Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα

Απολογισμός ημερίδας: "Αναλύσεις λόγου: Αναζητώντας συνθέσεις" (31/5/2016)

Στη σημερινή εποχή της ύστερης νεωτερικότητας, ο τρόπος εκφοράς των κοινωνικών ζητημάτων μέσω του λόγου, η ανάδειξη των πολλαπλών ─και συχνά αντιτιθέμενων─ κατασκευών της κοινωνικής πραγματικότητας, καθώς και το τι θεωρείται «αλήθεια» σε μια δεδομένη κοινωνικο-πολιτισμική συγκυρία τίθενται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των κοινωνικών επιστημών. Στο πλαίσιο αυτό, η «στροφή στον λόγο», δηλαδή η μελέτη των ποικίλων τρόπων χρήσης της γλώσσας και συγκρότησης του κόσμου, αποτελεί κοινό αντικείμενο διερεύνησης διαφορετικών κλάδων, όπως είναι η γλωσσολογία, η κοινωνιολογία, οι πολιτικές επιστήμες και η ψυχολογία.

Σκοπός της ημερίδας με θέμα "Αναλύσεις λόγου: Αναζητώντας συνθέσεις", που διοργάνωσαν στις 31 Μαΐου στον Βόλο το Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και το Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, ήταν να αναδείξει διαφορετικές προσεγγίσεις ανάλυσης λόγου, με σκοπό να προωθήσει τον δημιουργικό διάλογο ανάμεσα σε ερευνητές και ερευνήτριες που χρησιμοποιούν με ποικίλους τρόπους διαφορετικές παραδόσεις ανάλυσης λόγου, όπως είναι η ανάλυση λόγου του Foucault, η θεωρία του λόγου των Laclau και Mouffe, η κριτική ανάλυση λόγου και η λογοψυχολογία.

Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάστηκαν εννέα πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, μοιρασμένες σε τέσσερις συνεδρίες βάσει των διαφορετικών προσεγγίσεων (ψυχολογικών, κοινωνιογλωσσολογικών, φουκωικών/ μεταμαρξιστικών) ανάλυσης λόγου, ενώ η τελευταία συνεδρία περιελάμβανε δύο εισηγήσεις που επιχειρούσαν λογο-αναλυτικές συνθέσεις. Η θεματολογία των εισηγήσεων κάλυπτε μια ευρεία ποικιλία ζητημάτων της τρέχουσας επικαιρότητας, όπως την πολιτική κρίση (εισήγηση Βίλλυς Τσάκωνα) και τους μετανάστες (εισηγήσεις Αργύρη Αρχάκη και Αντώνη Σαπουντζή/ Μαρίας Ξενιτίδου), ενώ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην πολιτική (εισηγήσεις Κύρκου Δοξιάδη, Γιάννη Σταυρακάκη, Αλέξανδρου Κιουπκιολή), καθώς και σε θεσμικούς λόγους που αποτελούν προνομιακό πεδίο της ανάλυσης λόγου, όπως είναι ο ψυχοθεραπευτικός (εισήγηση Ελευθερίας Τσέλιου) και ο εκπαιδευτικός λόγος (εισηγήσεις Άννας Χρονάκη και Γιάννη Πεχτελίδη/ Αναστασίας Στάμου).

Μέσα από τις γόνιμες συζητήσεις που αναπτύχθηκαν, διαπιστώθηκαν σημαντικές συγκλίσεις (π.χ. κοινωνικός κονστρουξιονισμός) αλλά και αποκλίσεις (π.χ. μη εστίαση πάντα στο μικρο-επίπεδο του κειμένου, διαφορετικές αντιλήψεις για την «κειμενική ανάλυση», καθώς και για τον ρόλο του λόγου στη συγκρότηση του κόσμου και των υποκειμένων) μεταξύ των προσεγγίσεων ανάλυσης λόγου. Ταυτόχρονα, όμως, τονίστηκε η ανάγκη συγκρότησης συνθετικών λογο-αναλυτικών πλαισίων, προκειμένου να γίνει μια πολυπρισματική θεώρηση και ανάλυση της κοινωνικής πραγματικότητας, η οποία αποτελεί όρο κάθε κριτικής έρευνας, στοχεύοντας:
• στη δυνατότητα σύγκρισης και αξιολόγησης των διαφορετικών κατασκευών της πραγματικότητας που προσφέρονται από διαφορετικούς λόγους
• στον εντοπισμό των κοινωνικών συνεπειών των διαφορετικών κατασκευών της πραγματικότητας που προσφέρονται από διαφορετικούς λόγους
• στην αποκάλυψη της φυσικοποιημένης γνώσης ως κυρίαρχης και ως «αντικειμενικής» πραγματικότητας