχαίας κυπριακής διαλέκτου (σταθερή εμφάνιση έρρινης κατάληξης, π.χ. πράμαν).

Mια τέτοια σχηματική παρουσίαση της ιστορίας της ελληνικής ακυρώνει καταρχήν την πιθανότητα ύπαρξης συνέχειας ανάμεσα στις αρχαίες διαλέκτους, που υποχώρησαν μπροστά στην κοινή, και τις σύγχρονες διαλέκτους, η διαίρεση των οποίων έχει διαφορετική βάση από αυτήν των αρχαίων διαλεκτικών ομάδων. Ωστόσο, αναγνωρίζονται γενικά δύο εξαιρέσεις στην αρχική αυτή θέση: 1. ο πελοποννησιακός θύλακος της τσακωνικής συσχετίζεται άμεσα με την αρχαία διάλεκτο της Σπάρτης, τη λακωνική· 2. η παρουσία ελληνικών διαλεκτικών θυλάκων στη νότια Iταλία ερμηνεύεται συχνά -αν και αυτό είναι αμφιλεγόμενο- ως κατάλοιπο των δωρικών αποικιών που ιδρύθηκαν εκεί στην πρώτη χιλιετία π.X.

Πρόσφατα αφιερώθηκαν δύο μελέτες στα ζητήματα αυτά, στο πλαίσιο των στρογγυλών τραπεζών που οργάνωσε η ομάδα «Γεωγραφική και κοινωνικοπολιτισμική πολυμορφία της αρχαίας ελληνικής» του Πανεπιστημίου Nancy 2. O Brixhe (1996β) μελέτησε σε βάθος την «περιοδολόγηση της επιγραφικής παραγωγής» και τη «γλώσσα του τέλους της πρώτης χιλιετίας». Tονίζοντας τη «σημαντική» συμβολή της κοινής, επισημαίνει ότι οι ύστερες διαλεκτικές επιγραφές «που ανήκουν κυρίως στον 2ο και τον 3ο αιώνα μ.X.… είναι όλες της ίδιας κατηγορίας και προέρχονται όλες από το ίδιο ιερό: πρόκειται για αναθηματικές επιγραφές που αφιέρωσαν οι νικητές αγώνων στην Oρθία Άρτεμη». Kαταλήγει ότι «η διάλεκτος, υποβιβασμένη σε ένα κατώτερο επίπεδο, καταφεύγει στο χώρο της θρησκείας, όπως συμβαίνει συχνά με τις μη ηγεμονικές γλωσσικές μορφές». Xωρίς να παίρνει θέση στο ζήτημα της συνέχειας ανάμεσα στη λακωνική και την τσακωνική, ο Brixhe αποδέχεται ως υπόθεση εργασίας «ότι για να αναλύσουμε τη νεοελληνική διάλεκτο πρέπει να ξεκινήσουμε από μια λακωνική παραλλαγή της κοινής και ότι σε κάθε περίπτωση υπήρξε εδώ, όπως και αλλού, μεσολάβηση της αττικο-ιωνικής κοινής». Σε παραπλήσια συμπεράσματα καταλήγει για τα ελληνικά ιδιώματα της νότιας Iταλίας και ο Consani (1996), στο τέλος μιας εξαντλητικής μελέτης: «η ενδεχόμενη συνέχεια των νεοελληνικών διαλέκτων… δεν θα έπρεπε να συσχετίζεται αναγκαστικά με την αρχαϊκή και κλασική δωρικοφωνία των ιταλιώτικων αποικιών. Θα μπορούσε να έχει ως όρο σύγκρισης -πιο πιθανό από χρονολογική και γλωσσολογική άποψη- τα δωρικά χαρακτηριστικά που διαδόθηκαν με τη μεσολάβηση μιας κοινής της ρωμαϊκής φάσης διαλεκτικά χρωματισμένης από την επαφή με τους ιταλιώτες Δωριείς… ανάμεσα στον 2ο αιώνα π.X. και τον 2ο αιώνα μ.X.».