Οι πρωτογενείς και οι δευτερογενείς διαδικασίες αποτελούν τους δύο τύπους ψυχο-νοητικής λειτουργίας, όπως περιγράφηκαν από τον Φρόυντ. Οι πρωτογενείς διαδικασίες χαρακτηρίζουν το ασυνείδητο, ενώ οι δευτερογενείς το προσυνειδητό-συνειδητό. Βασικό χαρακτηριστικό των πρωτογενών διαδικασιών, ανάμεσα στα άλλα, είναι α) ότι χρησιμοποιούν τη συμπύκνωση, διά της οποίας οι εικόνες -με την ψυχαναλυτική ορολογία οι παραστάσεις- τείνουν να συγχωνευθούν σε μία, και τη μετάθεση, μέσω της οποίας οι εικόνες-παραστάσεις αντικαθίστανται και συμβολίζονται από άλλες, και β) ότι είναι προσανατολισμένες προς την ευχαρίστηση. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι ιδιαίτερα εμφανή στα όνειρα, από τη μελέτη των οποίων ο Φρόυντ οδηγήθηκε και σε αυτή τη διάκριση. Οι δευτερογενείς διαδικασίες, τις οποίες εξετάζει παραδοσιακά η ψυχολογία, όπως η σκέψη κατά την εγρήγορση, η προσοχή, η κρίση κλπ., συνιστούν τροποποίηση των πρωτογενών διαδικασιών και είναι προσανατολισμένες προς την πραγματικότητα. Ο Φρόυντ πίστευε ότι οι πρωτογενείς διαδικασίες είναι φυλογενετικά και οντογενετικά πρωιμότερες από τις δευτερογενείς (βλ. Laplanche & Pontalis 1986, 121-123 και Rycroft 1995, 137 τα σχετικά λήμματα).