Ενότητες

Κατηγορίες

Ημερολόγιο

ΚΔΤΤΠΠΣ
     12
3456789
10111213141516
17181920212223
24252627282930
31      

Βρες
π.χ. (2006, 2006-10, 2006-10-11)

Ενημερωτικό Δελτίο

Κανάλι RSS

Γιώργος Τσάκωνας (31.05.1931 – 30.07.2016)

16 Αύγ. 2016 08:39

Ο Γιώργος Τσάκωνας υπήρξε ένας ευπατρίδης: οξύς παρατηρητής του βίου, γενναιόδωρος στη φιλία, αφοσιωμένος στην οικογένεια, σοφός γέρων για το Κολλέγιο τα τελευταία χρόνια, και αγαθό πνεύμα για το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας επί είκοσι δύο συναπτά έτη. Πατριώτης της σοβαρής περίσκεψης και όχι της σκυθρωπής και υποκριτικής χρηστομάθειας -- πάντα ένας άνθρωπος που απέπνεε πάνω απ’ όλα τη χαρά της ζωής. Συναντήθηκαν τα βήματά μας το 1990, χάρη στον προικισμένο ανεψιό του, τον Άρη Καρατζά –τον ιστορικό, εκδότη και διεθνή εμπειρογνώμονα, που πρόλαβε να διαβεί τον Αχέροντα ενάμιση μήνα πριν από τον αγαπημένο θείο (τον εγνώρισα σε ένα από τα sabbatical μου στην Αμερική)-- και έκτοτε παραμείναμε αχώριστοι.
Ο Γιώργος είχε την αυστηρή και πρακτική ματιά του επιστήμονα (την κατέκτησε με τις γερμανικές σπουδές του στον κλάδο της χημείας), και μια υγιή επιχειρηματική αίσθηση (την απέδειξε ασκώντας για δεκαετίες διοίκηση, στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα, με μια αποτελεσματική ευθυκρισία και εντιμότητα που αποτελούν είδη εν ανεπαρκεία και τότε και πάντα). Διέθετε επιπλέον μια λόγια φλέβα, που φανερωνόταν στην ανοιχτή στάση του έναντι των άλλων πολιτισμών εκτός Ευρώπης –όπως της Περσίας και προπάντων της Κίνας--/ και που διοχετευόταν στη συγγραφή συντομότερων κειμένων ή και αναλυτικότερων μονογραφιών, ανάμεσά τους και μιας για τη σύγχρονη αφύπνιση της Κίνας --από τις πρώτες που γράφηκαν στα ελληνικά--, χαρακτηριστική για τον ανυπόκριτο θαυμασμό του για τον παμπάλαιο αυτόν πολιτισμό, και από προφητική του ματιά για τα υπερσύγχρονα φανερώματά του: Ιδού ο διδακτικός συνδυασμός που οδηγεί στην προκοπή ιστορικούς λαούς, όπως και ο δικός μας…
Όλα αυτά –και την άνεση των κινήσεών του-- μπορεί και να τα ζήλευα κατά βάθος, αλλά εκείνο που με συγκινούσε ιδιαίτερα (και που μας απασχολούσε ώρες ολόκληρες κάθε φορά που βρισκόμασταν) ήταν η πετριά που είχε με τη γλώσσα την ελληνική. Ο Γιώργος αγαπούσε τη γλώσσα ο υ σ ι α στ ι κ ά – και ανησυχούσε για τη σημερινή στάθμη παραγόμενου λόγου σε όλο το φάσμα, από τον δημόσιο βίο ως την εκπαίδευση.
Κι ας παραπονιόταν, με το απαράμιλλο χιούμορ του, ότι ήταν αδιόρθωτα ανορθογράφος. Δεχόταν, με το γνωστό πονηρό λοξό χαμόγελό του, την παρηγοριά ότι η περίπτωσή του ήταν πολύ ελαφρύτερη από τη ριζική ανορθογραφία του εθνικού μας ποιητή (ο Σολωμός από τα /ι/ χρησιμοποιούσε μόνον το ιώτα, διανθισμένο από κανένα ύψιλον…). Όπως δεχόταν, επίσης με προσποιητή ανακούφιση, και τη διαβεβαίωση ότι γραφτά σαν τα δικά του απεδείκνυαν πόσο δικαιολογημένος είναι ο ισχυρισμός των γλωσσολόγων ότι η γλώσσα είναι βασικά ζήτημα ακουστικό –κι ότι τα οπτικά σύμβολα της γραφής των ήχων της δεν είναι παρά απλή σύμβαση –παράγωγη και δεύτερη.
–Χάρη σε σένα , μου έλεγε επιτιμητικά , συμφιλιώθηκα ακόμη και με την ιδέα της δημοτικής. --Μου το συγχώρησε, νομίζω, τελικά, κι αυτό ήταν μεγάλη υποχώρηση για έναν τόσο συνεπή οπαδό της καθαρεύουσας, που την είχε γνωρίσει στην περίοδο της μαθητείας του και που την καλλιεργούσαν οι φίλοι του στους κύκλους όπου κινούνταν.
Γεγονός αναμφισβήτητο παραμένει, ωστόσο, ότι σε ό,τι έγραψε ο Γιώργος υπήρχε η σφραγίδα του ολοζώντανου και εκφραστικότατου προφορικού του λόγου, και το σπάνιο χάρισμα του γοητευτικού raconteur –που χωρίς να θυσιάζει τίποτα σε ακρίβεια, υπογράμμιζε τις αλήθειες του με τις εύγλωττες ιστορίες και με τα εύστοχα ανέκδοτα που ήξερε. Γιατί το παρεξηγημένο ανέκδοτο δεν είναι παρά λόγος ψευδής εικονίζων αλήθειαν, κατά την αρχαία διατύπωση. Πράγματι, όλα τα γραπτά του που γνώρισα διακρίνονται για την υψηλή προφορική ποιότητά τους, μέσα στην οποία διέκρινες την ευθεία στόχευση, την απλή σαφήνεια, και τη συνεκτική άρθρωση του συνόλου των μερών— όλα αυτά τροφοδοτημένα από την οξύνοια των παρατήρησεών του, όπως είχα την ευκαιρία να σημειώσω παρουσιάζοντας στη Στοά του βιβλίου το βιβλίο του για την Κίνα. Στο στυλ του ήταν ο Γιώργος ολόκληρος!
Χρήστης της γλώσσας για-λόγους-πρακτικούς ο Γιώργος, καταλάβαινε ότι ο Λόγος δεν είναι λ έ ξ ε ι ς : είναι έ ν ν ο ι ε ς, και, στην περίπτωση της ελληνικής, ήταν το εννοιολόγιο του ελληνισμού που προπάντων ενδιέφερε τον Γιώργο: γιατί τον ενδιέφεραν όλα όσα δημιούργησε ο ελληνισμός, στη μακρά πορεία του, και όλα όσα πέρασαν (τόσο μέσα από τα λατινικά της Δύσης, όσο και μέσα από τα ελληνικά της Βυζαντινής Ανατολής) στην Ευρώπη –και ζυμώθηκαν με τις εθνικές της γλώσσες, σε σημείο που τώρα πια δεν αναγνωρίζεται ποιο είναι το δάνειο και ποιο το πρωτότυπο. --Έννοιες που με χίλια νήματα, υπέργεια και υπόγεια, δένουν το παρόν μας –είτε το ξέρουμε είτε όχι, είτε το θέλουμε είτε όχι--, με το παρελθόν μας, και με την ιστορία μας --και ο Γιώργος, με οικογενειακή γενεαλογία που πήγαινε σε μεγάλο βάθος, είχε αξιοθαύμαστη εξοικείωση με την ιστορία. Με την ιστορία μας και με τη γλώσσα μας, που, πίστευε, δεν είναι ιδιοκτησία κανενός για να τους συμπεριφερόμαστε με κομματική αυθαιρεσία ή με ατομική ατημελησία.
Πολύ απλά και χωρίς ίχνος μεγαλοστομίας, πίστευε βαθιά ότι, από τα συνεκτικά, εθνικά και κοινωνικά, στοιχεία κανένα δεν γνωρίζει ευρύτερη και δημοκρατικότερη κατανομή και διάχυση στο κοινωνικό σώμα από τη γλώσσα : ως ο περιεκτικότερος κώδικας του ανθρώπου, αυτή είναι το νόμισμα, στο οποίο μεταφράζονται όλες οι μορφές της συλλογικής εμπειρίας και του εθνικού πολιτισμού. Και είναι η κατάσταση υγείας αυτού ακριβώς του εθνικού δείκτη που εγγυάται την ικανότητα της διείσδυσής μας σε όλους τους χώρους της γνώσης και καταξιώνει την ανθρωπιά μας.
Για αυτούς τους ο υ σ ι α σ τ ι κ ο ύ ς λ ό γ ο υ ς ήταν που επέμενε ο Γιώργος στη γλωσσική αγωγή, προπάντων σε ό,τι αφορούσε στο αγαπημένο του σχολείο, το Κολλέγιο, για το οποίο έτρεφε μια παθιασμένη αγάπη και αφοσίωση ως το τέλος του. Και στον ενθουσιασμό του αυτόν συμπαρέσυρε και όλους τους φίλους του, εντός ή εκτός της εξουσίας.
Για τους ίδιους λόγους ουσίας ήταν που πίστεψε, από την πρώτη στιγμή, στην αποστολή και στον ρόλο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας που ιδρύθηκε το 1994 ως ΝΠΙΔ του Υπουργείου Παιδείας αποκεντρωμένο στη Θεσσαλονίκη— και το στήριξε ανιδιοτελώς. Και στον ενθουσιασμό του γι’ αυτό συμπαρέσυρε και άλλους φίλους – τους οποίους κέρδισε για την υπόθεση της γλώσσας και του ΚΕΓ-- σαν την φίλτατη Έλλη Αντωνιάδου. Εγώ του χρωστώ πέρα από τη θερμή προσωπική φιλία, μεγάλες χάριτες για το θερμότατο αυτό ενδιαφέρον του για το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, το οποίο το προστάτευσε όταν ακόμη βρισκόταν αυτό στη φάση της θερμοκοιτίδας, φροντίζοντας με τις υψηλές του γνωριμίες να το στεριώσει στη Θεσσαλονίκη, με την παράδοση της ιστορικής Φιλοσοφικής Σχολής, και να το βοηθήσει να εκπληρώσει τη νομοθετημένη αποστολή του, μακριά από τη βουλιμία της κεντρικής εξουσίας. Γιατί ο Γιώργος ήξερε καλά τι αντιπροσώπευε για την εθνική υπόθεση, για την οποία αγωνίστηκε με τα όπλα ο προγονικός Βέικος, όλος αυτός ο χώρος από την Ήπειρο ως τη Θράκη.
Ήταν –το λιγότερο-- χρέος μου να του ανταποδώσω μέρος της οφειλής αυτής. Γι’ αυτό και, από τη θέση ευθύνης που βρέθηκα (πάλι χάρη στον Γιώργο) στο Κολλέγιο, εισηγήθηκα και παρακολούθησα τη δημιουργία στο περιώνυμο αυτό σχολείο ενός πειραματισμού [που κινούνταν σε παράλληλη τροχιά με το εγχείρημα του ΚΕΓ], που απέφερε στο Ίδρυμα μια σειρά από διεθνείς πρωτιές σε δύο τομείς: πρώτα και κύρια στη δημιουργική ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία, και έπειτα σ’ ένα πρόγραμμα συστηματικής Ανάγνωσης και Γραφής στο σχολείο, που ενσωμάτωνε στο κοινό διδακτικό μενού κείμενα από τον περίφημο «Δυτικό Κανόνα» (τον κατάλογο από 250 περιφανή ονόματα της λογοτεχνίας, επιστήμης, φιλοσοφίας και πολιτικής και οικονομικής σκέψης, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας). Ένα πρόγραμμα που, με την π υ κ ν ή (σχεδόν καθημερινή) άσκηση των παιδιών στη γραφή στη μεσαία κλίμακα, δεν παράγει μόνον ικανούς χ ε ι ρ ι σ τ έ ς ενός λόγου υψηλής ακαδημαϊκής ποιότητας, αλλά και π ο λ ί τ ε ς ιδεολογικά θωρακισμένους --κάτι ιδιαίτερα κρίσιμο, μέσα στη συγκαιρινή δίνη, η οποία απειλεί όχι μόνον την πατρίδα μας, αλλά και ολόκληρο το δυτικό οικοδόμημα. Σε όλες αυτές τις καινοτομίες, ο Γιώργος ήταν παρών και έτοιμος να τις προπαγανδίσει και να τις προστατεύσει με όλη τη δύναμη και το κύρος του –και με τον γνωστό ώριμα-νεανικό ενθουσιασμό του.

Ο εικοστός τόμος του 24-τομου Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Γλώσσας 1100-1669 («Λεξικού Κριαρά»), το οποίο συντάσσεται και εκδίδεται στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας υπό τη διεύθυνσή μου από το 1997 και δώθε, θα είναι ο μόνος που δεν θα προλάβει να πιάσει στα χέρια του ο Γιώργος --θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο τρέχοντος έτους με αφιέρωση στη μνήμη Γεωργίου Τσάκωνα. --ΕΛΑΦΡΟ να είναι το χώμα που σκεπάζει το σώμα σου, ακριβέ φίλε— η μνήμη σου θα μείνει μαζί μας και θα περάσει στα κλαδιά και παρακλάδια της ιστορικής οικογένειάς σου, στην κοινότητα των αποφοίτων του Κολλεγίου, και στους φίλους σου –πολύτιμη παρακαταθήκη εθνικού φρονήματος και πολιτιστικής εγρήγορσης.

Ι. Ν. Καζάζης, Ομ. Καθηγητής της Φιλοσοφικής του ΑΠΘ,
Πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας
[δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία]

16 Αύγ 2016 | Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας | Σχόλια 0